5 kadencja, 5 posiedzenie, 1 dzień (14.12.2005)

1 punkt porządku dziennego:
Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy zmieniającej ustawę o zmianie niektórych ustaw w związku ze zmianami w podziale zadań i kompetencji administracji terenowej (druk nr 59).

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Transportu i Budownictwa Eugeniusz Wróbel:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze zmianami w podziale zadań i kompetencji administracji terenowej, zwana popularnie ustawą kompetencyjną, przekazuje z dniem 1 stycznia 2006 r. niektóre dotychczasowe zadania administracji rządowej marszałkom województw. Przekazanie to obejmuje między innymi kompetencje ministra transportu i budownictwa w zakresie:

    - przygotowania i realizacji procesu inwestycyjnego budowy dróg krajowych i autostrad,

    - nadzoru nad przeprowadzaniem egzaminów państwowych na prawo jazdy,

    - prowadzenia ewidencji egzaminatorów,

    - kierowania wojewódzką radą bezpieczeństwa ruchu drogowego,

    - wydawania uprawnień do kierowania pojazdami szefom i cudzoziemskiemu personelowi przedstawicielstw dyplomatycznych (ta kompetencja dotyczy tylko woj. mazowieckiego).

    W założeniach miało to na celu zwiększenie roli samorządu terytorialnego oraz usprawnienie funkcjonowania państwa. W wyniku pogłębionej analizy tej nowej sytuacji, jaka ma mieć miejsce, począwszy od 1 stycznia 2006 r., a także po licznych konsultacjach wydaje się, że zamierzone pierwotnie cele nie zostaną w pełni osiągnięte.

    Ustawa kompetencyjna, którą rząd proponuje znowelizować, wprowadzając zmianę w ustawie z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg krajowych, przekazuje wszystkie dotychczasowe kompetencje wojewodów do marszałków województw. Ustawa o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg krajowych jest swego rodzaju regulacją specjalną, specustawą, mającą służyć przede wszystkim realizacji jednego z najważniejszych dla gospodarki programów, jakim jest program budowy dróg krajowych, w tym autostrad.

    Wojewoda jako przedstawiciel rządu na obszarze województwa jest gwarantem realizacji zadań wynikających z tej ustawy. Z tego też względu zadania i kompetencje w zakresie przygotowania i realizacji procesów inwestycyjnych przewidzianych w innych przepisach dla jednostek samorządowych różnych szczebli i różnych organów rządowych w przypadku dróg krajowych powierzono wyłącznie wojewodom. Odebranie wojewodom zadań i kompetencji, między innymi w zakresie wydawania pozwoleń na budowę drogi krajowej, będzie niewątpliwie prowadzić do sporów kompetencyjnych na tle obowiązujących przepisów ustawy Prawo budowlane.

    Wziąć należy pod uwagę, że wojewoda jest umocowanym w Prawie budowlanym organem właściwym w dziedzinie administracji architektoniczno-budowlanej. Do jego wyłącznej właściwości jako organu pierwszej instancji należy między innymi wydawanie pozwoleń na budowę dróg krajowych i wojewódzkich wraz z obiektami i urządzeniami służącymi do utrzymania tych dróg i transportu drogowego. Sprzeczne z założeniami specustawy wydaje się więc przesunięcie tych kompetencji wojewody do innego organu.

    Ustawa kompetencyjna zmienia również dotychczasowy nadzór administracji rządowej nad przeprowadzaniem egzaminów państwowych na kandydatów na prawo jazdy. Likwidacja nadzoru wojewody jako przedstawiciela administracji rządowej nad przeprowadzaniem egzaminów państwowych dla kandydatów na prawo jazdy budzi zasadnicze wątpliwości, a nawet sprzeciw ze względu na fakt, iż właściwa praca wojewódzkich ośrodków egzaminowania ma bezpośredni i zasadniczy wpływ na poziom bezpieczeństwa na polskich drogach. Rada Ministrów, której przedstawicielem w terenie jest wojewoda, jest konstytucyjnie odpowiedzialna za bezpieczeństwo obywateli, w tym bezpieczeństwo ruchu drogowego. Ze względu na fakt, iż stan bezpieczeństwa ruchu drogowego jest wciąż niezadowalający, a znaczny procent (ok. 80%) wypadków drogowych jest z winy kierowców, niezgodne z podstawowymi zadaniami administracji rządowej jest pozbawianie jej wpływu, czyli nadzoru nad tak ważną dziedziną, jaką jest prowadzenie egzaminów państwowych na prawo jazdy.

    Kwestionowany dotychczas podział kompetencji władz samorządowych i rządowych, zmierzający do likwidacji nadzoru nad tą dziedziną, będzie czynnikiem pogarszającym w znacznym stopniu działanie wojewódzkich ośrodków ruchu drogowego, gdyż, jak pokazuje doświadczenie, niezależna kontrola jest znacznie bardziej efektywna od kontroli prowadzonej przez ten sam organ, który de facto prowadzi dane zagadnienie. Przypominam, że marszałek województwa jest członkiem zarządu województwa, a zarząd województwa sprawuje nadzór nad WORD-ami (wojewódzkimi ośrodkami ruchu drogowego).

    Konstytucja w art. 148 pkt 6 oraz art. 171 ust. 2 nakłada obowiązek na organy administracji rządowej prowadzenia nadzoru nad działalnością samorządu terytorialnego oraz nad jego jednostkami, a takimi są właśnie WORD-y. Nadzór ten sprawuje, zgodnie z ustawą o administracji rządowej w województwie, prezes Rady Ministrów bezpośrednio lub poprzez wojewodów. W tym stanie rzeczy można przyjąć, że pozostawienie obecnego zapisu ustawy likwiduje konstytucyjne uprawnienia administracji rządowej do nadzoru nad, stanowiącym zadanie własne samorządu wojewódzkiego, egzaminowaniem kandydatów na kierowców.

    Likwidacja merytorycznego nadzoru ze strony administracji rządowej w sprawach egzaminowania spowoduje, że egzekwowanie jednolitych zasad przeprowadzania egzaminów państwowych na terenie całego kraju będzie utrudnione bądź wręcz uniemożliwione. Ponadto wprowadzone ustawą przyporządkowanie nadzoru merytorycznego nad egzaminami dla kierowców władzom samorządowym, które zainteresowane są w dużej mierze gospodarką finansową, może być czynnikiem sprzyjającym negatywnym zjawiskom zaniżania kryteriów egzaminacyjnych. Nadzór nad egzaminowaniem na prawo jazdy oraz prowadzenie listy egzaminatorów, integralnie z egzaminowaniem powiązanej, powinny pozostać w kompetencji wojewodów.

    Kolejna sprawa to likwidacja kompetencji wojewody jako przewodniczącego wojewódzkiej rady bezpieczeństwa ruchu drogowego. Wojewoda jako przedstawiciel rządu w terenie odpowiada między innymi za bezpieczeństwo obywateli, w tym za bezpieczeństwo ruchu drogowego. Wojewodzie podporządkowane są wszystkie służby związane z jego zapewnieniem: Policja, Inspekcja Transportu Drogowego, Państwowa Straż Pożarna. Ponadto to właśnie na drogach krajowych podległych instytucji rządowej, czyli Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, mają miejsce największe problemy związane z koncentracją wypadków drogowych. To wreszcie konstytucyjne organy rządu odpowiedzialne są za nadzór nad wszystkimi szczeblami samorządu terytorialnego. Wybór marszałka województwa jako kierującego wojewódzką radą bezpieczeństwa ruchu drogowego, w skład której wchodzą przedstawiciele innych szczebli samorządu terytorialnego (powiaty i gminy), spowoduje sytuację, w której tworzy się niezgodny z innymi aktami prawnymi nadzór samorządu wojewódzkiego nad niezależnymi od niego samorządami powiatowymi i gminnymi.

    Kolejna sprawa. W świetle założenia ustawy kompetencyjnej w gestii wojewody pozostają sprawy dotyczące cudzoziemców. Nie wydaje się więc zasadne przesunięcie do marszałka województwa kompetencji w kwestii wydawania uprawnień do kierowania pojazdami w odniesieniu do szefów i cudzoziemskiego personelu przedstawicielstw dyplomatycznych. Jeżeli sprawy rejestracji pojazdów dla tych cudzoziemców pozostają w gestii wojewody mazowieckiego, to ze względów czysto praktycznych należy wydawanie praw jazdy i rejestrację pojazdów pozostawić w jednym organie.

    Ustawa kompetencyjna dokonała również zmiany w zakresie podległości wojewódzkich inspektorów transportu drogowego. Przekazuje nadzór nad wojewódzkimi inspektorami w ręce wojewodów, a tym samym wyłącza ich z bezpośredniego nadzoru głównego inspektora transportu. Dotychczasowa działalność Inspekcji Transportu Drogowego nie budzi zastrzeżeń, a prezentowana mobilność tych jednostek, szybkość wykonywania zadań, możliwość przerzucania zasobów kadrowych i sprzętowych stanowią duży atut tej formacji. Wprowadzenie dodatkowego poziomu zarządzania i wyłączenie wojewódzkich inspektorów spod nadzoru głównego inspektora transportu drogowego przyniosą niepotrzebne problemy decyzyjne oraz pogorszenie działalności tej służby.

    Wysoka Izbo! Mając na uwadze przedstawioną argumentację, rząd stoi na stanowisku, że rozpatrywana nowelizacja ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku ze zmianami w podziale zadań i kompetencji administracji terenowej jest konieczna dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania państwa w kwestiach jego konstytucyjnych obowiązków oraz odpowiedzialności za bezpieczeństwo publiczne. Ponadto w świetle przytoczonej argumentacji wydaje się niezasadne generowanie kosztów publicznych związanych ze zmianami, jakie wprowadza ustawa kompetencyjna.

    Mając powyższe na uwadze, uprzejmie proszę Wysoką Izbę o pozytywne rozpatrzenie rządowego projektu ustawy zmieniającej ustawę o zmianie niektórych ustaw w związku ze zmianą w podziale zadań i kompetencji administracji terenowej. Dziękuję. (Oklaski)

Przebieg posiedzenia