4 kadencja, 95 posiedzenie, 2 dzień (06.01.2005)

14 punkt porządku dziennego:
Pierwsze czytanie obywatelskiego projektu ustawy o finansowaniu świadczeń opieki zdrowotnej (druk nr 3550).

Przedstawiciel Komitetu Inicjatywy Ustawodawczej Stefan Cieśla:

    Wysoki Sejmie! Szanowne Panie Posłanki! Szanowni Panowie Posłowie! Mam zaszczyt przedstawić państwu społeczny projekt ustawy o finansowaniu świadczeń opieki zdrowotnej. Projekt ten powstał jako odpowiedź na społeczną potrzebę uregulowania zagadnień finansowania świadczeń opieki zdrowotnej zgodnie zarówno z Konstytucją RP, jak i z zasadami racjonalności i efektywności wykorzystania - jak wiadomo - wciąż niewystarczających środków publicznych przeznaczonych na ochronę zdrowia. Twórcami projektu społecznego są luminarze polskich nauk medycznych, wybitni ekonomiści, eksperci w zakresie zarządzania i finansowania ochrony zdrowia. Projekt ten uzyskał poparcie ponad 120 tys. obywateli Rzeczypospolitej.

    Szanowne Panie Posłanki! Szanowni Panowie Posłowie! Przedkładany projekt ustawy nie jest rewolucją w zasadach finansowania świadczeń zdrowotnych. Projekt ten ma być twórczą kontynuacją dotychczasowych reform, wybiera z nich to, co jest skuteczne, to, co doczekało się uznania. Naprawia jednocześnie stwierdzone błędy funkcjonalne oraz wytycza nowe kierunki rozwoju systemu finansowania świadczeń opieki zdrowotnej. Prezentowany projekt tworzy kompleksowy system finansowania świadczeń, obejmujący wszystkie osoby, które mogą potrzebować korzystania ze świadczeń zdrowotnych na terytorium Rzeczypospolitej. Zgodnie z jego założeniami świadczenia zdrowotne finansowane są z budżetu państwa, ze środków publicznych obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego oraz ze środków własnych pacjentów. Oznacza to, iż definiujemy wszystkie źródła finansowania świadczeń zdrowotnych, a nie wyłącznie jedne - ubezpieczeniowe, tak jak to było w poprzednich ustawach. W przeciwieństwie również do praktyki i prawa lat ubiegłych oraz stanu obecnego projekt nasz zakłada, iż świadczeniodawca za wykonanie wszelkich świadczeń zdrowotnych zawsze otrzyma zapłatę. W wypadku niemożności uzyskania zapłaty ze środków obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego lub od pacjenta, zobowiązanym do zapłaty za dane świadczenie będzie Skarb Państwa. Do Skarbu Państwa natomiast będzie należało prawo regresu i dochodzenia należności od osoby bezpośrednio zobowiązanej.

    Wysoki Sejmie! Zdaniem projektodawców lekarz lub też placówka służby zdrowia nie może być obciążona kosztami dochodzenia należności za świadczenia, podczas gdy lekarz musi udzielić świadczenia. Jak państwo posłowie doskonale wiedzą, zgodnie z przysięgą Hipokratesa oraz obowiązującymi ustawami, lekarz nie może odmówić świadczenia zdrowotnego. Z drugiej strony powstaje problem: Kto za to zapłaci? Służba zdrowia nie jest technologicznie przygotowana do windykacji należności. Dlatego też proponujemy, aby w tego typu wypadkach zobowiązania przejmował Skarb Państwa. Tutaj należy przypomnieć, iż wydatki służby zdrowia na pokrycie kosztów świadczeń dla osób, które nie mają tytułu prawnego do leczenia, sięgają już dziesiątków milionów złotych w skali kraju.

    Wysoki Sejmie! Prezentowany projekt realizuje konstytucyjne prawo wszystkich obywateli RP do bezpłatnych świadczeń zdrowotnych realizowanych ze środków publicznych. Środki te pochodzą częściowo z budżetu, w znaczącej zaś części ze zbioru składki na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne, któremu podlega większość osób zamieszkałych na terytorium Rzeczypospolitej. Osobom nieubezpieczonym w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego przysługuje - zgodnie z proponowanym projektem - prawo do korzystania ze świadczeń medycyny ratunkowej. Oznacza to prawo do korzystania z ochrony zdrowia w sytuacji bezpośredniego zagrożenia życia i zdrowia.

    Zakres świadczeń przysługujących osobom ubezpieczonym, zwany gwarantowanymi świadczeniami opieki zdrowotnej, został opisany szczegółowo w prezentowanym projekcie ustawy. Ten sam zakres, aczkolwiek finansowany przez Skarb Państwa, przez budżet, został przyznany osobom odpowiedzialnym za bezpieczeństwo państwa i obywateli - funkcjonariuszom Policji, żołnierzom służby czynnej, funkcjonariuszom innych instytucji zajmujących się ochroną porządku prawnego, a także - ze względu na politykę prorodzinną - dzieciom do lat 18 oraz kobietom w ciąży, jeżeli nie podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu. Oznacza to, że wszystkie dzieci, które nie podlegają obowiązkowi szkolnemu, nawet jeżeli ich rodzice nie korzystają z ubezpieczenia zdrowotnego, będą miały prawo do leczenia w służbie zdrowia opłacanej przez Skarb Państwa.

    Wysoki Sejmie! Zaprojektowany system opiera się na zasadach wiążących konstytucyjne uprawnienia obywateli z podstawowymi zasadami gospodarki rynkowej. I tak w proponowanym modelu powszechne ubezpieczenie zdrowotne jest w szczególności oparte na zasadach: równego traktowania ubezpieczonych i solidarności społecznej, zapewnienia ubezpieczonemu dostępu do świadczeń zdrowotnych i wolnego wyboru świadczeniodawców oraz zapewnienia ubezpieczonemu swobodnego wyboru funduszu zdrowia.

    Wysoki Sejmie! W stosunku do dotychczasowych rozwiązań projekt rozszerza prawa ubezpieczonego o prawo wyboru funduszu zdrowia. Istotnym bowiem elementem rozwijającym system, zaproponowanym w przedkładanym projekcie, jest założenie istnienia co najmniej pięciu funduszy zdrowia. Fundusze te, całkowicie od siebie niezależne, po okresie przejściowym - projekt zakłada, iż okres przejściowy wyniesie dwa lata - będą mogły działać na terenie całego kraju, dając ubezpieczonym prawo wyboru tego, który uznają za najefektywniejszy.

    Szanowne Panie Posłanki! Szanowni Panowie Posłowie! Nie jest rzeczą przypadku, że po 1989 r. stworzono w Rzeczypospolitej układ konkurencji, który pozwolił w przyśpieszonym tempie odbudować zniszczoną latami komunizmu gospodarkę kraju. Podzielono Narodowy Bank Polski - utworzono na jego podstawie niezależne banki, które, konkurując ze sobą, wypracowują model instytucji coraz życzliwszy dla klienta. Tworzy się, co prawda w bólach, system konkurujących ze sobą firm telekomunikacyjnych. Już dziś skutkuje to poprawą jakości łączy oraz obniżeniem cen za usługi telekomunikacyjne. Rozwija się rynek funduszy emerytalnych, dając nadzieję wielu pokoleniom Polaków na godziwą emeryturę. I tylko w zakresie finansowania, a więc i w dalszym ciągu funkcjonowania ochrony zdrowia, pokutuje postkomunistyczny mit sprawiedliwej instytucji państwowej, która lepiej od innych wie komu i jak zapłacić. Wciąż mamy jeden Narodowy Fundusz Zdrowia. Projektodawcy, a więc w tym wypadku konstytucyjna liczba obywateli Rzeczypospolitej Polskiej, proponuje to zmienić. Omawiany projekt zakłada utworzenie w pierwszej kolejności pięciu regionalnych funduszy zdrowia. W pierwszym okresie będą one działały na ściśle określonych terenach kraju. Określenie zakresu terytorialnego działania tych funduszy powinno nastąpić na podstawie szczegółowej analizy demograficznej i epidemiologicznej, tak aby można było stworzyć w miarę jednorodne fundusze, które charakteryzują się podobnym wskaźnikiem epidemiologicznym, podobną strukturą wieku oraz zamożności społeczeństwa.

    Wysoki Sejmie, zakładamy, iż regionalne fundusze zdrowia będą zarządzane przez profesjonalne zarządy wybierane przez rady funduszy. W skład rady będą wchodzili między innymi przedstawiciele organów samorządowych, na terenie których właściwości będą działały fundusze. W ten sposób zostanie zabezpieczony udział ubezpieczonych w nadzorze nad działalnością funduszy, ponadto w posiedzeniach rady będą mieli prawo brać udział przedstawiciele organizacji zawodowych świadczeniodawców, tak aby żadne decyzje funduszu nie zapadały bez wiedzy i przedyskutowania ze świadczeniodawcami.

    Wysoki Sejmie, po okresie przejściowym fundusze będą mogły działać na terenie całego kraju, a niezależnie od tego obok nich będą mogły być tworzone prywatne fundusze zdrowia działające na zasadach spółek akcyjnych, a więc tak jak banki, towarzystwa ubezpieczeniowe, czy też towarzystwa funduszy emerytalnych. W okresie przejściowym tych dwóch lat zostanie zorganizowana, o ile Wysoki Sejm przychyli się do naszego projektu, Komisja Nadzoru Ubezpieczeń Zdrowotnych. Komisja ta będzie niezależnym, samodzielnym organem nadzorującym działalność wszystkich funduszy zdrowia oraz wydającym zezwolenia na działalność prywatnych funduszy zdrowia. Instytucja komisji nadzoru jest zgodna z rozwiązaniami proponowanymi w Unii Europejskiej. Już dzisiaj na terytorium Rzeczypospolitej działa kilka komisji nadzoru działających na podstawie ustaw regulujących rynek określonych instytucji finansowych. Mam na myśli między innymi Komisję Nadzoru Bankowego czy też Komisję Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych. Komisje te były tworzone od podstaw, wcześniej tego rodzaju instytucji nie było. Były tworzone równocześnie z rozwijającym się rynkiem czy to banków niezależnych, czy to niezależnych towarzystw ubezpieczeniowych. Obie komisje wypracowały bardzo ciekawą i bardzo twórczą praktykę zarządzania i regulowania rynku, sprawiając, iż po dziesięciu latach mamy nowoczesny rynek instytucji finansowych. W wypadku proponowanej Komisji Nadzoru Ubezpieczeń Zdrowotnych ze względu na fakt, iż jest to komisja całkiem nowa w systemie prawa polskiego, proponujemy dwuletni okres organizacji i wypracowania norm, który pozwoli komisji na sprawne zajmowanie się i regulowanie rynku od momentu wdrożenia systemu prywatnych funduszy zdrowia.

    Wysoki Sejmie! Składka, która jest pobierana od obywateli, zdaniem projektodawców musi wynieść co najmniej 9%. Niższa składka nie zapewni pokrycia kosztów funkcjonowania ochrony zdrowia i spowoduje pogłębianie się zapaści finansowej sektora bez względu na system rozwiązań prawnych przez Wysoki Sejm przyjętych. Dlatego też proponujemy wprowadzenie jednorazowo składki 9%, niezależnie od niej możliwość budowy ubezpieczeń dodatkowych, ubezpieczeń finansowanych bezpośrednio przez ubezpieczonych, które pozwolą im uzyskać świadczenia wyższej jakości lub takie, które nie są w koszyku gwarantowanych świadczeń zdrowotnych.

    Wysoki Sejmie, twórcy ustawy zdają sobie sprawę, iż rynek usług zdrowotnych musi być rynkiem regulowanym. Nie można w wypadku świadczeń zdrowotnych dopuścić do pełnego wolontaryzmu i pełnej swobody gry rynkowej na terytorium RP. Żaden kraj nie wytrzyma takiego eksperymentu, dlatego też proponujemy, aby stworzyć instytucję regulacji rynku. Instytucją taką zgodnie z proponowanym tekstem jest Narodowy Instytut Ubezpieczeń Zdrowotnych.

    Wysoki Sejmie! Regulacja rynku zdrowotnego powinna być wykonywana w oderwaniu od bieżącej koniunktury politycznej i gospodarczej. Niezależnie od tego, która instytucja w danej chwili rządzi, która partia zdobyła większość w parlamencie, zdrowie jest najcenniejszym dobrem obywateli, dlatego też wszystkie parametry rynku regulowanego powinny być opracowane nie w zależności od tego, jakie określony minister ma preferencje, ale od tego, jakie są naukowe podstawy wdrożenia takiego lub innego wskaźnika, wdrożenia takiej czy innej procedury zdrowotnej, dlatego też proponujemy, aby Narodowy Instytut Ubezpieczeń Zdrowotnych miał status instytutu naukowego, aby wszelkie wskaźniki, parametry lub inne regulatory rynku były oparte na podstawie badań naukowych, aby nie były to decyzje podejmowane wolontarystycznie. Zakładamy, iż projekty parametrów opracowanych przez instytut zostaną przedłożone ministrowi zdrowia, który będzie mógł uznać, czy je akceptuje i jeżeli tak, to wdrożyć do praktyki w postaci stosownych rozporządzeń wykonawczych do ustawy, jeżeli nie, wówczas ponownie odsyła do instytutu do analizy określone zagadnienia. W każdym razie staramy się w projekcie połączyć funkcje regulatora, którym musi być minister, z funkcją niezależnego twórcy parametrów, jakim powinna być wyspecjalizowana agencja pararządowa.

    Szanowne Panie Posłanki! Szanowni Panowie Posłowie! Historia rozwoju gospodarki wskazuje, iż tworząc instytucje rynkowe, należy apriorycznie opracować zasady sanacji lub w szczególnych sytuacjach likwidacji podmiotów rynku. Dlatego też twórcy projektu przewidzieli zasadę postępowania sanacyjnego oraz upadłościowego funduszy zdrowia. W sposób specyficzny dla rynku instytucji finansowych, a takimi będą także fundusze zdrowia, proponuje się zorganizowanie obligatoryjnego postępowania naprawczego wymuszanego przez Komisję Nadzoru Ubezpieczeń Zdrowotnych w przypadku niezachowywania przez fundusz parametrów bezpieczeństwa kapitałowego. W przypadku niepowodzenia programu naprawczego przewiduje się możliwość wprowadzenia zarządu komisarycznego. Zarząd komisaryczny zgodnie z przedłożoną propozycją, podobnie jak w wypadku Prawa bankowego czy też prawa ubezpieczeniowego, przejmowałby wszystkie kompetencje organów, zarządzając spółką, zarządzając funduszem w sposób zabezpieczający realizację programu naprawczego oraz zabezpieczający interesy ubezpieczonych. Dopiero jeżeli działalność zarządu komisarycznego nie byłaby efektywna, komisja mogłaby wystąpić o ogłoszenie upadłości. W wypadku upadłości ubezpieczonych i pozostałe składki przejmowałyby inne fundusze działające na rynku ubezpieczeń zdrowotnych.

    Wysoki Sejmie! Twórcy projektu nie zamierzają po raz kolejny wykorzystywać środków przeznaczonych na ochronę zdrowia obywateli na finansowanie kosztów zmian. Projekt ustawy zakłada, iż nowy system zostanie zbudowany na bazie istniejącego systemu Narodowego Funduszu Zdrowia. Majątek Narodowego Funduszu Zdrowia został wypracowany na bazie majątku kas chorych i stanowi już trwały dorobek organizatorów rynku usług zdrowotnych, dlatego też proponujemy, aby na bazie oddziałów terenowych Narodowego Funduszu Zdrowia zbudować regionalne fundusze zdrowia, na bazie centrali zbudować Komisję Nadzoru Ubezpieczeń Zdrowotnych. W ten sposób dodatkowe środki przeznaczone na finansowanie kosztów reformy będą mogły być zminimalizowane i proporcjonalnie bardzo niewielkie.

    Szanowne Panie Posłanki! Szanowni Panowie Posłowie! Projekt ustawy tworzony był w pierwszej połowie 2004 r., oznacza to, że tworzony był pod rządami innej ustawy niż w chwili obecnej obowiązuje. Z tego względu część zapisów projektu jest obecnie nieadekwatna do istniejącego stanu prawnego, ale dotyczy to przede wszystkim przepisów przejściowych i końcowych. W pozostałym zakresie, w szczególności jeśli chodzi o sposób pobierania składki i o organizację funduszu, projekt zachowuje pełną aktualność pod rządami obecnych przepisów ustawy. Dlatego też sądzimy, iż projekt ten powinien, zgodnie z wolą obywateli, zostać uważnie rozpatrzony przez Sejm. Dziękuję za uwagę.(Oklaski)

Przebieg posiedzenia