2 kadencja, 89 posiedzenie, 2 dzień (26.09.1996)
7 punkt porządku dziennego:
Sprawozdanie Komisji Polityki Społecznej oraz Komisji Ustawodawczej o poselskim projekcie ustawy o zmianie ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (druki nr 1810 i 1869).
Poseł Eugeniusz Januła:
Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie sprawozdanie połączonych Komisji: Polityki Społecznej oraz Ustawodawczej o poselskim projekcie ustawy o zmianie ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego.
Wniosek grupy posłów zawarty w druku nr 1810 zakłada zmianę ustawy z 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego. W szczególności grupa posłów postuluje dodanie w art. 4 przedmiotowej ustawy ust. 3 w brzmieniu: ˝Przepisy ustawy stosuje się także do osób, które wykonywały przymusowe prace w kopalniach, kamieniołomach, zakładach pozyskiwania i wzbogacania rud uranowych i w innych zakładach podczas odbywania tzw. zastępczej służby wojskowej i zasadniczej służby wojskowej w batalionach pracy i batalionach budowlanych w latach 1949-1959˝. Następnie w art. 9 w ust. 1 po wyrazach ˝4 ust. 1˝ proponuje się dodać wyrazy ˝i 3˝ oraz w art. 12 ust. 2 w pkt. 1 oraz w ust. 3 i 4 wyrazy ˝art. 4 ust. 1 pkt. 1, 2 i 3 lit. a oraz pkt 4˝ zastępuje się wyrazami: ˝art. 4 ust. 1 pkt. 1, 2, 3 lit. a i pkt 4 oraz ust. 3˝.
Przedmiotem wniesionej nowelizacji jest propozycja objęcia uprawnieniami kombatanckimi - jak już mówiłem - osób, które w latach 1949-1959 wykonywały prace przymusowe w kopalniach, kamieniołomach, zakładach pozyskiwania i wzbogacania rud uranu, w innych zakładach podczas odbywania zastępczej służby wojskowej i zasadniczej służby wojskowej w batalionach pracy i batalionach budowlanych. Posłowie wnioskodawcy w szczegółowym uzasadnieniu motywują swój projekt ustawy przede wszystkim tym, że ta grupa ludzi, dosyć liczna zresztą, nie jest, jak dotychczas, objęta dobrodziejstwem socjalnym ustawy o kombatantach z 24 stycznia 1991 r. Oczywiście tutaj cała racja jest po stronie posłów wnioskodawców. Problem prawny wygląda natomiast - zdaniem połączonych komisji - następująco. Mamy pewien chaos prawny związany z pojęciami ˝kombatant˝ i ˝osoba represjonowana˝. Definicja określenia ˝kombatant˝ jest dosyć jednoznaczna. Preambuła ustawy z 1991 r. wyraźnie stwierdza, że kombatantami są ci, którzy walczyli o suwerenność i niepodległość ojczyzny w formacjach Wojska Polskiego, w armiach sojuszniczych, a także w podziemnych organizacjach niepodległościowych i w ramach działalności cywilnej podejmowanej z narażeniem życia, co chciałem podkreślić. W związku z tym przedmiotowa nowelizacja nie odpowiada preambule ustawy z 1991 r. Naturalnie są możliwości odstępstw, które już zastosowano, ale odstępstwa od tej zasady zachodziły tylko w wypadku osób najbardziej represjonowanych, mianowicie tych, które przebywały w hitlerowskich więzieniach, obozach koncentracyjnych, ośrodkach zagłady, w więzieniach i obozach karnego zesłania, czyli łagrach, w gettach i innych obozach oraz ośrodkach zesłania, deportacji w ZSRR, a także w więzieniach polskich za działalność polityczną związaną z walką o suwerenność i niepodległość. Generalnie rzecz biorąc, można dodać, że były to odstępstwa z tytułu innych krzywd niż omawiane wyżej, a więc z tytułu przymusowego zatrudnienia żołnierzy w kopalniach węgla, kamieniołomach itd., itd. Ta ustawa - mówię w dalszym ciągu o ustawie z 1991 r. - nie przewiduje możliwości przyznania tej grupie osób uprawnień kombatanckich, o które wnosili państwo posłowie wnioskodawcy.
Jeżeli chodzi o przedmiotowe rozszerzenie możliwości, to znaczy odrębne regulacje, częściowo konsumuje je ustawa z 2 września 1994 r. o dodatku i uprawnieniach przysługujących żołnierzom zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnionym w kopalniach węgla, kamieniołomach i zakładach wydobywania rud uranu oraz ustawa z dnia 31 maja 1996 r. o świadczeniach pieniężnych przysługujących osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach pracy przymusowej przez III Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich.
Niestety, trzeba powiedzieć, że postulowanych w poselskim projekcie zmian nie przewiduje także przedłożenie rządowe z dnia 29 listopada 1995 r. o zmianie ustawy o kombatantach, ale tutaj jest prawdziwa jaskółka nadziei dla grupy, co do której wnoszą propozycje posłowie wnioskodawcy - to przedłożenie jest w tej chwili przedmiotem prac sejmowych.
Biorąc pod uwagę skomplikowany aspekt prawny, połączone komisje z żalem - doceniając humanitarny sposób podejścia grupy posłów wnioskodawców - wnoszą o odrzucenie przedmiotowego projektu w drugim czytaniu, zapewniając jednak, że aktualnie w Urzędzie do Spraw Kombatantów trwają uzgodnienia międzyresortowe co do możliwych nowelizacji, na mocy których grupa osób będąca adresatem rozwiązań przedstawianych przez posłów wnioskodawców, miejmy nadzieję, jeszcze w tym roku kalendarzowym będzie mogła również zostać objęta brzmieniem rozszerzonej ustawy.
Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Komisje, analizując wniesiony przez państwa posłów wnioskodawców projekt, zdawały sobie w pełni sprawę, że grupa osób, które mają być objęte przedmiotowym projektem, niestety szybko się kurczy z naturalnych względów. Komisje miały również świadomość, że wielu z tych ludzi jest chorych, w podeszłym wieku. Dlatego też komisje postulują szybkie prace legislacyjne, które mogą w bardzo nieodległym czasie doprowadzić do objęcia dodatkami socjalnymi również tej grupy osób represjonowanych, bo co do tego, że są to osoby represjonowane, nikt w zasadzie nie ma wątpliwości. Biorąc jednak pod uwagę stan prawny oraz zaawansowane prace nad nowelizacją ustaw w tym zakresie, komisje proponują Wysokiej Izbie odrzucenie projektu ustawy z druku nr 1810.
Przebieg posiedzenia