2 kadencja, 28 posiedzenie, 3 dzień (02.09.1994)

14 punkt porządku dziennego:
Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o Państwowym Monopolu Tytoniowym (druk nr 435).

Poseł Zbigniew Kaniewski:

    Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W przemyśle tytoniowym od dłuższego czasu trwają dyskusje nad przyszłością tej branży zarówno w kontekście przyczyn obecnych problemów tego przemysłu, jak i jego potrzeb związanych z procesem integracji Polski z Unią Europejską. Wnioski jednak, jakie wyciągają przedsiębiorstwa tytoniowe w trosce o swoją przyszłość oraz wobec potrzeby sprostania warunkom ostrej konkurencji, są zgoła odmienne, niż proponują autorzy projektu ustawy o Państwowym Monopolu Tytoniowym (druk nr 435).

    Otrzymałem w tej sprawie wiele opinii zarówno od przedsiębiorstw tytoniowych, jak i związków zawodowych skupionych w federacji związków zawodowych przemysłu tytoniowego z siedzibą w Łodzi, która zrzesza wszystkie zakładowe organizacje związkowe w przemyśle tytoniowym. Trzeba tu przy tym podkreślić pełną zgodność reprezentacji pracowniczych i kierownictw przedsiębiorstw, którzy opowiadają się za odrzuceniem projektu omawianej ustawy na rzecz wyboru prywatyzacji sektora tytoniowego w drodze kapitałowej. Na podstawie materiałów przedsiębiorstw, którymi dysponuję, przedstawię uwagi do projektu ustawy o Państwowym Monopolu Tytoniowym.

    Dotychczasowy stan prawny reguluje krajową produkcję i obrót wyrobami tytoniowymi, zasady importu i tranzytu wyrobów tytoniowych na obszarze Polski oraz zabezpiecza należne wpływy budżetowe i daje wystarczające uprawnienia kontrolne organom skarbowym państwa do ich egzekwowania. Wprowadzenie zatem poprzez proponowaną ustawę dodatkowej administracyjnej formy monopolu tytoniowego zajmującego się tymi zagadnieniami jest, zdaniem przedsiębiorstw, pozbawione podstaw ekonomicznych.

    Projekt ustawy przewiduje zasady koncesjonowania uprawy tytoniu, produkcji wyrobów tytoniowych, obrotu hurtowego, administrowania całą organizacją monopolową. Aby sprostać postawionym w projekcie zadaniom, potrzebne będzie stworzenie bardzo rozbudowanej struktury administracyjnej, obciążającej miliardowymi kosztami jej utrzymania monopol tytoniowy, a w konsekwencji producentów i konsumentów, w sytuacji, kiedy cała branża potrzebuje środków finansowych na jej rozwój.

    Rynek tytoniowy w Europie i na świecie jest najbardziej konkurencyjnym rynkiem. Zmieniające się upodobania konsumentów i postęp techniczno-technologiczny zmuszają producentów wyrobów tytoniowych do szybkich zmian jakościowych tak pod względem technicznego wykonania, jak i obniżania szkodliwości oraz kosztów produkcji. Aby utrzymać się na rynku, producenci zmuszeni są do bardzo szybkiej reakcji na zjawiska rynkowe przez natychmiastowe decyzje w zakresie produkcji, technologii, sprzedaży, marketingu i rozwoju firmy.

    Wprowadzenie własnościowego monopolu tytoniowego może spowodować utratę samodzielności decyzyjnej i finansowej, a przesunięcie ośrodka decyzyjnego poza obręb przedsiębiorstwa pociągnie za sobą znaczne wydłużenie w czasie procesu zarządzania i decyzji. Skutkiem tego rozwiązania może być znacznie opóźniony proces inwestowania w technikę i technologię, wzrost kosztów związanych z działalnością i utrzymaniem administracji i organów nadzorujących działalność przedsiębiorstw, spadek konkurencyjności jakościowej i cenowej oraz spadek sprzedaży polskich wyrobów tytoniowych, a tym samym zmniejszenie dochodów budżetowych.

    Utworzenie monopolu tytoniowego, zdaniem przedsiębiorstw, w znaczny sposób ograniczy dążenia tych podmiotów gospodarczych do kreowania nowych marek wyrobów tytoniowych o wyższych standardach rynkowych, a w zakresie już wprowadzanych spowoduje zatrzymanie ich rozwoju, ponieważ marki te stają się własnością monopolu i mogą być wprowadzane przez wszystkich producentów organizacji monopolowej. Monopol, zdaniem przedsiębiorstw, wpłynie też na zmniejszenie ich zainteresowania w kreowaniu zysku, którego wykorzystanie będzie zależało od potrzeb innych podmiotów. Ponadto monopol w znacznym stopniu ograniczy dążenie przedsiębiorstw do rozwoju rynku dystrybucyjnego i sprzedaży, przez co będzie zanikać konkurencyjność między producentami. Przytoczone tu niektóre tylko niekorzystne zjawiska wpłyną na pogorszenie sytuacji przedsiębiorstw tego monopolu.

    Administracyjne ustalanie cen na liście tytoniowe, tytoń i wyroby tytoniowe przez organy monopolu, a konkretnie przez ministra finansów, jest sprzeczne z rynkowym charakterem wyrobów tytoniowych i w konsekwencji prowadzi do sztucznego kreowania zysku monopolu, bez powiązania z obniżką kosztów i efektywnością. Rezultatem tego rozwiązania może być spadek konkurencyjności monopolu wyrobów tytoniowych.

    Szczególnie istotnego znaczenia nabiera ta sprawa w odniesieniu do procesu integracji rynku polskiego z rynkiem zachodnim. Postępujące znoszenie barier wymiany handlowej spowoduje większy napływ na polski rynek zachodnich wyrobów tytoniowych o wyższej jakości, a przy tej samej jakości - o konkurencyjnej cenie. Wydaje się wątpliwe, aby organizacja monopolowa spowodowała obniżkę kosztów i stworzyła warunki do podjęcia konkurencji cenowej; przykłady z monopolu francuskiego, włoskiego, hiszpańskiego wskazują, że jest to niemożliwe.

    W celu sprostania tej konkurencji przemysł tytoniowy potrzebuje znacznych środków finansowych, które posłużą do wprowadzenia technologii produkcji tytoniu przemysłowego i wyrobów tytoniowych stosowanych przez przodujących światowych producentów. Znacznej części polskiego przemysłu na to nie stać. Część zakładów znajduje się w trudnej sytuacji finansowej. Przykładem niech będzie z mojego regionu Łódzka Wytwórnia Papierosów, która od dłuższego czasu czeka na decyzję umożliwiającą sprywatyzowanie się; współpracuje ona z firmą House of Prince, która jest jedynym dla niej ratunkiem. Łódzka Wytwórnia Papierosów, jak wynika z dokumentacji finansowej, którą dysponuję, bez możliwości zewnętrznego zasilania finansowego będzie zmuszona w ciągu najbliższych kilku miesięcy ogłosić upadłość. Może być zatem pierwszą ofiarą ciągnących się od dłuższego czasu sporów na temat przyszłości sektora tytoniowego w Polsce. Czas zatem te spory powoli kończyć, gdyż mogą one być jedną z kolejnych przyczyn strat dla naszej gospodarki. W tej sytuacji należy w pierwszym czytaniu odrzucić projekt ustawy o Państwowym Monopolu Tytoniowym, a rządowi umożliwić podejmowanie działań zgodnie z oczekiwaniami i potrzebami sektora tytoniowego.

Przebieg posiedzenia