2 kadencja, 91 posiedzenie, 1 dzień (23.10.1996)
3 punkt porządku dziennego:
Sprawozdanie Komisji Stosunków Gospodarczych z Zagranicą oraz Komisji Ustawodawczej o poselskim projekcie ustawy o zmianie ustawy Prawo celne i rządowym projekcie ustawy Prawo celne.
Poseł Jan Świrepo:
Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Prace nad rządowym projektem ustawy Prawo celne trwały ponad rok. Komisja Ustawodawcza i Komisja Współpracy Gospodarczej z Zagranicą, do których na 58 posiedzeniu Sejmu został skierowany ten projekt, powołały podkomisję. Około 50 posiedzeń podkomisji w obecności specjalistów, praktyków i ekspertów oraz posiedzenia wyjazdowe bezpośrednio na granicy, a także konsultacja z przedstawicielami głównego urzędu ceł Niemiec pozwoliły stworzyć projekt Prawa celnego, który zachowując nasze specyficzne warunki gospodarcze, prawie w całości jest zgodny z kodeksem celnym unijnym.
Dziś, po wykonaniu przez podkomisję tej żmudnej pracy przy tworzeniu w miarę dobrej ustawy, nasuwa się refleksja: Czy to prawo będzie dobrze wykonywane? Czy pozwoli na uszczelnienie naszych granic przed napływem towarów bez oclenia i opodatkowania? Czy wartość celna podawana przez importera będzie odpowiadała wartości rzeczywistej? Czy kolejki powstające na przejściach granicznych w wyniku braku celników, słabej infrastruktury i wyposażenia będą dodatkowo utrudniały prawidłową odprawę?
Na pewno nowa ustawa w sposób zasadniczy zmniejszy uciążliwość związaną ze sporządzaniem dokumentów celnych i procedurą odprawy - szczególnie w tranzycie, w przetwarzaniu pod kontrolą celną czy też uszlachetnianiu czynnym lub biernym. Zmniejszy także uznaniowość wydawanych decyzji.
Moje wątpliwości wynikają z porównania struktur, a także organizacji i zakresu działania administracji celnej Niemiec z naszą administracją celną. Najważniejsza różnica to przynależność oraz zakres działania administracji celnej. W Niemczech podlega ona bezpośrednio ministrowi finansów, a jej zadania to ochrona porządku i bezpieczeństwa publicznego oraz pobieranie opłat i podatków. W ochronie porządku i bezpieczeństwa publicznego szczególnie ważna jest ochrona ludności przed przestępczością związaną z przemytem narkotyków, broni, materiałów radioaktywnych; następnie ochrona w zakresie środowiska, nadzór nad wwozem i wywozem substancji szkodliwych i odpadów; ochrona zagrożonych gatunków roślin i zwierząt; ochrona gospodarki przez wykrywanie nieuczciwej konkurencji, np. podrabianie znaków firmowych; nadzór nad przestrzeganiem embarga międzynarodowego; nadzór na wodach terytorialnych; zwalczanie nielegalnych wjazdów - na zlecenie ministra spraw wewnętrznych urzędy celne spełniają w wielu miejscach funkcje typowe dla służb granicznych. Natomiast przy pobieraniu opłat i podatków najważniejsze są kwotowo: pobór podatków konsumpcyjnych, podatek paliwowy, tytoniowy, spirytusowy, kawowy, od wina oraz piwa; pobór podatków VAT i obrotowego od importu z krajów innych niż kraje unijne; pobór ceł i opłat wyrównawczych; pobieranie opłat za korzystanie z autostrad przez samochody ciężarowe.
Należy zaznaczyć, że w 1995 r. cła pobierane przez administrację celną Niemiec wyniosły ok. 6,9 mld marek na 143 mld marek łącznie pobranych opłat, co stanowiło jedynie 4,8%. W naszym kraju za rok 1995 pobrano ogółem od podmiotów dokonujących obrotu towarowego z zagranicą 22,3 mld zł, w tym cło za 5,77 mld zł, co stanowiło 26%.
Zgodnie z zaleceniami GATT i WTO ten udział cła w poborze innych podatków będzie systematycznie malał. Jest to związane z obowiązkiem corocznej obniżki wartości taryfy celnej. Pragnę jeszcze podkreślić, że ze względu na szeroką infrastrukturę na terenie całych Niemiec urzędy celne zostały włączone wraz z urzędami pracy do zwalczania nielegalnego zatrudnienia. Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że zatrudnienie we wszystkich jednostkach administracji celnej Niemiec w 1995 r. wynosiło 41 914 osób, natomiast u nas - 12 600 osób, a więc prawie o 3,3 razy mniej. 90% wszystkich zatrudnionych w administracji celnej w Niemczech osób posiada status urzędnika państwowego, co oznacza dobre zarobki, trwałość zatrudnienia, wcześniejsze emerytury, państwowe ubezpieczenie emerytalne i zdrowotne.
Charakterystyczną cechą systemu wynagrodzeń niemieckiej administracji celnej jest praktycznie brak dodatków motywacyjnych, czyli premii za wykryty przemyt. Mam nadzieję, że dla podniesienia efektywności działania omawianego dziś projektu Prawa celnego w budżecie na rok 1997 zabezpieczone zostaną odpowiednie środki - a jest z czego, jak zapewniał niedawno z tej mównicy wicepremier Kołodko - na znaczący wzrost zatrudnienia, na motywacyjny system płac oraz na budowę infrastruktury i wyposażenie nie tylko przejść granicznych, ale i innych placówek urzędów celnych na terenie całego kraju.
Osobiście wielokrotnie występowałem o zwiększenie etatów w związku z oddaniem terminalu w Świecku, nowego przejścia w Kostrzyniu, a także mówiłem o potrzebie utworzenia nowego posterunku celnego w Lutolu Suchym. Zawsze otrzymywałem odpowiedź potwierdzającą potrzeby, których jednak nie można było spełnić z powodu braku funduszy. Odnosiłem wrażenie jakby komuś zależało na ograniczeniu etatów i wyposażenia placówek GUC, utrudniając w ten sposób swobodny, ale jednocześnie dobrze kontrolowany przepływ towarów i osób.
Kończąc, uważam, że każde prawo - nawet to najlepsze, a uważam, że projekt ustawy Prawo celne jest bardzo dobry - wymaga odpowiednich warunków do jego egzekwowania.
Przebieg posiedzenia