2 kadencja, 58 posiedzenie, 1 dzień (30.08.1995)

2 punkt porządku dziennego:
Sprawozdanie z działalności Najwyższej Izby Kontroli w 1994 r. (druki nr 1174 i 1183).

Poseł Stanisław Stec:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt w imieniu Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów przedstawić stanowisko odnośnie do sprawozdania z działalności Najwyższej Izby Kontroli w 1994 r. Najwyższa Izba Kontroli kontrolowała działalność gospodarczą, finansową i organizacyjną organów administracji państwowej, przedsiębiorstw i instytucji państwowych w zakresie: legalności, gospodarności, celowości i rzetelności. Działalność NIK prowadzona jest na podstawie okresowych planów kontroli, które uwzględniały zlecenia Prezydium Sejmu oraz wnioski prezesa Rady Ministrów. Ustalenia kontroli przedstawiane są w wystąpieniach pokontrolnych oraz w informacjach zbiorczych. Według sprawozdania Najwyższej Izby Kontroli główną sferą jej zainteresowań od 1992 r. było: funkcjonowanie systemu finansowego państwa, przekształcenia własnościowe w gospodarce narodowej, funkcjonowanie przedsiębiorstw państwowych, funkcjonowanie administracji publicznej, działalność sektora spółdzielczego. W priorytetach NIK nie wyodrębniono funkcjonowania systemu bankowego, który ma przecież bardzo duży wpływ (szczególnie w ostatnim okresie) na rozwój poszczególnych podmiotów gospodarczych, sytuację dochodową ludności oraz koszty obsługi długu krajowego. Problemem tym mimo braku priorytetu zajął się NIK już w 1994 r. i niezbędne jest dalsze kontynuowanie prac w latach następnych mimo niektórych uwag o braku profesjonalizmu, w tym zakresie oczywiście.

    W 1994 r. Najwyższa Izba Kontroli skontrolowała 5074 jednostki, w tym 619 kontroli przeprowadzono reagując na skargi i wnioski. W informacji o działalności Najwyższej Izby Kontroli brakuje danych, ile dni zajęły poszczególne kontrole bezpośrednie. Informacja ta ma związek z efektywnością kontroli oraz nie jest bez znaczenia dla kontrolowanego. W 1994 r. Najwyższa Izba Kontroli przeprowadziła tylko 8 kontroli zleconych przez Sejm oraz 46 na podstawie sygnałów parlamentarzystów. Zdaniem członków Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów zbyt małe jest wykorzystanie Najwyższej Izby Kontroli przez Prezydium Sejmu dla wyjaśnienia spraw podnoszonych przez posłów w wystąpieniach indywidualnych, zapytaniach oraz oświadczeniach, związanych z nieprawidłowościami w funkcjonowaniu poszczególnych działów gospodarki narodowej.

    Przedstawiciele Najwyższej Izby Kontroli uczestniczyli w 694 posiedzeniach komisji sejmowych, a na 148 posiedzeniach prezentowano materiały pokontrolne, które miały często znaczący wpływ na ostateczną ocenę funkcjonowania poszczególnych podmiotów i organów administracji państwowej. W 1994 r. NIK zorganizował 2565 narad pokontrolnych, w których uczestniczyło 3264 skontrolowanych jednostek. Brakuje informacji co do przyczyn nieodbycia narad pokontrolnych w pozostałych kontrolowanych jednostkach. Jest ich 1810. Odbycie narady pokontrolnej uważane jest za bardzo ważny element przeprowadzanej kontroli. Wartość finansowa ustaleń Najwyższej Izby Kontroli w 1994 r. wynosi 160 mln zł z tytułu dodatkowych przepisów, gdy w 1993 r. suma ta wynosiła 490 mln zł. Trudno tutaj jednoznacznie stwierdzić, czy jest to efekt poprawy działalności kontrolowanych jednostek, czy zmniejszenia skuteczności przeprowadzających kontrolę.

    W informacji przedstawionej przez NIK brakuje danych odnośnie do odpowiedzi na wystąpienia pokontrolne, na podstawie których też można wyrobić sobie opinię o stopniu realizacji wniosków wynikających z ustaleń kontroli. Brakuje również informacji w zakresie wykorzystywania kontroli do usuwania nieprawidłowości w czasie jej trwania. Jest to najbardziej efektywne działanie aparatu kontroli.

    W 1994 r. wpłynęły do Najwyższej Izby Kontroli 5942 skargi i wnioski, tj. mniej o 9% w stosunku do roku 1993. Ponadto przyjęto 1087 składających skargi. W problemach objętych skargami dominują: sprawy związane z nadużyciami gospodarczo-finansowymi, system finansowy i niewłaściwa polityka kredytowa, funkcjonowanie administracji państwowej i samorządowej. 89 skarg dotyczyło działania samej Najwyższej Izby Kontroli, w tym 74 jej delegatur. W 1994 r. 104 sprawy przekazano do organów ścigania, z których 4 skierowano do sądu, 22 sprawy umorzono, w 2 sprawach odmówiono wszczęcia postępowania. Należy domniemywać, że pozostałe sprawy zostaną rozpatrzone w 1995 r.

    Najwyższa Izba Kontroli w 1994 r. wykorzystała 1443 etaty. Na stanowiska nadzorujących i wykonujących kontrole przypadało 78% stanu zatrudnienia, w tym tylko 26% pracowników z wykształceniem ekonomicznym. Analizy wymaga proporcja zatrudnienia między nadzorującymi i wykonującymi kontrolę a tzw. administracją.

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ważniejsze ustalenia Najwyższej Izby Kontroli omówione zostały w czasie prac w komisjach nad realizacją budżetu w poszczególnych częściach oraz w dzisiejszej debacie związanej ze sprawozdaniem z wykonania budżetu państwa za rok 1994. Szczegółowo omówił je również prezes NIK pan Janusz Wojciechowski. Komisje sejmowe omawiały także sprawozdania z prac poszczególnych zespołów NIK oraz sprawozdanie z całokształtu działalności NIK; zostały one przyjęte przez komisje do wiadomości. W czasie pracy Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów związanej z oceną realizacji ustawy budżetowej generalnie akceptowano wnioski NIK. Omawiając natomiast sprawozdanie z działalności NIK, w toku dyskusji zwrócono uwagę na formy prezentacji wyników kontroli w środkach masowego przekazu oraz na zdarzające się przypadki braku obiektywności w postępowaniu pokontrolnym. Od 17 sierpnia 1995 r. obowiązuje nowa ustawa o Najwyższej Izbie Kontroli, która wprowadza możliwość odwołania się od ustaleń kontroli. Ta zasada winna poprawić jakość i wpłynąć na obiektywność przeprowadzanych kontroli oraz będzie miała wpływ na ocenę pracowników przeprowadzających kontrolę.

    Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Powołując się na jednomyślną akceptację wyrażoną przez Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, wnoszę o przyjęcie sprawozdania z działalności Najwyższej Izby Kontroli w roku 1994. (Oklaski)

Przebieg posiedzenia