2 kadencja, 69 posiedzenie, 2 dzień (10.01.1996)

10 punkt porządku dziennego:
Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o muzeach (druk nr 1209).

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Kultury i Sztuki Tadeusz Polak:

    Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Rozpoczęte w 1992 r. prace nad ustawą o muzeach, których inicjatorem były z jednej strony organizacje społeczne i związki działające w sferze muzealnictwa, z drugiej - Ministerstwo Kultury i Sztuki, doprowadziły do opracowania projektu ustawy i zaprezentowania go obecnie Wysokiej Izbie. W toku prac wykorzystane zostały projekty zgłoszone przez Stowarzyszenie Historyków Sztuki, Związek Zawodowy ˝Solidarność˝ oraz środowisko muzealników.

    Jednym z zasadniczych postulatów środowisk muzealnych było opracowanie i uchwalenie odrębnej ustawy o muzeach, podobnie jak w przypadku bibliotek i archiwów, oraz ujęcie w niej zmian zachodzących w muzealnictwie w Polsce i na świecie.

    Należy wyjaśnić, że znowelizowana w 1990 r. ustawa o ochronie dóbr kultury i o muzeach z 1962 r. objęła jedynie zmiany dotyczące ochrony zabytków. Obowiązujące w tej ustawie regulacje prawne dotyczące muzealnictwa pozostały w dawnej formie i nie są przystosowane do obecnej rzeczywistości. Z tego powodu podjęto w Ministerstwie Kultury i Sztuki prace nad projektem nowej ustawy o muzeach.

    Przedstawiony Wysokiej Izbie projekt ustawy zawiera między innymi nowoczesną definicję muzeum, zgodnie z którą muzeum to jednostka organizacyjna, której celem jest ochrona dóbr kultury, a także upowszechnianie podstawowych wartości historii i kultury polskiej oraz światowej. Do jej zadań należy również kształtowanie wrażliwości estetycznej oraz umożliwienie powszechnego kontaktu z posiadanymi zbiorami.

    W projekcie przewiduje się wiele działań, które nie były ujęte w dotychczasowym ustawodawstwie. W zamierzeniach jest powołanie Państwowego Rejestru Muzeów prowadzonego przez ministra kultury i sztuki. Wpis do tego rejestru uzależnia się między innymi od posiadanych zbiorów, zespołu wysoko kwalifikowanych pracowników oraz stałego źródła finansowania.

    Przy muzeach państwowych i komunalnych będzie działać rada muzealna. W jej skład wejdą osoby wskazane przez organizatora muzeum, organ miejscowego samorządu, na którego terenie działa muzeum, a także stowarzyszenia, fundacje i instytucje wspierające muzeum, jak również instytucje naukowe i twórcze. Do zadań rady należy w szczególności ustalanie kierunków rozwoju instytucji, dokonywanie oceny działalności i zatwierdzanie rocznego planu jego działania, a także wyrażanie opinii w innych sprawach dotyczących muzeum.

    W muzeach mogą działać kolegia doradcze, utworzone przez dyrektora z jego inicjatywy lub na wniosek co najmniej połowy zatrudnionych w placówce muzealników.

    W muzeach rejestrowanych organizator muzeum, tj. administracja centralna, wojewódzka, gminy i związki komunalne, osoby fizyczne oraz osoby prawne mogą utworzyć radę powierniczą, powierzając jej m.in. powoływanie i odwoływanie dyrektora muzeum, podejmowanie starań, aby muzeum wypełniało swoje powinności wobec zbiorów i społeczeństwa, a także nadzór nad realizacją celów i zadań placówki oraz dokonywanie oceny i zatwierdzanie rocznego planu pracy wraz z częścią finansową. Rada powiernicza przedkłada organizatorowi sprawozdanie ze swojej działalności. Ponadto wprowadza się zapis, że muzealia wpisane do inwen-tarzy nie podlegają zajęciu na podstawie tytułu wykonawczego w sądowym lub administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym. Zapis ten daje gwarancję, że muzealia nie mogą być zastawem w obrocie gotówkowym.

    Projekt wprowadza pojęcie muzealnika. Muzealnikami są pracownicy muzeum zatrudnieni na stanowisku starszego kustosza, kustosza oraz na stanowiskach równorzędnych, a także osoby mające ukończone uniwersyteckie studia lub podyplomowe studia muzeologiczne. Jest to forma uznania dla pracowników merytorycznych, odpowiedzialnych za powierzone ich opiece muzealia.

    W połowie ubiegłego roku projekt poddano uzgodnieniom międzyresortowym, środowiskowym i związkowym. Zgłoszono uwagi, w których wyniku ustalono, że przedstawiony dzisiaj Wysokiej Izbie projekt ustawy jest podstawowym dokumentem polskiego muzealnictwa. Nie ma zapisów, których istota może być zmieniana, głównie w zależności od możliwości finansowych organizatorów poszczególnych muzeów. Postanowiono zatem, że zostanie opracowany odrębny projekt ustawy, ujmujący wszystkie zagadnienia finansowe związane z szeroko pojętą ochroną dóbr kultury, a więc muzealnictwem oraz ochroną i konserwacją obiektów zabytkowych ruchomych i nieruchomych. Projekt ten jest obecnie w końcowej fazie prac i w najbliższym czasie zostanie przesłany do uzgodnień.

    Przedłożona Wysokiej Izbie ustawa jednoznacznie określa rolę ministra kultury i sztuki, która w głównej mierze będzie zabezpieczać muzealia jako najcenniejsze dobra, przy jednoczesnym scedowaniu zarządzania muzeami na organizatorów tych muzeów oraz rady powiernicze. Zasada ta powinna zbliżyć muzea do środowisk, w których i dla których one funkcjonują.

    Wysoka Izbo! Ogrom zniszczeń, jakie poniosło polskie dziedzictwo kulturalne na przestrzeni dziejów, w tym głównie w wyniku II wojny światowej, jest nieporównywalny do strat poniesionych przez inne kraje. Dobra kultury mają zatem w Polsce szczególne znaczenie, są majątkiem narodowym o wielkiej wartości, nie tylko materialnej. Jako dorobek wielu pokoleń Polaków mają wielkie znaczenie dla utrzymania tradycji i tożsamości narodowej. Dokonujące się przeobrażenia ustrojowe (różne formy własności, samorząd terytorialny, nowy system administracyjny) spowodowały nieprzydatność dotychczasowej struktury prawnej polskiego muzealnictwa w nowej rzeczywistości. Zasadnicza zmiana kierunku polityki międzynarodowej również wymusza dostosowanie naszego prawa do europejskich aktów normatywnych, co stwarza konieczność uchwalenia przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej odrębnej ustawy o muzeach.

    Wysoka Izbo! Do projektu ustawy dołączone zostały projekty rozporządzeń wykonawczych ministra kultury i sztuki oraz Rady Ministrów. Ustawa obowiązywać będzie w 564 muzeach na terenie Polski, w których pracuje ponad 6 tys. osób.

    Przedstawiając pod obrady projekt ustawy o muzeach, proszę Wysoką Izbę o pozytywne rozpatrzenie. (Oklaski)

Przebieg posiedzenia