2 kadencja, 91 posiedzenie, 1 dzień (23.10.1996)
3 punkt porządku dziennego:
Sprawozdanie Komisji Stosunków Gospodarczych z Zagranicą oraz Komisji Ustawodawczej o:
1) poselskim projekcie ustawy o zmianie ustawy Prawo celne,
2) rządowym projekcie ustawy Prawo celne
(druki nr 1123, 1126, 1126-A i 1904).
Poseł Stanisław Czajczyński:
Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Nie muszę chyba nikogo przekonywać, jak ważne znaczenie będzie miało nowe prawo celne, nad którym pracujemy w Sejmie od kilku miesięcy. Akt ten zmieni faktycznie zasady funkcjonowania całej sfery obrotu towarowego z zagranicą, będzie wytyczną dla działań administracji celnych i wszystkich podmiotów uczestniczących w międzynarodowej wymianie towarowej. Dlaczego prace trwały tak długo? Między innymi dlatego, że mieliśmy tutaj do czynienia z pewnymi komplikacjami wynikającymi z niektórych zapisów projektu, wprowadzających delegację do wydania niektórych aktów przez urzędy, których jeszcze nie ma, np. ministerstwo gospodarki, lub zapis o wygaśnięciu dwóch z trzech obszarów obecnego Prawa celnego. Nowy Kodeks celny dotyczy jedynie samej procedury celnej, uchylając aktualne zapisy o zagranicznej wymianie towarowej oraz o postępowaniach ochronnych. Kapitalne znaczenie ma też tutaj dostosowanie polskiego prawa do wymogów Unii Europejskiej.
Projekt różni się - i nie ma w tym nic dziwnego - od obecnie obowiązującej ustawy celnej, która nie sprawdza się już w warunkach szybko rozwijającej się gospodarki rynkowej, tym bardziej że jedną z cech tego rozwoju jest wymiana towarowa z zagranicą. Notujemy stuprocentowy wzrost obrotów naszego kraju z zagranicą. Są także przyczyny zewnętrzne, które niejako determinują nas do zmiany Prawa celnego. Zmusza nas do tego konieczność integracji polskiego systemu celnego z systemem Wspólnoty Europejskiej, bo trzeba pamiętać, iż wcześniej ratyfikowaliśmy Układ Europejski, oraz że zwiększa się rola Światowej Organizacji Handlu, której jesteśmy jako kraj członkiem od 1 lipca 1995 r., co także obliguje nas do normalizacji prawa w tym zakresie.
Sojusz Lewicy Demokratycznej od początku prac nad nowym prawem celnym był zdania, że musi to być ustawa dopracowana w każdym punkcie, żeby za jakiś czas znowu nie stanąć przed koniecznością jej nowelizacji. Dlatego też to ambitne zadanie musi zapewnić w przyszłości wzrost dynamiki obrotu towarowego z zagranicą i jego usprawnienie, a wyeliminować w maksymalnym stopniu przestępczość celną, z którą każdego dnia spotykamy się na naszych przejściach granicznych.
Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chociaż projekt ustawy Prawo celne wzorowany jest na przepisach Wspólnoty Europejskiej, poświęciliśmy dużo uwagi, żeby dokonać niezbędnych zmian, które wynikają ze specyfiki polskich warunków. Ważne są takie czynniki, jak: niższy ogólnie poziom rozwoju gospodarczego, słabsze przygotowanie służb celnych, gorsza infrastruktura przejść granicznych. O tym należało pamiętać i o tym pamiętaliśmy.
Generalnie przepisy nowego prawa celnego są bardzo elastyczne. Wydawać by się mogło, że są zbyt ogólne, ale właściwie dzięki takiej a nie innej konstrukcji umożliwiają one w przyszłości szybszą reakcję na nowe zjawiska w obrocie towarowym z zagranicą oraz większą stabilność. Mamy tutaj również do czynienia z kompleksowością uregulowań, o czym decyduje umieszczenie w jednym akcie ustawowym wraz z około 60 aktami wykonawczymi prawie całej materii obrotu towarowego. Nie normuje się tylko kwestii dotyczących ustroju organów celnych, statusu urzędników tych organów, zasad handlu zagranicznego i problematyki przestępstw celnych. O owej kompleksowości świadczy właśnie fakt, że uwzględnia się w ustawie również całość problematyki należności przywozowych, w tym - co bardzo istotne - i podatków, określa się odrębne postępowanie przed organami celnymi, zwiększa się ich uprawnienia.
Uregulowanie wszystkich kwestii związanych z obrotem towarowym z zagranicą jest także bardzo istotne dla społeczeństwa, które coraz częściej wskazuje na niektóre ulgi stosowane przez urzędy celne, które nie powinny mieć miejsca. Wiele emocji wzbudzają tutaj ustawy kościelne. Kilkoma przypadkami zajmują się prokuratorzy. Głównie chodzi tu o samochody osobowe, które są sprowadzane do Polski, aby służyć niesieniu kultu religijnego i działalności charytatywnej, ale po przekroczeniu granic zmieniają właścicieli i cele, dla których zostały sprowadzone bez cła. Najwięcej zwolnień z cła dotyczy tzw. mienia przesiedleńczego. Z ulg celnych korzystają również spółki z udziałem kapitału zagranicznego. I w tym zakresie nowe prawo celne przyniesie kilka istotnych zmian.
Wiele nadziei i oczekiwań wiąże z nowym prawem celnym polska branża tekstylna, gdyż zawiera ono m.in. jakże istotne instrumenty prawne, które zapobiegają i zwalczają szczególnie niebezpieczne zjawiska przestępczości celnej. Walczyć z nieuczciwą konkurencją będzie się za pomocą nowych kategorii: wartości celnych, reguł pochodzenia towaru oraz długu celnego. Skuteczną i mało wykorzystaną dotychczas metodą ochrony polskiego rynku, w tym przypadku tekstylnego, przed nieuczciwą konkurencją mogą być postępowania ochronno-antydumpingowe przeciwko niedozwolonym subsydiom eksportowym naruszającym równowagę na rynku w wyniku gwałtownego napływu towaru. Można to wprowadzić na mocy art. 19 GATT.
Wysoka Izbo! Potrzeba by wiele czasu, aby omówić szczegółowo wszystkie nowe rozwiązania. W miarę możliwości podsumuję więc jedynie te elementy nowej ustawy, które będą decydowały o kształcie przyszłego prawa celnego.
Po pierwsze, nastąpi maksymalne uproszczenie formalności w granicznych urzędach celnych poprzez wprowadzenie drogi celnej, czyli drogi łączącej przejścia graniczne z miejscem odpraw celnych.
Po drugie, umożliwi się otwieranie składów celnych, które posłużą jedynie osobom prowadzącym taki skład, co nie oznacza likwidacji składów publicznych. Dopuszcza się możliwość przeniesienia na inną osobę praw i obowiązków osoby korzystającej z procedur gospodarczych. Mam tu na myśli np. odprawę czasową lub uszlachetnienie czynne. Wprowadza się tzw. wiążącą informację taryfową. Będzie to decyzja prezesa Głównego Urzędu Ceł kwalifikująca dany towar według pozycji PCN i stawki celnej.
Zostanie wprowadzona możliwość częściowego zwolnienia od należności celnych niektórych towarów przywożonych czasowo. Wprowadzona zostanie nowa procedura celna, tzw. przetwarzania pod kontrolą celną, która umożliwi import komponentów lub prefabrykatów do Polski i ich przetworzenie na nowy produkt, wobec którego dopiero zostaną zastosowane należności celne.
Nowymi pojęciami są dług celny oraz zarejestrowanie kwoty długu celnego przez organ celny. Pozwoli to na usprawnienie odpraw celnych, gdyż umożliwia zwolnienie towaru przed zapłaceniem należności celnych.
Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Sojusz Lewicy Demokratycznej uważa, że uchwalenie w jak najszybszym czasie nowego prawa celnego leży w interesie nie tylko skarbu państwa, ale także w interesie podmiotów gospodarczych i administracji celnej. Nie należy jednak zapominać, że od uchwalenia tej ustawy musi przez jakiś czas obowiązywać vacatio legis. Ten czas pozwoli na przeszkolenie celników i agentów celnych, którzy jako pierwsi odczują radykalne zmiany całego systemu obrotu towarowego z zagranicą.
I na koniec. W związku z tym, że po zakończeniu prac w Komisji Ustawodawczej i Komisji Stosunków Gospodarczych z Zagranicą nad projektem prawa celnego i po dokonaniu dodatkowych konsultacji należałoby wprowadzić jeszcze dodatkowe poprawki, jedną z nich zgłaszam. Pozostałe zgłoszą moi koledzy klubowi.
Proszę Wysoką Izbę o przesłanie projektu ustawy Kodeks celny do komisji. Sądzę, że szybko uporamy się ze zgłoszonymi poprawkami i głosowanie nad całością projektu ustawy mogłoby się odbyć już na następnym posiedzeniu Sejmu.
Poprawka moja brzmi następująco: W art. 190 § 1 pkt 11 po wyrazach ˝bezzwrotnej pomocy˝ należy dodać wyrazy ˝lub pożyczki˝. Pkt 11 otrzymałby brzmienie: ˝rzeczy przywożone w ramach bezzwrotnej pomocy lub pożyczki udzielonej przez rządy obcych państw oraz międzynarodowe organizacje międzyrządowe˝. Zasadność wniesienia poprawki wynika z faktu, iż udzielane pożyczki pomocowe na preferencyjnych warunkach, np. PHARE, są często uwarunkowane zwolnieniami od opłat celnych. Przekazuję poprawkę. (Oklaski)
Przebieg posiedzenia