2 kadencja, 64 posiedzenie, 1 dzień (08.11.1995)

8 punkt porządku dziennego:
Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o powszechnym spisie rolnym 1996 r. (druk nr 1264).

Poseł Wojciech Szczęsny Zarzycki:

    Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Na zlecenie rządu Główny Urząd Statystyczny przygotował projekt ustawy o powszechnym spisie rolnym w 1996 r. Konieczność ustawowego uregulowania wynika z postanowienia art. 9 ustawy o statystyce, uchwalonej przez Wysoką Izbę w dniu 29 czerwca br.

    Ostatni powszechny pełny spis rolny został przeprowadzony w 1988 r. i od tego czasu datuje się brak szczegółowych danych. Spis przeprowadzany metodą reprezentacyjną na 10-procentowej losowo dobranej próbce gospodarstw stanowi dość ubogie źródło danych. Przedstawia sytuację fragmentarycznie, głównie w skali województwa i kraju. Nie daje pełnego rozeznania, co naprawdę dzieje się w społecznościach lokalnych, jakie procesy ekonomiczne tam zachodzą, czym są one uwarunkowane itd. Zawężenie pola obserwacji, wycinkowa znajomość faktów nie pozwalają na dokonywanie szczegółowych szacunków produkcji rolniczej w przekroju branżowym i terytorialnym. Brakuje więc w pełni wiarygodnego materiału statystycznego do formułowania sprecyzowanych, jasno określonych programów dalszego rozwoju obszarów wiejskich, poczynając od sołectwa i gminy.

    Przypomnieć należy, że w naszym kraju rolnictwo odgrywa znaczącą rolę. W strukturze gospodarki narodowej udział rolnictwa jest znaczny we wszystkich jej elementach dotyczących zatrudnienia, dochodów, mieszkalnictwa, sytuacji demograficznej. W aktualnej sytuacji starań o stowarzyszenie Polski z Unią Europejską nasze rolnictwo postrzegane jest jako jeden z istotnych punktów newralgicznych przyszłego członkostwa. W przypadku polskiego rolnictwa, w którym istnieje duża liczba gospodarstw indywidualnych i trudno byłoby sobie wyobrazić obarczenie ich jakąkolwiek sprawozdawczością, jedyną metodą pozyskania możliwie pełnych danych jest pełny spis rolniczy. Metoda ta jest stosowana na całym świecie, aczkolwiek z różną częstotliwością.

    Ponieważ pełny spis jest badaniem kosztownym, zakłada się u nas przeprowadzanie go w okresach co najmniej pięcioletnich. Od ostatniego spisu w 1988 r. minęło już 7 lat. Brak było środków w budżecie na spis wcześniejszy. W tym okresie zaszły ogromne zmiany strukturalne: w szczególności pojawiło się bezrobocie na znaczną skalę, likwidowano PGR, nastąpiło zmniejszenie skali produkcji roślinnej i zwierzęcej, znaczące zmniejszenie skali budownictwa i odnowy sprzętu służącego mechanizacji prac w rolnictwie, pewna - niestety, ograniczona - liczba mieszkańców gospodarstw rolniczych zaangażowała się w działalność poza własnym gospodarstwem.

    Okoliczności te sprawiają, że słuszny jest zamiar przeprowadzenia spisu, który by dał odpowiedź na wiele ważkich pytań dotyczących rolnictwa. Przygotowany przez rząd projekt tematyczny spisu zawiera pytania dotyczące użytkowania ziemi i zmian w tym zakresie od 1988 r., struktury zasiewów, pogłowia zwierząt gospodarskich, stanu i wykorzystania czynnika ludzkiego, sytuacji ekonomicznej gospodarstw rolnych, ich wyposażenia w maszyny i urządzenia rolnicze, pracy poza obrębem gospodarstw rolnych, zamierzeń rolników na przyszłość.

    Podkreślić pragnę, iż Klub Parlamentarny PSL uważa za szczególnie ważne, aby spis rolny uwidocznił strukturę wiekową najważniejszych środków produkcji, w tym budynków, ciągników, kombajnów i maszyn. Od kilku lat następuje gwałtowny proces dekapitalizacji środków trwałych. Spis rolny powinien dostarczyć informacji, czy istnieją zagrożenia dla zapewnienia w przyszłości żywności dla narodu - szczególnie żywności zdrowej, ekologicznej.

    Mam świadomość, że tematyka spisu jest bardzo bogata i z tego powodu, jak też ze względu na konieczność dotarcia do wszystkich gospodarstw rolnych, użytkowników działek rolnych spis będzie przedsięwzięciem ogromnym. Chcę podkreślić, że przeprowadzenie spisu pełnego pozwoli GUS sporządzić tak zwany operat do badań w przyszłych latach. Dzięki temu będzie można przeprowadzać już mniej kosztowne spisy metodą reprezentacyjną.

    Zaproponowano przeprowadzenie spisu w dniach od 13 do 25 czerwca 1996 r. W tych dniach około 70 tys. rachmistrzów spisowych dokona wywiadu w każdym gospodarstwie rolnym i z każdym użytkownikiem działki rolnej. Spis przygotują (szkolenia, koncepcja organizacyjna, oprogramowanie) statystycy, którzy będą pełnić nadzór i udzielać w terenie wszelkiej pomocy merytorycznej. Założono, że w gminach spis zorganizują wójtowie, burmistrzowie i prezydenci, którzy dokonają naboru rachmistrzów i innych pracowników do przygotowania i realizacji spisu. Wszystkie osoby, które będą brały udział w spisie, zostaną zobowiązane do zachowania tajemnicy, o czym zostaną pouczone i co podtwierdzą, podpisując odpowiednie przyrzeczenie.

    Z uznaniem należy się odnieść do tego, że w projektowanym spisie rolnym będzie więcej miejsca na opis jakościowy gospodarstw rolnych, co pozwoli nie tylko sklasyfikować je według kryteriów ilościowych, na przykład wielkości areału, ale także pogrupować według kierunków produkcji, specjalizacji, źródeł dochodów, poziomu zainwestowania, zasobów siły roboczej itd. Będzie można określić współzależność występowania wielu cech dotychczas nie badanych.

    Uchwalenie przez Wysoką Izbę ustawy o powszechnym spisie rolnym w 1996 r. stworzy możliwość pozyskania bardzo ważnych, kompleksowych informacji o naszym rolnictwie, takich jak uściślenie szacunków produkcji rolnej, rozpoznanie zasobów pracy w gospodarstwach rolnych, w tym sprawy bezrobocia, pełnego i pośrednio utajonego, poznanie zróżnicowania przedsiębiorczości ludności zamieszkałej w gospodarstwach rolnych, poznanie postaw rolników odnośnie do przyszłości ich gospodarstw rolnych. Uzyskany obraz sytuacji, zwłaszcza w ujęciu kompleksowym i regionalnym, pozwoli na spojrzenie na rolnictwo w perspektywie prac stowarzyszeniowych i przemian, których można będzie oczekiwać do 2000 r. Uważam, że na podstawie jego wyników będzie można korygować ważne decyzje w dziedzinie polityki rolnej. Dla uzyskania obiektywnych informacji będzie ważne, by użytkownicy gospodarstw rolnych, do których zwrócą się rachmistrze spisowi, zechcieli zgodnie z wymogiem ustawy przekazać informacje rzetelne i aktualne.

    Jako poseł rolnik apeluję o rzetelność składanych informacji w naszym dobrze pojętym interesie, szczególnie tych, którzy żyją z pracy w rolnictwie. Temu ma sprzyjać ujęte w ustawie uregulowanie, iż wszystkie dane spisowe będą chronione tajemnicą statystyczną. Warto podkreślić, że działania spisowe nawiązują do standardów obowiązujących w Unii Europejskiej i są przez nią wspierane, czego dowodem jest współfinansowanie przez PHARE kwotą 2,5 mln ECU prac nad stworzeniem rejestru gospodarstw.

    Ze względu na wysokie koszty, kolejny powszechny spis rolny zostanie przeprowadzony prawdopodobnie dopiero około 2002 r. Wówczas Polska - również prawdopodobnie - będzie już członkiem Unii Europejskiej. Zapewnienie sobie odpowiedniego zasobu danych statystycznych, kompletnych i wiarygodnych, jest absolutnie konieczne. Należy się spodziewać, że zapotrzebowanie na wyniki badań opierających się na takim fundamencie będzie ogromne. Sprawy wiążące się z rolnictwem i wsią będą - jak się wydaje - najtrudniejsze do uzgodnienia w trakcie negocjowania warunków przystąpienia do Unii, a także później - w czasie trwania okresu dostosowawczego. Ułatwi to m.in. podejmowanie bardziej trafnych decyzji przez parlament i rząd.

    Biorąc pod uwagę te różnorodne korzyści, które powinien przynieść powszechny spis rolny, Klub Parlamentarny Polskiego Stronnictwa Ludowego popiera rządowy projekt, który dziś oceniamy. Czynimy to w przekonaniu, że uzyskanie wiarygodnych danych o sytuacji w rolnictwie pomoże m.in. w opracowaniu programów, które będą przeciwdziałały gnębiącym obecnie ludność rolniczą takim negatywnym zjawiskom, jak niska opłacalność produkcji żywności, brak pieniędzy na inwestycje i modernizację warsztatów rolnych oraz trudności związane z planowaniem rozmiarów i rodzajów produkcji w stosunku do możliwości jej zbytu na rynku krajowym i zagranicznym.

    Ze względu na potrzebę zapewnienia odpowiednich środków w budżecie państwa ważne jest, żeby ustawa została podjęta możliwie szybko. Klub Polskiego Stronnictwa Ludowego jest za skierowaniem powyższego projektu ustawy do Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Komisji Ustawodawczej. (Oklaski)

Przebieg posiedzenia