2 kadencja, 88 posiedzenie, 2 dzień (12.09.1996)

14 punkt porządku dziennego:
Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez skarb państwa oraz niektóre osoby prawne (druki nr 1652 i 1652-A).

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów Krzysztof Kalicki:

    Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Dzisiaj rząd chciałby przedstawić uzasadnienie do projektu ustawy o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez skarb państwa oraz niektóre osoby prawne. Celem ustawy jest generalne uregulowanie problematyki poręczeń i gwarancji, za które bezpośrednio odpowiada skarb państwa. Przede wszystkim reguluje ona w sposób całościowy podstawy kwestii kompetencyjnych i proceduralnych, granice zaciągania tego rodzaju zobowiązań przez państwo oraz odpowiedzialność instytucji uczestniczących w tym procesie.

    Konieczność uregulowania tej problematyki jest tym ważniejsza, iż w projekcie ustawy konstytucyjnej w art. 199 zapisane jest, iż udzielanie gwarancji finansowych przez państwo następuje na zasadach i w sposób określony ustawą. Ponadto Polska, dążąc do Unii Europejskiej, będzie musiała spełnić wymogi traktatu z Maastricht, co w szczególności dotyczy ograniczenia skali długu publicznego, a poręczenia i gwarancje są takim długiem warunkowym, który przy spełnieniu się ryzyka przekształca się w faktyczne zobowiązanie skarbu państwa.

    Obecnie kwestie poręczeń i gwarancji regulują art. 23 i 23a Prawa budżetowego i wydane na ich podstawie przepisy wykonawcze. Wydaje się, że to miejsce uregulowania nie jest właściwe, gdyż materia, którą regulują te dwa artykuły, wyraźnie wykracza poza zwykłe sprawy związane z regulacją kwestii budżetu państwa.

    Projekt ustawy podejmuje następujące zagadnienia. Przede wszystkim wyraźnie określa podmioty uprawnione do udzielania poręczeń i gwarancji spłaty kredytów i pożyczek w imieniu skarbu państwa, co przysługuje Radzie Ministrów i ministrowi finansów, przy czym Rada Ministrów udziela poręczeń i gwarancji, gdy kwota przekracza 15 mln ECU. Ponadto Rada Ministrów uzyskuje kompetencje w przypadku gdyby kwota kredytu wraz z odsetkami miała być poręczona w 100%.

    Poręczenia i gwarancje w myśl tego projekty ustawy mają mieć charakter odpłatny, terminowy, a kwota poręczenia ma być z góry oznaczona. Jako zasadę przyjmuje się podział ryzyka między skarb państwa a kredytodawcę w taki sposób, aby gwarancje z reguły udzielane były do wysokości 60% kredytu i odsetek. Jak już wcześnie powiedziałem, w przypadku 100-procentowych gwarancji lub poręczeń takie decyzje mogłaby podejmować tylko Rada Ministrów.

    Projekt ustawy przewiduje również, iż gwarancje i poręczenia będą udzielane tylko na te przedsięwzięcia, które są z góry określone w ustawie, a więc przede wszystkim na utrzymanie i rozwój infrastruktury oraz na ochronę środowiska. Zgodnie z trybem dotychczasowym skalę gwarancji udzielanych w danym roku określałaby ustawa budżetowa. Natomiast - podobnie jak do tej pory - kwestia wypłat odszkodowań za eksponaty wystawowe i znajdujące się w obrocie muzealnym będzie regulowała Rada Ministrów na wniosek ministra kultury i sztuki.

    W projekcie ustawy ureguluje się także w tej chwili nie uregulowaną kwestię regwarancji na spłatę kredytów i pożyczek udzielonych przez instytucje zagraniczne, zwłaszcza przez międzynarodowe organizacje finansowe. Do instytucji wyspecjalizowanych odsyła się gwarancje dotyczące kwot mniejszych niż 1,5 mln ECU, a więc gwarancje dla małych i średnich przedsiębiorstw, które dzisiaj udzielane są przez Bank Gospodarstwa Krajowego w ramach Krajowego Funduszu Poręczeń Kredytowych.

    Nowym instrumentem, który regulowałaby ta ustawa, są poręczenia i gwarancje związane z emisją obligacji, co byłoby szczególnie ważne w przypadku inwestycji podejmowanych przez podmioty gospodarcze i gminy. Także novum jest propozycja wprowadzenia gwarancji naprawienia szkód. Wiąże się to z koniecznością udzielania tego typu gwarancji w przypadku długoterminowych inwestycji o charakterze infrastrukturalnym. Takie gwarancje są przewidywane zwłaszcza w przypadku budowy autostrad czy restrukturyzacji sektora energetycznego. Gwarancje skarbu państwa dotyczące naprawienia szkód będą udzielane zarówno w odniesieniu do inwestora krajowego, jak i inwestora zagranicznego. Gwarancją naprawienia szkód byłoby objęte nie tylko ryzyko o charakterze administracyjnym, ale również ryzyko związane ze zdolnością systemu finansowego do transferu zysków czy wymiany waluty narodowej na walutę swobodnie wymienialną. Gwarancje te również byłyby odpłatne i terminowe, a także z góry określałyby zakres odpowiedzialności skarbu państwa.

    Projekt ustawy przewiduje również uregulowanie kwestii działalności poręczycielskiej i gwarancyjnej w odniesieniu do niektórych osób prawnych, które dzisiaj udzielają takich gwarancji i poręczeń. W szczególności projektuje się, iż gwarancje i poręczenia udzielane przez te podmioty nie przekroczyłyby 50% funduszy własnych tych instytucji; zaprojektowane są również zapisy regulujące normy ostrożnościowe związane z udzielaniem takich poręczeń i gwarancji.

    W projekcie określa się także sposób uregulowania źródeł spłaty zobowiązań z tytułu udzielanych przez skarb państwa poręczeń i gwarancji. W dzisiejszych rozwiązaniach zobowiązania te są wykonywane ze środków budżetu państwa, a więc zabezpieczeniem jest niejako strumień wpływów do budżetu. Natomiast ustawa przewiduje, iż oprócz tego rozwiązania zabezpieczeniem udzielanych zobowiązań warunkowych byłoby wydzielenie z zasobów majątkowych skarbu państwa odpowiednich jego części, które stanowiłyby - w wypadku spełnienia się ryzyka związanego z daną gwarancją - źródło pokrycia zobowiązań. Składniki tego zasobu byłyby gromadzone na rachunku rezerw poręczeniowych i gwarancyjnych skarbu państwa w Banku Gospodarstwa Krajowego. Dodatkową zaletą powyższej propozycji jest możliwość wykorzystania składników majątkowych jako kapitału, który mógłby generować środki na tworzenie odpowiednich rezerw związanych ze spłatą zobowiązań.

    Projekt ustawy zakłada również, iż Rada Ministrów będzie corocznie wyodrębniała - w drodze rozporządzenia - akcje i udziały, które będą stanowiły zabezpieczenie roszczeń z tytułu udzielonych już poręczeń i gwarancji skarbu państwa. Przewiduje się, że majątek ten - ze względu na rodzaj zobowiązania warunkowego - powinien mieć charakter płynny, tak aby można było zaspokajać, przy spełnieniu się ryzyka, wierzycieli.

    Przedkładany projekt ustawy jest zgodny z zasadami reformy centrum gospodarczego rządu i z ustawą o urzędzie ministra finansów oraz o urzędach i izbach skarbowych. Mamy nadzieję, iż przekształci się on w ustawę, która wejdzie w życie z dniem 1 stycznia 1997 r. (Oklaski)

Przebieg posiedzenia