1 kadencja, 24 posiedzenie, 4 dzień (30.09.1992)

14 punkt porządku dziennego:

Informacja ministra obrony narodowej oraz ministra przemysłu i handlu w sprawie przyszłości przemysłu obronnego z uwzględnieniem w pierwszej kolejności przemysłu lotniczego.

Minister Przemysłu i Handlu Wacław Niewiarowski:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Polski przemysł zbrojeniowy począwszy od 1990 r. poważnie odczuwa zmniejszające się zapotrzebowanie na swoje specyficzne, to trzeba podkreślić, wyroby: zarówno na rynku krajowym, jak też u tradycyjnych odbiorców zagranicznych.

    Zmiany polityczno-gospodarcze, jakie nastąpiły w ostatnich latach w Europie Środkowo-Wschodniej, w tym także w Polsce, doprowadziły m.in. do rozwiązania Układu Warszawskiego, w związku z którego potrzebami, w tym i Wojska Polskiego, funkcjonowało na zasadach preferencyjnych w krajowym przemyśle ok. 80 przedsiębiorstw państwowych ˝finalistów˝ i ok. 150 kooperantów, łącznie ok. 230 przedsiębiorstw.

    W okresie transformacji ustrojowej dotykającej wszystkie dziedziny funkcjonowania państwa, w tym także politykę obronną, traktujemy sektor przemysłu zbrojeniowego jako sektor o strategicznym znaczeniu.

    Mając na uwadze tak istotny charakter tego sektora, wielokrotnie podejmowaliśmy działania dla jego restrukturyzacji. Z różnych przyczyn, w tym przede wszystkim natury ekonomicznej (brak środków w budżecie państwa, w tym szczególnie w budżecie MON, a także brak gwarancji rządowych co do kredytów na restrukturyzację) oraz natury politycznej (czterokrotna zmiana rządu) osiągnięcia w tej dziedzinie, trzeba to przyznać, nie są zadawalające.

    Należy podkreślić, że kompleksowy program restrukturyzacji sektora (wraz z uwarunkowaniami) Ministerstwo Przemysłu i Handlu przekazało Radzie Ministrów w dniu 28 stycznia 1992 r. Rada Ministrów przedłożone propozycje rozpatrywała 3 marca tegoż roku.

    Z uwagi na korektę w tym okresie ustawy budżetowej na 1992 r., wynikłą z określonej sytuacji finansowej państwa, w tym m.in. w związku z proponowanymi we wspomnianym programie restrukturyzacji określonymi warunkami finansowymi, powołano Międzyresortowy Zespół ds. Restrukturyzacji Przemysłu Obronnego i Lotniczego, który w dniach 12-13 marca br. dokonał oceny aktualnej sytuacji w przemyśle obronnym.

    Przedstawiono do decyzji Radzie Ministrów dwa warianty funkcjonowania sektora przemysłu obronnego.

    Pierwszy wariant, ˝budżetowy˝, który jest obecnie realizowany:

    - zakłada wykorzystanie potencjału produkcyjnego na poziomie ok. 19% poziomu produkcji z 1988 r.;

    - zakłada m.in., że będą kończone zamówienia z 1991 r., przesunięte po korekcie budżetu MON w II połowie 1991 r.;

    - uwzględnia konieczność redukcji zatrudnienia o ok. 27 tys. pracowników;

    - nie uwzględnia środków na restrukturyzację, w tym m.in. na uruchomienie produkcji wyrobów rynkowych w miejsce zwolnionego potencjału wytwórczego produkcji specjalnej;

    - w branży lotniczej zakłada likwidację ok. 50% potencjału produkcyjnego i zwolnienie 9 tys. pracowników.

    I drugi wariant, nazwany roboczo ˝optymalnym˝, zakłada:

    - wykorzystanie potencjału produkcyjnego na poziomie ok. 43% poziomu produkcji w tym całym sektorze, a ok. 63% w branży lotniczej, w odniesieniu do poziomu produkcji z 1988 r.;

    - znaczne zmniejszenie redukcji pracowników, zależne od tempa restrukturyzacji i uruchamiania produkcji cywilnej.

    Wariant ten związany był m.in. z uwarunkowaniami, w tym dotyczącymi zagwarantowania w budżecie MON kwoty na zakupy uzbrojenia w przemyśle krajowym oraz udzielenia gwarancji rządowych na potrzeby restrukturyzacyjne. Należy podkreślić, że wariant ten zakładał racjonalne przeprowadzenie procesu restrukturyzacji całego sektora.

    Rada Ministrów w dniu 19 maja 1992 r. przyjęła do realizacji wariant ˝budżetowy˝ i zdecydowała, akceptując zaproponowane kierunki restrukturyzacji, o przekształceniach własnościowych 26 ważniejszych przedsiębiorstw państwowych przemysłu zbrojeniowego, w trybie i na zasadach ustawy o przedsiębiorstwach państwowych z 25 września 1981 r. i ustawy o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych z 13 lipca 1990 r. oraz jej nowelizacji.

    Tak więc z ok. 80 przedsiębiorstw państwowych funkcjonujących do 1991 r. w obrębie przemysłu obronnego pozostanie 28 podmiotów gospodarczych (w tym 6 reprezentujących przemysł lotniczy). Będzie to trzon przemysłu zbrojeniowego, pod ścisłą kontrolą państwa. Wszystkie one będą przekształcane w spółki skarbu państwa, przy czym 10 z nich proponuje się przekształcić w jednoosobowe spółki skarbu państwa, przy założeniu 100% udziału własności skarbu państwa (wśród nich nie ma przedsiębiorstw lotniczych) oraz 16 w spółki z przeważającym lub kontrolnym udziałem skarbu państwa. W tej grupie jest pięciu reprezentantów przemysłu lotniczego. Zakłada się, że nadzór nad przedsiębiorstwami przekształconymi już w spółki akcyjne (Huta ˝Stalowa Wola˝ i PZL ˝Świdnik˝) oraz tymi, które zostaną przekształcone w niedalekiej przyszłości, sprawował będzie minister przemysłu i handlu. Realizacja tej ˝ścieżki˝ wymaga zmian w ustawie o przekształceniach własnościowych. Doświadczenia I półrocza 1992 r., związane z realizacją programu w wersji budżetowej, nie stwarzają możliwości restrukturyzacji przemysłu zbrojeniowego w zakresie programu, który przedstawiło Ministerstwo Przemysłu i Handlu w styczniu tego roku.

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W poprzednim okresie nie istniało opracowanie traktujące kompleksowo politykę przemysłową państwa. Obecnie Ministerstwo Przemysłu i Handlu pragnie przedstawić opracowany projekt założeń polityki przemysłowej kraju, który powinien stanowić część składową polityki społeczno-gospodarczej Polski. Znajduje się w nim m.in. projekt ustawy o przekształceniach własnościowych przedsiębiorstw o szczególnym znaczeniu dla gospodarki i bezpieczeństwa państwa, dotyczący sektorów zbrojeniowego i paliwowo-energetycznego. Tryb przekształceń powyższych sektorów jest ujęty w projekcie rozporządzenia Rady Ministrów o przekształceniach tych przedsiębiorstw w szczególnym trybie. Ponadto po przekształceniu ww. przedsiębiorstw w spółki i przeprowadzeniu procesów oddłużenia na zasadach ogólnych przewiduje się utworzenie w sześciu branżach sektora struktur m.in. typu konsorcjum holding, w tym: w branży uzbrojenie klasyczne; amunicyjno-rakietowe i materiały wybuchowe; radiolokacji; optoelektroniczno-elektronicznej, o szczególnym, ważnym znaczeniu oraz lotniczej i pancernej, gdzie funkcjonowałyby spółki o przeważającym lub kontrolnym udziale skarbu państwa. Zakłada się także, iż pozostałe przedsiębiorstwa ˝dawnego˝ przemysłu obronnego (sprzed 1991 r.), wchodzące w skład branż: inżynieryjno-saperskiej, samochodowej, łączności, kwatermistrzowskiej, obrony przeciwchemicznej będą mogły przekształcać się bez ingerencji państwa, a w zakresie realizacji produkcji specjalnej będą funkcjonowały na zasadach ˝wolnej gry rynkowej˝ - konkursu ofert. Powodzenie realizacji tego programu restrukturyzacji - obejmującego m.in. koncentrację produkcji w celu zminimalizowania kosztów wytwarzania i ograniczania powiązań kooperacyjnych, spłaty kredytów zaciągniętych na inwestycje specjalne tam, gdzie nie było gwarancji rządowych, a program produkcji nie jest realizowany, bo nie ma zamówień, rekonwersję części potencjału wytwórczego na produkcję cywilną i intensyfikację eksportu - będzie uzależnione od możliwości budżetowych państwa.

    Ministerstwo Przemysłu i Handlu mając na uwadze znaczenie strategiczne sektora przemysłu zbrojeniowego uważa za niezbędne ponowne rozpatrzenie możliwości realizacyjnych jego restrukturyzacji. Jednocześnie zdajemy sobie sprawę z problemów z tym związanych, niełatwych do pokonania, takich jak:

    - zabezpieczenie w budżecie MON na 1993 r. stosownej kwoty na zakup uzbrojenia i sprzętu wojskowego w krajowym przemyśle, zgodnie z priorytetami potrzeb Wojska Polskiego;

    - stałe refundowanie kosztów utrzymania potencjałów produkcyjnych na okres zagrożenia i wojny, które na 1993 r. szacuje się na ok. 1,6 bln zł (według cen z 1992 r.);

    - rozpatrzenie możliwości udzielenia gwarancji rządowej na restrukturyzację przemysłu zbrojeniowego, w tym lotniczego, według przyjętych biznes planów;

    - ograniczenie tzw. eksportowych list negatywnych tylko do krajów objętych rezolucjami ONZ.

    Realizacja ww. problemów będzie wymagała decyzji Rady Ministrów, a następnie parlamentu.

    Informuję, że czynimy starania dotyczące pokrycia strat powstałych w wyniku zerwanych kontraktów eksportowych do Iraku i Jugosławii oraz wyegzekwowania należności z b. ZSRR za wyeksportowane w roku 1991 uzbrojenie i sprzęt. Aktualna sytuacja przedsiębiorstw wskazuje na pilną potrzebę utworzenia funduszu zabezpieczającego: płace dla pracowników; odprawy dla pracowników przewidzianych do zwolnienia. Szczególnie dotyczy to przedsiębiorstw, które utraciły zdolność kredytową. Jest ich, niestety, aż 20 z tej liczby 28.

    To, co mówiłem o przemianach systemowych, w szczególny sposób dotknęło przemysł lotniczy, którego głównymi odbiorcami byli: b. ZSRR i państwa Układu Warszawskiego. Uważamy, że przemysł lotniczy, będący nośnikiem postępu technicznego i z uwagi na swoją lokalizację silnie oddziałujący na funkcjonowanie wielu aglomeracji regionalnych, wymaga szczególnej troski. Z uwagi na powyższe przemysł lotniczy, charakteryzujący się wieloletnimi tradycjami i osiągnięciami, podlegać będzie restrukturyzacji w ramach sektora przemysłu zbrojeniowego, także przy wydatnej pomocy partnerów zagranicznych. W wyniku prowadzonych rozmów ustalono, że w najbliższym czasie Bank Gospodarki Krajowej opracuje zasady obsługi kredytowo-finansowej, mające na celu złagodzenie aktualnej sytuacji w tym zakresie w przemyśle lotniczym. Współpracuje z bankiem Agencja Rozwoju Przemysłu i to jest szukanie rozwiązań pozabudżetowych.

    W związku z podjętymi pracami restrukturyzacyjnymi w tym przemyśle poczyniono szereg działań w wiodących zakładach. I tu omówię w skrócie:

    - WSK PZL ˝Mielec˝. Od połowy 1991 r. w przedsiębiorstwie realizowany jest program naprawczy, przewidujący utworzenie przedsiębiorstwa wielozakładowego, a w przyszłości struktury holdingowej. Przewiduje się, że wiodącą rolę w restrukturyzowanym przedsiębiorstwie będzie odgrywał zakład lotniczy (po połączeniu z miejscowym ośrodkiem badawczo-rozwojowym). Podpisane obecnie umowy na dostawy samolotu M-20 do USA, umowa kooperacyjna z Boeingiem oraz joint ventures w zakresie produkcji wózków golfowych pozwalają żywić nadzieję na efektywne wykorzystanie potencjału produkcyjnego. Najnowszy temat - wolny obszar celny. Sprawa jest w fazie rozeznawczej, chociaż jest bardzo daleko posunięta; chcemy utworzyć wolny obszar celny na bazie istniejącego lotniska w obszarze 100 km od granicy z Ukrainą i ok. 100 km od granicy czechosłowackiej.

    - WSK PZL ˝Okęcie˝. W najbliższym czasie przewiduje się realizację zamówienia złożonego przez MON na dostawy samolotu PZL-130 ˝Orlik Turbo˝ w liczbie 40 sztuk. (Pierwsze dostawy powinny nastąpić na przełomie 1992 i 1993 r.).

    - WSK PZL ˝Rzeszów ˝. W przedsiębiorstwie opracowano program restrukturyzacji, który jest obecnie wdrażany przy udziale Agencji Rozwoju Przemysłu. Program dotyczy przebudowy struktur organizacyjnych, zarządzania, marketingu, restrukturyzacji produkcji i dostosowania funkcjonowania przedsiębiorstwa do warunków gospodarki rynkowej. W celu przyspieszenia prac restrukturyzacyjnych wystąpiono z ofertą zaangażowania firmy konsultingowej.

    - WSK PZL ˝Kalisz˝. Utworzono spółkę mieszaną z firmą PRATT-WHITNEY w zakresie produkcji elementów do silników turbinowych. Obecnie trwają prace restrukturyzacyjne przy wydatnej pomocy specjalistów amerykańskich.

    - PZL ˝Hydral˝. W zakładzie opracowywany jest program naprawczy, w którym przedstawione zostaną propozycje komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa. W najbliższym czasie przewiduje się zatwierdzenie ww. programu.

    - PZL ˝Świdnik˝ S.A. Jedynym możliwym rozwiązaniem obecnej sytuacji w przedsiębiorstwie jest intensyfikacja działań marketingowych, mających na celu zdobycie rynków zagranicznych. Przed zakładem stoi możliwość zdobycia rynków dalekowschodnich. Realizacja kontraktów w ww. kierunku pozwoliłaby na znaczną poprawę sytuacji firmy i racjonalne wykorzystanie potencjału produkcyjnego.

    Reasumując, sektor przemysłu zbrojeniowego jest niezwykle trudny z wielu powodów. Produkcja jest specyficzna, specyficzny jest handel wyrobami specjalnymi. Przemiany w Europie Środkowej są dla tego sektora wyjątkowo niesprzyjające. Restrukturyzacja wymaga dużego zaangażowania kapitałowego. Jest to sektor związany nie tylko z polityką przemysłową, ale bardziej niż inny z polityką zagraniczną. Rzutują na to także długi b. ZSRR oraz długi wynikające z wojny pakistańskiej, z sytuacji w Jugosławii. Jeżeli na to wszystko nałożymy znane i oczywiste problemy budżetowe, to nie trzeba nic dodawać na temat skali trudności. W tej sytuacji należy działać zdecydowanie i szybko, aby nie pogłębiać strat, należy działać rozważnie, z uwzględnieniem potrzeb wojska, przyjętej doktryny obronnej, możliwości budżetowych, specyfiki i sytuacji poszczególnych podmiotów. Takie podejście chcemy realizować, jest to cel naszego ministerstwa. Efektów należy oczekiwać w odpowiednim czasie, myślę, że po upływie kilku miesięcy. Dziękuję za uwagę. (Oklaski)

Przebieg posiedzenia