V kadencja

Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Środowiska - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 9102

w sprawie zanieczyszczenia Morza Bałtyckiego

   Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na skierowaną do Ministra Środowiska interpelację posła Piotra Gadzinowskiego w sprawie zanieczyszczenia Morza Bałtyckiego ściekami ze statków uprzejmie wyjaśniam, iż zagadnienia dotyczące zanieczyszczenia morza wynikające z ruchu statków i transportu morskiego pozostają w kompetencjach Ministerstwa Gospodarki Morskiej. Prawo polskie zaś reguluje kwestię odbioru zanieczyszczeń ze statków w ustawie z dnia 12 września 2002 r. o portowych urządzeniach do odbioru odpadów oraz pozostałości ładunkowych ze statków oraz w rozporządzeniach szczegółowych wydanych przez Ministra Infrastruktury.

   Minister Środowiska odpowiedzialny jest za wdrażanie postanowień Konwencji o ochronie środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego z 1992 r., jednakże podkreślić należy, że zadania wynikające z Konwencji Helsińskiej w zakresie tematów związanych z transportem morskim i bezpieczeństwem żeglugi są koordynowane przez Ministerstwo Gospodarki Morskiej. Pracownicy tego resortu biorą czynny udział w pracach grup roboczych HELCOM ds. Reagowania na Rozlewy Olejowe (ang. Response Group - HELCOM RESPONSE) oraz ds. Zanieczyszczeń na Morzu (ang. Maritime Group - HELCOM MARITIME).

   Konwencja Helsińska została opublikowana w 2000 r. w Dzienniku Ustaw Nr 28, poz. 346. Załącznik IV Konwencji dotyczący zapobiegania zanieczyszczeniu ze statków, a zawarty w nim przepis 5 bezpośrednio reguluje kwestie zrzutu ścieków ze statków. Postanowienia Konwencji mają zastosowanie m.in. do statków uprawnionych do przewozu więcej niż 10 osób. Konwencja wprowadza zakaz zrzutu ścieków, z wyjątkiem sytuacji, gdy statek dokonuje zrzutu ścieków odkażonych i rozdrobnionych, stosując system zatwierdzony przez administrację i w odległości większej niż 4 mile morskie od najbliższego lądu, lub też ścieków, które nie są rozdrobnione i odkażone, w odległości większej niż 12 mil morskich od najbliższego lądu, pod warunkiem że w żadnym przypadku ścieki, które były przetrzymywane w zbiorniku zatrzymującym, nie będą usunięte jednorazowo w całości, lecz stopniowo, gdy statek jest w drodze i płynie z prędkością nie mniejszą niż 4 węzły. Następny wyjątek dotyczy statków posiadających czynną oczyszczalnię ścieków zatwierdzoną przez administrację; jednak gdy wyniki testowe pracy tej oczyszczalni są podane w dokumencie znajdującym się na statku, odpływ z oczyszczalni nie wprowadza do otaczającej wody widocznych pływających ciał stałych ani też nie powoduje zmiany jej barwy. Gdy ścieki zmieszane są z odpadami lub wodami odpadowymi, których zrzut podlega odmiennym wymaganiom, będą stosowane te wymagania, które są ostrzejsze.

   Działania podejmowane obecnie na forum Komisji Helsińskiej w szczególności skoncentrowane są na opracowaniu dokumentu strategicznego - Bałtyckiego Planu Działań (ang. Baltic Sea Action Plan, BSAP), który określać będzie kierunki działania HELCOM w najbliższych latach. Komisja Helsińska wyszła naprzeciw wymogom opracowywanej na forum UE dyrektywy ws. Strategii Morskiej dotyczącej przygotowania regionalnych planów działań, opartych na obecnie realizowanej współpracy w ramach konwencji dotyczących ochrony mórz europejskich. Aby umożliwić osiągnięcie właściwego stanu ekosystemu morskiego, wskazane zostaną konkretne działania naprawcze i prewencyjne, które powinny zostać podjęte w obszarze zlewni Bałtyku. W dniach 7-9 marca 2006 r. w Helsinkach, w Finlandii, odbyła się 27 narada Komisji Helsińskiej oraz konferencja poświęcona zainicjowaniu Bałtyckiego Planu Działań, który będzie wskazywał na potrzebę konkretnych działań, polityk i programów zarządzania zmierzających do osiągnięcia zdrowego ekosystemu Morza Bałtyckiego. W chwili obecnej przygotowanie Planu jest najważniejszym zadaniem Komisji Helsińskiej.

   Bałtycki Plan Działania będzie obejmował cztery obszary priorytetowe: ochronę przyrody i różnorodność biologiczną, eutrofizację, substancje niebezpieczne oraz działalność na morzu. Ostatecznie dokument strategiczny ma zostać zatwierdzony podczas spotkania Ministrów Środowiska w Krakowie w dniu 15 listopada 2007. Decyzją Komisji Helsińskiej utworzono specjalną grupę zadaniową ad hoc ds. przygotowania Bałtyckiego Planu Działania HELCOM BSAP TASK FORCE. Prace grupy koncentrują się na czterech ww. komponentach tematycznych Bałtyckiego Planu Działań. Zaznaczyć należy, że zagadnienia dotyczące transportu morskiego i działalności na morzu pozostają w kompetencjach Ministerstwa Gospodarki Morskiej, gdzie procedowane są dokumenty oraz ustalane ostateczne stanowiska krajowe związane z komponentem BSAP dotyczącym transportu morskiego. Prace grupy ukierunkowane są na uzyskanie spójnych stanowisk państw nadbałtyckich oraz nadanie spójności dokumentowi końcowemu, złożonemu z poszczególnych rozdziałów.

   Jednym z działań mających zapewnić uzyskanie dobrego stanu środowiska Bałtyku jest zminimalizowanie zrzutu ścieków ze statków. Temat ten jest w chwili obecnej przedmiotem dyskusji na forum Komisji Helsińskiej, co oznacza, że trwają prace nad osiągnięciem wspólnego stanowiska wszystkich państw nadbałtyckich i rozważane są poszczególne możliwości rozwiązań. Ponieważ Morze Bałtyckie jest szczególnie wrażliwe na eutrofizację i zanieczyszczenie substancjami biogennymi, jako jeden z priorytetów BSAP uznane zostało zminimalizowanie zrzutu ścieków ze statków. W chwili obecnej w dokumencie strategicznym, który zostanie przyjęty podczas zbliżającej się Narady Ministerialnej HELCOM, proponuje się wprowadzenie zapisu dotyczącego zgłoszenia propozycji zmiany Konwencji MARPOL 73/78, tak aby możliwe było wyznaczenie obszarów specjalnych dla zrzutów ścieków w ramach aneksu IV Konwencji MARPOL. Celem jest zminimalizowanie zagrożenia dla ekosystemu morskiego wynikającego ze zrzutów ścieków ze statków bezpośrednio do Bałtyku. Państwa - strony wyrażają zgodne poparcie dla idei wprowadzenia obszarów specjalnych w zakresie zrzutów ścieków, a obecna dyskusja, w której biorą udział również przedstawiciele Ministerstwa Gospodarki Morskiej, dotyczy szczegółowych rozwiązań.

   Jak już wspomniano powyżej, ostateczna wersja Bałtyckiego Planu Działania zostanie podpisana przez Ministra Środowiska na Naradzie Ministerialnej HELCOM w dniu 15 listopada br. w Krakowie. Resort środowiska odpowiada za zagadnienia związane z ochroną przyrody i bioróżnorodności Bałtyku, zapobieganiem zanieczyszczeniu substancjami niebezpiecznymi oraz eutrofizacji. W zakresie tematycznym poruszonym w interpelacji, tj. w zakresie spraw dotyczących transportu morskiego pozostających w kompetencjach MGM, rola Ministra Środowiska związana będzie z oficjalnym przyjęciem dokumentu strategicznego HELCOM, ustalającego priorytety ochrony środowiska morskiego, w tym odnoszące się również do ograniczenia zrzutów ze statków.

   Należy podkreślić, że ochrona Morza Bałtyckiego może być skutecznie realizowana jedynie w oparciu o ścisłą współpracę międzyresortową. Mając na uwadze ochronę znacznie w tej chwili zanieczyszczonego Morza Bałtyckiego Minister Środowiska, jako organ administracji rządowej, zapewni wsparcie procesu wdrażania postanowień Bałtyckiego Planu Działania zawierającego listę niezbędnych działań na rzecz ochrony środowiska morskiego oraz deklaruje potraktowanie zadań wymienionych w BSAP jako priorytetowych do finansowania i wdrażania na poziomie krajowym.

   Pragnę również poinformować, że w dniu 27 czerwca 2007 roku na posiedzeniu senackiej Komisji Ochrony Środowiska i Rolnictwa została w imieniu Głównego Inspektora Ochrony Środowiska wniesiona poprawka do ustawy z dnia 16 marca 1995 roku w sprawie zapobiegania zanieczyszczeniom morza przez statki, zgodna z aneksem IV do Konwencji MARPOL, o treści: ˝Duże statki (zabierające powyżej 15 osób) są zobowiązane do posiadania zbiorników na ścieki i do ich odbioru w portach bądź posiadania urządzeń do oczyszczania ścieków. Ponadto zrzuty do morzą będą zakazane, chyba że statek posiada działające systemy do oczyszczania ścieków i zrzuca je 12 mil od brzegu w przypadku niecałkowicie oczyszczonych ścieków i 3 mile w przypadku całkowicie oczyszczonych ścieków˝.

   Pragnę również dodać, iż w celu ustanowienia i wdrażania działań naprawczych oraz prewencyjnych w obszarze zlewni Bałtyku, niezbędnych dla przywrócenia środowisku Morza Bałtyckiego równowagi ekologicznej, ustanowiono w ramach Konwencji Helsińskiej Wspólny Wszechstronny Program Działań na rzecz Ochrony Środowiska Morza Bałtyckiego (w skrócie: Program Bałtycki). Zgodnie z założeniem Program jest realizowany w okresie dwudziestoletnim, od 1993 do 2012 r. Przywrócenie równowagi Bałtyku wymagało podjęcia działań naprawczych w obszarze zlewni, co wiązało się z koniecznością wskazania najistotniejszych źródeł zanieczyszczeń, zarówno punktowych, jak obszarowych. W efekcie została utworzona lista tzw. hot-spotów Programu Bałtyckiego. Hot-spoty objęły tradycyjne źródła zanieczyszczeń (komunalne i przemysłowe), obszarowe źródła zanieczyszczeń z rolnictwa i obszarów wiejskich oraz priorytetowe obszary specjalnego zarządzania związane z zalewami przybrzeżnymi i obszarami podmokłymi. Do najważniejszych czynników w procesie identyfikacji hot-spotów należała kwestia negatywnego wpływu, jaki dane miejsce wywierało na Morze Bałtyckie, oraz efektywność kosztowa zaproponowanych działań naprawczych. Myślą przewodnią utworzenia listy było skoncentrowanie działań w miejscach, gdzie zaproponowane inwestycje najbardziej przyczynią się do przywrócenia równowagi ekologicznej środowiska Morza Bałtyckiego.

   Oryginalnie, w całym obszarze zlewni Morza Bałtyckiego, zidentyfikowano 162 lokalizacje, na które złożyły się 132 hot-spoty wraz z wydzielonymi podjednostkami. Jednakże lista jest aktualizowana w zależności od postępów we wdrażaniu programów naprawczych oraz zidentyfikowanych potrzeb. W wyniku działań inwestycyjnych i naprawczych do chwili obecnej z listy Programu Bałtyckiego skreślone zostały 82 lokalizacje. Hot-spoty zlokalizowane są w krajach leżących w obszarze zlewni, również tych niebędących stroną Konwencji Helsińskiej. Na listę wprowadzono także obszary transgraniczne, tj. leżące na terytorium dwóch państw.

   W polskiej części zlewiska Bałtyku pierwotnie ujęto w ramach Programu Bałtyckiego najwięcej, bo aż 37 hot-spotów na wspomnianą całkowitą ilość 132 lokalizacji, w tym 3 hot-spoty, które Polska dzieli z krajami sąsiednimi. Rzeczywista liczba lokalizacji była większa, gdyż część hot-spotów zawierała podjednostki. Od początku istnienia Programu Bałtyckiego 30 polskich lokalizacji zostało skreślonych z listy, a obecnie 17 polskich hot-spotów obejmuje 22 źródła zanieczyszczeń. Sytuacja w poszczególnych hot-spotach jest stale monitorowana i podlega systematycznej ocenie pod kątem spełnienia wymagań jakości środowiska. Biorąc pod uwagę planowany harmonogram inwestycji, można oczekiwać, że przed zakończeniem Programu Bałtyckiego, do 2012 r., wszystkie polskie hot-spoty komunalne i przemysłowe zostaną skreślone. W bieżącym roku decyzją 21. Narady Przewodniczących Delegacji HELCOM usunięto z listy kolejną polską lokalizację.

   Hot-spoty komunalne

   Ocenia się, że wdrożenie w Polsce dyrektywy 91/271/EEC w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych w znaczący sposób przyczyni się do zmniejszenia ładunku zanieczyszczeń trafiających do Bałtyku ze źródeł komunalnych, a także bezpośrednio do wdrażania Programu Bałtyckiego. Dotychczas usunięto z listy hot-spotów 9 polskich oczyszczalni ścieków. W dalszym ciągu jako hot-spoty sklasyfikowanych jest 13 oczyszczalni. Stopień zaawansowania prowadzonych w hot-spotach działań inwestycyjnych jest bardzo zróżnicowany. Jednak do 2012 r. na liście hot-spotów nie powinno być już żadnych polskich oczyszczalni ścieków.

   Hot-spoty przemysłowe

   Wdrażanie Programu Bałtyckiego w sektorze przemysłowym dotychczas przebiegało najbardziej efektywnie. Realizacja zaleceń HELCOM skierowanych do przemysłu, ograniczanie korzystania ze środowiska, modernizacje oraz ograniczenie produkcji doprowadziły do skreślenia 19 polskich zakładów przemysłowych z listy. Obecnie pozostało na liście jeszcze 5 zakładów. Warunkiem usunięcia zakładu z listy jest spełnienie szeregu wymagań określonych w zaleceniach HELCOM odnoszących się do przemysłu, określających standardy emisyjne z instalacji oraz promujących stosowanie najlepszych dostępnych technik BAT.

   Zalewy przybrzeżne i rolnictwo

   W Polsce dwa zalewy przybrzeżne, które uznane zostały za hot-spoty i umieszczone na liście Programu Bałtyckiego, są jednocześnie obszarami transgranicznymi: Zalew Wiślany i Zalew Szczeciński. Główne problemy związane ze środowiskiem zalewów to ładunek zanieczyszczeń dostający się do akwenów rzekami ze zlewni i powodujący ich eutrofizację oraz charakter obszarów, który powoduje, że proces zarządzania rozdzielony jest pomiędzy dwa państwa.

   Na liście Programu Bałtyckiego umieszczone zostały również dwa hot-spoty rolnicze (rolnictwo w zlewni Wisły i Odry), zdefiniowane jako programy ograniczenia spływów powierzchniowych. Hot-spoty te pokrywają swoim zasięgiem prawie cały obszar kraju. Działania naprawcze i prewencyjne mogą być podejmowane na poziomie ogólnokrajowym, np. poprzez wdrażanie Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej.

   Podsumowując osiągnięcia Programu Bałtyckiego, należy stwierdzić, że od jego rozpoczęcia został osiągnięty znaczny postęp w redukcji zanieczyszczeń pochodzących z umieszczonych na liście hot-spotów. Polska dokonała znaczącego postępu we wdrażaniu Programu Bałtyckiego, co skutkowało skreśleniem ponad połowy polskich lokalizacji. Ocenia się, że do końca trwania programu wszystkie krajowe hot-spoty punktowe zostaną wykreślone z listy.

   Pragnę również poinformować, iż zachodniopomorski i pomorski Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska przeprowadzają regularne kontrole w zakładach przemysłowych, fermach oraz oczyszczalniach ścieków zlokalizowanych na terenie Polski północnej. Poniżej przedstawiam charakterystykę wybranych przypadków.

   W efekcie kontroli przeprowadzonych przez WIOŚ zachodniopomorski uzyskano następujące wyniki:

   1) Jarosławiec

   Oczyszczalnia w Jarosławcu odbiera ścieki komunalne z miejscowości wczasowej Jarosławiec, osiedla Rusinowo, wsi Jezierzany i poligonu Wicko. Oczyszczone ścieki są odprowadzane do rzeki Głownicy uchodzącej do Bałtyku. Kontrole ˝starej˝ oczyszczalni przeprowadzone przez WIOŚ w Szczecinie - Delegaturę w Koszalinie przed 2005 rokiem i nakładane w ich konsekwencji kary doprowadziły do wybudowania w latach 2005-2006 nowej oczyszczalni. Spowodowało to znaczną redukcję (o 80%) stężeń zanieczyszczeń w ściekach odprowadzanych do rz. Głownicy - w szczególności w sezonie wczasowym - a także odczuwalną poprawę czystości (stanu sanitarnego) wód morskich. Kontrola przeprowadzona w bieżącym roku wykazała, że oczyszczalnia pracuje bez zastrzeżeń.

   2) Karlino

   ˝Homanit Polska Sp. z o.o. i Spółka˝ Spółka Komandytowa w Karlinie (dawne Zakłady Płyt Pilśniowych i Wiórowych - wybudowane w latach 70.) ścieki komunalne i pochodzące ze stacji uzdatniania wody dla kotłowni odprowadzała bezpośrednio do Morza Bałtyckiego rurociągiem o długości 22,6 km. Systematycznie przeprowadzane kontrole zakładu doprowadziły do realizacji przedsięwzięcia pn. ˝Budowa kanalizacji sanitarnej tłocznej...˝ i w efekcie zlikwidowania w grudniu 2006 roku bezpośredniego zrzutu do Bałtyku. Ścieki skierowano do wysokosprawnej oczyszczalni w Kołobrzegu.

   3) Kołobrzeg

   Miejska oczyszczalnia w Kołobrzegu o przepustowości Q = 28.000 m³/d, odprowadzająca ścieki bezpośrednio do Bałtyku, w latach 2004-2005 została zmodernizowana i rozbudowana, w wyniku czego nastąpiła znaczna redukcja (o około 90%) stężeń zanieczyszczeń w odprowadzanych ściekach. Kary pieniężne wymierzone za niedotrzymanie warunków pozwolenia wodnoprawnego zostały odroczone w związku z realizacją inwestycji, a następnie zaliczone w poczet kosztów poniesionych na wykonanie przedsięwzięcia. Kontrola przeprowadzona w bieżącym roku nie wykazała nieprawidłowości.

   4) Jaromin k.Trzebiatowa

   W czerwcu 2007 roku funkcjonująca dotychczas we wsi Jaromin oczyszczalnia ścieków została wyłączona z eksploatacji, a ścieki skierowano do funkcjonującej od 10 lat wysokosprawnej komunalnej oczyszczalni ścieków w Trzebiatowie. Oczyszczalnia ta, wybudowana w latach 1991-1992 na potrzeby własne przez nieistniejący już zakład przetwórstwa rybnego, obsługiwała także wieś Jaromin, wojskowe osiedle mieszkaniowe oraz Dom Pomocy Społecznej w Jarominie. Po likwidacji zakładu przetwórstwa rybnego oczyszczalnię przejęła gmina Trzebiatów, zaś jej eksploatację lokalny Zakład Wodociągów i Kanalizacji. Po wielu latach eksploatacji zużytego, przestarzałego technologicznie i energochłonnego obiektu ścieki skierowano do oczyszczalni w Trzebiatowie, która oprócz ścieków z samego Trzebiatowa oraz, obecnie, Jaromina przyjmuje ścieki pobliskich wsi, a także z nadmorskiego Mrzeżyna. Włączenie w 1997 roku ścieków z Mrzeżyna spowodowało odciążenie ujściowego odcinka rzeki Regi i Bałtyku od znaczących - w szczególności w okresach sezonów wczasowych - ładunków zanieczyszczeń, a także odczuwalną poprawę stanu sanitarnego wód morskich na wysokości plaż Mrzeżyna.

   5) Kołbacz

   W tej miejscowości istnieje ferma trzody chlewnej należąca do Zakładu Doświadczalnego Instytutu Zootechniki Kołbacz Sp. z o.o. W wyniku działań kontrolnych w 2005 roku ustalono, iż ferma posiada obiekty inwentarskie do prowadzenia hodowli trzody chlewnej o ilości 28 000 sztuk stanowisk ogółem, w tym 14 400 sztuk stanowisk dla świń o wadze powyżej 30kg. Taka obsada fermy oraz brak pozwolenia zintegrowanego spowodowały podjęcie w 2006 roku przez WIOŚ Szczecin postępowania administracyjnego w celu wstrzymania użytkowania fermy. W jego wyniku (a także w wyniku stwierdzenia złego stanu technicznego części budynków inwentarskich i działań w tym zakresie podjętych przez organy nadzoru budowlanego) poprzez trwałe wyłączenie z eksploatacji części sektora tuczu obsada fermy została ograniczona do poziomu niepowodującego konieczności uzyskania pozwolenia zintegrowanego. Ferma znajduje się w obszarze zlewni rz. Płoni zakwalifikowanej jako strefa wrażliwa na oddziaływanie zanieczyszczeń azotowych. Ułatwienia w gospodarowaniu aktualnie wytwarzaną, zmniejszoną ilością gnojowicy spowodowały znaczne ograniczenie oddziaływania na środowisko oraz otoczenie także w kwestii uciążliwości.

   W przypadku województwa pomorskiego prowadzone w ostatnim okresie kontrole nie wykazują z reguły przekraczania warunków pozwoleń wodnoprawnych przez podmioty odprowadzające ścieki do wód lub do ziemi. Uporządkowanie gospodarki ściekowej tych zakładów oraz oczyszczalni komunalnych wyegzekwowane zostało przez WIOŚ Gdańsk w latach wcześniejszych, głównie poprzez system zarządzeń pokontrolnych, kar i odroczeń. Na skutek działań pokontrolnych uzyskane zostały następujące efekty:

   1) Gdańsk

   Gdańska Stocznia Remontowa im. J. Piłsudskiego odprowadzała z doków pływających ścieki z mycia kadłubów remontowanych jednostek. Zakład zobowiązany został do zaprzestania odprowadzania nieoczyszczonych ścieków do wód basenów portowych. Obecnie powstające w procesie czyszczenia ścieki kierowane są do oczyszczenia. Spływają po powierzchni doku do wydzielonego zbiornika w części rufowej, z którego po 48-godzinnym odstaniu przepompowywane są do basenu stoczniowego. Odpompowywanie ścieków do odbiornika odbywa się po potwierdzeniu analizą ich prawidłowej jakości.

   Roczny ładunek zanieczyszczeń uległ zmniejszeniu:

   - w ChZT z 5,1 Mg/rok do 0,77 Mg/rok,

   - w zawiesinie z 9,2 Mg/rok do 0,34 Mg/rok,

   - w sumie metali ciężkich z 3,8 Mg/rok do 0,0217 Mg/rok.

   Zakłady Farmaceutyczne POLPHARMA S.A. w Gdańsku ograniczyły ładunek azotu ogólnego w ściekach technologicznych odprowadzanych do rzeki Wierzycy z 223 Mg/rok do 89 Mg/rok poprzez wyegzekwowanie przez WIOŚ zmiany w technologii produkcji (ograniczenie ilości zużywanego amoniaku).

   SNP Uśnice ograniczyły ilość zanieczyszczeń w ściekach odprowadzanych do rzeki Nogat poprzez wyegzekwowanie przez WIOŚ prawidłowej pracy oczyszczalni oraz ograniczenie ładunku substancji organicznych dopływających do urządzeń oczyszczających (zarządzenia pokontrolne, kary i odroczenie). Ładunek substancji w oczyszczonych ściekach zmniejszył się następująco:

   - w BZT5 z 5,3 Mg/rok do 0,44 Mg/rok,

   - w azocie ogólnym z 2,1 Mg/rok do 0,39 Mg/rok,

   - w fosforze ogólnym z 0,15 Mg/rok do 0,015 Mg/rok.

   2) Gdynia

   Komenda Portu Wojennego w Gdyni Oksywiu zaprzestała odprowadzania niedostatecznie oczyszczonych ścieków do Zatoki Gdańskiej. Roczny ładunek w ściekach wynosił:

   - BZT5 - 1,8 Mg/rok,

   - ChZT - 5 Mg/rok,

   - zawiesina - 2,5 Mg/rok.

   Wymierzone Komendzie kary zostały odroczone. W 2005 r. ścieki, poprzez nowo wybudowaną kanalizację, skierowane zostały do urządzeń komunalnych.

   W 2008 r. ładunek zanieczyszczeń wprowadzanych do Zatoki Gdańskiej ulegnie dalszemu ograniczeniu. Odroczenie kar, z terminem realizacji planowanego przedsięwzięcia do końca 2008 r., uzyskały:

   - Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Gdyni sp. z o.o. - oczyszczalnia Dębogórze. Efektem modernizacji oczyszczalni będzie, przede wszystkim, ograniczenie ładunku azotu w ściekach o ok. 173 Mg/rok,

   - Saur Neptun w Gdańsku - oczyszczalnia Zaspa. Oczyszczalnia zostanie zlikwidowana, a ścieki z niej skierowane do wysokosprawnej oczyszczalni Wschód. Przewidywane ograniczenie ładunku zanieczyszczeń BZT5 o ok. 14 Mg/rok, azotu ogólnego o ok. 150 Mg/rok.

   Natomiast fermy trzody chlewnej (instalacje zgodne z IPPC) nie odprowadzają ścieków technologicznych lub bytowych do wód lub do ziemi. Są one gromadzone w zbiornikach bezodpływowych. Przeprowadzone kontrole wykazały, że nawożenie gruntów rolnych prowadzone jest zgodnie z aktualnymi planami nawożenia, zatwierdzonymi przez stacje chemiczno-rolnicze.

   Jednocześnie, przedstawiając powyższe, pragnę poinformować, iż zgodnie z zapisami dyrektywy 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiającej ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (tzw. ramowa dyrektywa wodna) wody znajdujące się w pasie 1 mili morskiej od brzegu oraz wody Zatoki Gdańskiej, Szczecińskiej, Pomorskiej oraz Zalewu Wiślanego zostały, jako wody przybrzeżne i przejściowe, objęte procesem planowania gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy. Obecnie trwają prace nad sporządzeniem planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy oraz programu wodno-środowiskowego kraju, w których określone będą m.in. cele środowiskowe i działania zmierzające do poprawy lub utrzymania dobrego stanu wód w poszczególnych obszarach dorzeczy, w efekcie więc także Morza Bałtyckiego. Powyższe dokumenty gotowe będą, zgodnie z określonym w dyrektywie kalendarzem, do dnia 22 grudnia 2009 roku.

   Włączenie wód przybrzeżnych i przejściowych do planów gospodarowania wodami oraz stworzenie dla nich, po raz pierwszy, systemu ocen (projekt rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych został przygotowany w Głównym Inspektoracie Ochrony Środowiska i niezwłocznie po wejściu w życie ustawy o zmianie i uchyleniu niektórych upoważnień do wydawania aktów wykonawczych z zakresu działów środowisko i gospodarka wodna, której projekt jest obecnie przedmiotem prac sejmowej Komisji ds. Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, zostanie skierowany do uzgodnień) jest istotnym krokiem na drodze poprawy jakości wód, w tym Morza Bałtyckiego. Należy pamiętać, iż powierzchnia zlewni Bałtyku jest blisko czterokrotnie większa od powierzchni samego morza. W związku z tym jest ono mocno narażone na degradację, szczególnie stref przybrzeżnych, spowodowaną zrzutami związków fosforu, azotu, materii organicznej i zawieszonej, a także substancji toksycznych, pochodzących przede wszystkim z działalności człowieka. Zanieczyszczenia dopływają do Bałtyku z różnych źródeł: z lądu - ze źródeł punktowych i rozproszonych (kolektory ścieków przemysłowych i komunalnych, ujścia rzek, bezpośredni spływ obszarowy do morza), z atmosfery oraz jako zanieczyszczenia ze statków, zatapianie urobku bagrowanego z kanałów portowych i stoczniowych itp. Presja antropogeniczna na Bałtyk rozłożona jest nierównomiernie. Najbardziej narażona jest strefa brzegowa morza, głównie w okolicy punktowych źródeł zanieczyszczeń - ujść rzecznych, portów i innych ośrodków przemysłowych. Dopływ rzeczny jest jednym z głównych źródeł zanieczyszczenia wód Morza Bałtyckiego, 90% ładunków zanieczyszczeń z obszaru Polski wprowadzanych jest Wisłą i Odrą. Zrzuty zanieczyszczeń z pozostałych rzek, punktowe i obszarowe źródła rozmieszczone wzdłuż linii brzegowej wywierają lokalny wpływ na biocenozy strefy przybrzeżnej.

   Polska od 1979 roku prowadzi badania środowiska morskiego Bałtyku (Międzynarodowy Program Monitoringu Bałtyku HELCOM-BMP), w tym od 1991 roku w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. Główny Inspektorat Ochrony Środowiska jest odpowiedzialny za prowadzenie monitoringu środowiska morskiego, który realizowany jest w ramach podpisanej przez Polskę Konwencji Helsińskiej z 1974 roku o ochronie środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego oraz nowej Konwencji z 1992 roku. Wyniki badań przekazywane są do bazy danych HELCOM. Celem monitoringu Bałtyku jest poznanie kierunku, natężenia i przyczyn zmian długookresowych zachodzących w ekosystemie bałtyckim. Program monitoringu realizowany przez Polskę obejmuje kontrolę parametrów fizycznych, chemicznych i biologicznych. Do programu włączona jest także coroczna kontrola zanieczyszczenia trwałymi związkami organicznymi wybranych gatunków ryb odławianych komercyjnie.

   Ładunki zanieczyszczeń wprowadzane do Bałtyku rzekami zależą od rocznego odpływu wód. Ze względu na znaczny wzrost spływu rocznego w latach 1996-2000 ładunki biogenów (zwłaszcza azotu) były znaczne. W kolejnych latach ich poziom znacznie spadł, chociaż z danych z monitoringu wynika, iż od roku 2003 utrzymuje się tendencja wzrostowa wielkości ładunków. W przypadku ChZT5 wzrost ten wyniósł ponad 33%, BZT5 - 22%, zaś azotu ogólnego - prawie 15%. Nieznaczny spadek odnotowano jedynie w przypadku azotu organicznego, ale dotyczy to jedynie lat 2005-2006. Największą zmianę zaobserwowano odnośnie stężeń azotu amonowego. Po dwóch latach poprawy zanotowano w roku 2006 nagły wzrost (o 48% w porównaniu z rokiem poprzednim). Pozytywnym zjawiskiem jest zmniejszenie w latach 1997-2005 wielkości ładunków fosforanów wprowadzanych z obszaru Polski do Morza Bałtyckiego aż o 60%. W przypadku metali ciężkich, chlorków i siarczanów stwierdzano stałą (w stosunku do 1990 roku) tendencję spadkową ładunków zrzucanych do Bałtyku, dopiero w roku 2005 nastąpił wzrost stężeń niektórych zanieczyszczeń.

   Zmiany wielkości ładunków biogenów (BZT5, azotu ogólnego i fosforu ogólnego) w latach 2003-2006, odprowadzanych do Bałtyku z obszarów dorzeczy Wisły, Odry i rzek Przymorza, przedstawiono na poniższych wykresach i w tabelach.

   Porównanie ładunków substancji organicznych i biogennych odprowadzanych rzekami do Morza Bałtyckiego w latach 1993-2006

RODZAJE ZANIECZYSZCZEŃ	2003	2004	2005	2006
	w tysiącach ton na rok
BZT5	147,2	160,6	174,3	180,8
ChZTCr	1003,3	1248,1	1086,9	1338,6
Azot ogólny	126,5	102,6	133,6	145,0
Azot azotanowy	67,7	81,6	78,8	89,0
Azot amonowy	11,4	6,9	5,4	8,0
Azot organiczny	46,6	44,2	48,6	47,1
Fosfor ogólny	7,8	9,0	8,2	9,7
Fosfor fosforanowy	3,1	2,9	3,2	3,2

   W odniesieniu do metali ciężkich, po okresie stałych spadków i znacznej redukcji ich ładunków odprowadzanych z obszaru Polski, w 2006 roku zaobserwowano nieznaczny wzrost (do 4% w stosunku do roku poprzedniego) niklu i kadmu (o 16%).

   W przypadku pozostałych pierwiastków utrzymana została tendencja spadkowa. Największa redukcję odnotowano w przypadku cynku (20% w stosunku do roku poprzedniego), rtęci (19%) i chromu (17%). Warto jednak pamiętać, iż stało się to po nagłym, przypadającym na rok 2005, wzroście.

   Zauważalnym miernikiem poprawy jakości środowiska morskiego Bałtyku są spotykane coraz częściej w polskich połowach gatunki ryb od dawna nieobserwowane w polskich wodach, takie jak parposz, makrela, certa, ciosa oraz włócznik.

   Na skutek uporządkowania gospodarki wodno-ściekowej w miejscowościach nadmorskich odprowadzających ścieki bezpośrednio do Bałtyku poprawił się stan sanitarny polskich plaż i kąpielisk.

   Warto podkreślić, iż współpraca z państwami nadbałtyckimi ukierunkowana na ochronę wód Bałtyku przed zanieczyszczeniem, ochronę zasobów ryb i różnorodności biologicznej w zlewni Bałtyku została wymieniona jako jedno z zadań preferencyjnych w II Polityce Ekologicznej Państwa.

   Z wyrazami szacunku

   Sekretarz stanu

   Krzysztof Zaręba

   Warszawa, dnia 5 września 2007 r.