VI kadencja

Odpowiedź ministra nauki i szkolnictwa wyższego

na interpelację nr 5718

w sprawie finansowania doktoratów

   Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na interpelację pana posła Mariana Filara z dnia 14 października 2008 r. (SPS-023-5718/08) w sprawie obciążania osób fizycznych kosztami czynności w przewodach doktorskich uprzejmie wyjaśniam, co następuje.

   Przepisy ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz. 1365, z późn. zm.) oraz ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. Nr 65, poz. 595, z późn. zm.) nie przewidują możliwości pobierania opłat za czynności w przewodach doktorskich od osób ubiegających się o nadanie stopnia doktora.

   Zgodnie z przepisami rozporządzenia ministra edukacji narodowej i sportu z dnia 3 października 2003 r. w sprawie wysokości i warunków wypłacania wynagrodzenia promotorowi oraz za recenzje i opinie w przewodzie doktorskim lub habilitacyjnym, a także w postępowaniu o nadanie tytułu profesora (Dz. U. Nr 178, poz. 1741), wynagrodzenie promotora oraz wynagrodzenie za recenzje i opinie wypłaca jednostka powołująca promotora lub zlecająca opracowanie recenzji lub opinii. Obowiązek wypłaty tego wynagrodzenia, stosownie do § 3 ust. 2 omawianego rozporządzenia, może jedynie przejąć jednostka zatrudniająca kandydata do stopnia doktora na zasadach określonych w umowie zawartej z jednostką powołującą promotora lub zlecającą opracowanie recenzji lub opinii. Nakładanie obowiązków na osoby fizyczne, takich jak wnoszenie opłat, w szczególności za przeprowadzenie czynności w przewodzie doktorskim, zgodnie z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP i utrwalonym w tym zakresie orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, może być dokonywane jedynie w drodze ustawy. Kwestii tych nie mogą zatem regulować (i nie regulują) akty normatywne o charakterze wykonawczym. Tym bardziej zakaz ten dotyczy aktów wewnętrznie obowiązujących w uczelni, tj. uchwał organów kolegialnych i zarządzeń organów jednoosobowych.

   Powyższe stanowisko w sprawie możliwości pobierania opłat przez uczelnie publiczne od osób ubiegających się o nadanie stopnia doktora przedstawiłam w komunikacie z dnia 15 stycznia 2008 r. opublikowanym na stronie internetowej Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Należy podkreślić, że komunikat ten powstał w odpowiedzi na stosowaną przez uczelnie publiczne praktykę pobierania niedozwolonych opłat od osób ubiegających się o nadanie stopnia doktora. Cytowany komunikat jest jedynie wykładnią powszechnie obowiązującego prawa i nie wprowadza żadnych nowych regulacji w tej kwestii. Poprzednio obowiązujące przepisy również nie dopuszczały możliwości opłacania kosztów przeprowadzenia przewodu doktorskiego przez osoby ubiegające się o nadanie stopnia doktora. Stosowana przez uczelnie praktyka pobierania opłat od osób fizycznych za przeprowadzenie przewodu doktorskiego była niezgodna z obowiązującym prawem

   Kształcenie i promowanie kadr naukowych, które zgodnie z art. 13 ust 1 pkt 4 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym jest jednym z podstawowych zadań uczelni, wiąże się integralnie z procesem nadawania stopni naukowych. Ostatnim etapem tego procesu są natomiast przewody doktorskie i habilitacyjne. Biorąc pod uwagę fakt, że tylko część podstawowych jednostek organizacyjnych uczelni spełnia wymagania do nadawania stopni naukowych, jednostki organizacyjne posiadające takie uprawnienia prowadzą przewody doktorskie lub habilitacyjne nie tylko własnych pracowników lub uczestników studiów doktoranckich, ale również pracowników innych uczelni, jednostek naukowych lub innych, niezwiązanych ze sferą szkolnictwa wyższego i nauki. Wprowadzenie obowiązku wnoszenia przez te osoby opłat za prowadzone przewody mogłoby skutkować znacznymi ograniczeniami w dostępie do podnoszenia kwalifikacji naukowych.

   W przypadku, gdy kosztów przeprowadzenia czynności w przewodzie doktorskim nie może pokryć zakład pracy zatrudniający kandydata do stopnia doktora, koszty te powinna ponieść jednostka, w której przeprowadzany jest przewód. Oczywiście obowiązek ponoszenia kosztów, o których mowa, stanowi niejednokrotnie znaczne obciążenie dla uczelni. Wydaje się jednak, iż możliwe jest w tym przypadku skorzystanie z dotacji, o której mowa w art. 94 ust. 1 pkt 1 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym. Jest to tzw. dotacja stacjonarna, która może być przeznaczona m.in. na zadania związane z kształceniem kadr naukowych. Przepisy nie określają natomiast zakresu finansowania budżetowego kształcenia kadr naukowych i trybu tego kształcenia. Stąd też nie ma podstaw do zawężającego traktowania dotowania procesu kształcenia kadr naukowych, w tym przeprowadzania przewodów doktorskich i habilitacyjnych, jedynie w odniesieniu do własnych pracowników i doktorantów.

   Jednocześnie pragnę podkreślić, że odmowa pokrycia kosztów przeprowadzenia przewodu doktorskiego przez instytucję zatrudniającą kandydata do stopnia doktora, ani tym bardziej przez samą osobę ubiegają się o nadanie stopnia, nie może być powodem odmowy otwarcia przewodu.

   Minister

   Barbara Kudrycka

   Warszawa, dnia 5 listopada 2008 r.