VI kadencja
Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Gospodarki - z upoważnienia ministra -
na interpelację nr 23890
w sprawie realizacji rozdziału III Kodeksu cywilnego
Szanowny Panie Marszałku! Odpowiadając na interpelację pana posła Stanisława Steca, przekazaną przy piśmie z dnia 29 lipca 2011 r., znak: SPS-023-23890/11, w sprawie odmowy ustanawiania służebności przesyłu przez ENEA Operator sp. z o.o., pragnę przedstawić następujące stanowisko.
Przede wszystkim pragnę poinformować, iż w dniu 3 sierpnia 2008 r. weszły w życie przepisy ustawy z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 116, poz. 731), która to zmiana wprowadziła do ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm.) instytucję służebności przesyłu, mającą na celu m.in. uregulowanie stanu prawnego sieci energetycznych na cudzych gruntach. W związku z tym art. 3051 ustawy Kodeks cywilny stanowi, że nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy (który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej) prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca ten może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem ww. urządzeń. Ustanowienie tej służebności może nastąpić na podstawie umowy zawieranej pomiędzy właścicielem nieruchomości a przedsiębiorcą (jako stronami w sprawie). Powyższe rozwiązanie pozwala zatem stronom samodzielnie kształtować łączący je stosunek prawny, co odpowiada zasadom gospodarki wolnorynkowej, w tym zasadzie swobody umów. Zgodnie z wolą stron ustanowienie służebności może nastąpić odpłatnie lub bez wynagrodzenia. Natomiast stosownie do art. 3052 K.c., jeżeli właściciel odmówi zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do właściwego korzystania z urządzeń infrastruktury technicznej, przedsiębiorca może żądać jej ustanowienia za odpowiednim wynagrodzeniem na drodze sądowej. Na podstawie powyższego przepisu, sądowego ustanowienia służebności przesyłu może żądać za wynagrodzeniem również właściciel nieruchomości.
W związku z faktem, iż, jak podkreśla w przedmiotowej interpelacji pan poseł, ENEA Operator sp. z o.o. odmawia ustanawiania służebności przesyłu, minister gospodarki postanowił wystąpić do ww. przedsiębiorstwa z prośbą o wyjaśnienie zaistniałej sytuacji.
Z wyjaśnień uzyskanych od przedmiotowej spółki wynika, że sprawy każdego wniosku i każdej linii oraz nieruchomości są rozpatrywane indywidualnie. Każda sprawa, jak podkreślają władze ww. spółki, jest dogłębnie analizowana i bardzo starannie prowadzona. W sytuacji, gdy wnioskodawca, np. rolnik domagający się ustanowienia służebności przesyłu, spotyka się z odmową, jest to zawsze uzasadniane z powołaniem się na właściwe przepisy i zasady prawa. Jak podkreśla spółka, nigdy nie powołuje się ona jedynie na cel publiczny, choć nie ulega wątpliwości, że budowa linii elektroenergetycznych i ich utrzymywanie z uwagi na konieczność zapewnienia zaopatrzenia ludności w energię elektryczną oraz bezpieczeństwo energetyczne państwa taki cel publiczny stanowią. Ponadto przedstawiciele ENEA Operator sp. z o.o. podkreślają, że jeśli właściciel nieruchomości, na której znajdują się słupy, nie zgadza się z decyzją przedsiębiorstwa, ma możliwość skorzystania z drogi sądowej - ustanowienia służebności w trybie nieprocesowym. Spółka podkreśla również, iż w takiej sytuacji ma ona prawo podnosić i udowodniać argumenty, które stały się podstawą odmowy umownego ustanowienia służebności przesyłu.
Spółka podkreśla również, że wnioski, jakie są do niej kierowane, nie pochodzą jedynie od rolników. Nie ma miejsca sytuacja, w której ta grupa zawodowa byłaby traktowana odrębnie. ENEA Operator sp. z o.o. zapewnia, że rolnicy traktowani są identycznie jak wszystkie inne osoby fizyczne i prawne zwracające się z takimi wnioskami do spółki. Bez względu na to, od kogo pochodzi wniosek, poddawany jest on tej samej procedurze weryfikacji, a w braku podstaw do ustanowienia służebności przesyłu spotyka się z odmową bez względu na status, zawód i inne cechy wnioskodawcy.
Ponadto chciałbym podkreślić, iż poruszony przez pana problem odnośnie do braku chęci ze strony przedsiębiorstw energetycznych do ustanawiania służebności przesyłu ma swoje głębsze korzenie. Obecnie istniejące linie elektroenergetyczne w przeważającej większości były budowane w odmiennym systemie politycznym i prawnym (tj. lata 60., 70. i 80.), gdzie właścicielem przedsiębiorstw energetycznych było państwo, a w trakcie budowy linii elektroenergetycznych często dochodziło do sytuacji, gdzie z jednej strony prawa właściciela nieruchomości nie były w należytym stopniu chronione, z drugiej natomiast, zwłaszcza na terenach wiejskich, dochodziło do sytuacji, w której to sami właściciele nieruchomości brali udział w budowie linii elektroenergetycznych i oddawali nieruchomości, chcąc zapewnić sobie dostawy energii. W ówczesnym systemie prawnym w większości przypadków nie zachowywano należytej staranności, aby we właściwy sposób usankcjonować zaistniały stan (dokonać wpisu do księgi wieczystej), czego efektem jest obecna sytuacja, w której znaczna większość nieruchomości, na których znajdują się linie elektroenergetyczne, nie ma formalnie uregulowanego stanu prawnego. Spadkobiercą tego stanu prawnego są dzisiejsze przedsiębiorstwa energetyczne takie jak choćby ENEA Operator sp. z o.o., które to przedsiębiorstwa, aby doprowadzić do uregulowania stanu prawnego nieruchomości pod wszystkimi liniami elektroenergetycznymi, musiałyby przeznaczyć kwotę kilkudziesięciu miliardów złotych, biorąc pod uwagę bardzo często zbyt wygórowane żądania właścicieli nieruchomości. Taki stan rzeczy mógłby spowodować drastyczny wzrost cen energii, co nie jest pożądane z punktu widzenia prawidłowego rozwoju gospodarczego kraju, jak i pojedynczego obywatela.
Pragnę jednak poinformować, iż Ministerstwo Gospodarki, zdając sobie sprawę z rosnącego problemu związanego ze wzrostem liczby wniosków zgłaszanych do przedsiębiorstw energetycznych o ustanowienie służebności przesyłu, przygotowało projekt ustawy o korytarzach przesyłowych, która ma między innymi na celu rozwiązanie problemów związanych z brakiem uregulowania tytułu prawnego do nieruchomości, na których znajdują się linie elektroenergetyczne. Przedmiotowy projekt ustawy zakłada również wprowadzenie specjalnego algorytmu, który będzie regulował wysokość wypłacanych przez przedsiębiorstwa energetyczne odszkodowań za ustanowienie tej służebności. Takie rozwiązanie powinno ograniczyć wzrost cen energii elektrycznej spowodowany ustanawianiem służebności przesyłu.
Wyrażam przekonanie, że przedstawione wyjaśnienia stanowią wyczerpującą odpowiedź na interpelację pana posła Stanisława Steca.
Z wyrazami najwyższego szacunku
Podsekretarz stanu
Maciej Kaliski
Warszawa, dnia 8 września 2011 r.