VI kadencja

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości

na zapytanie nr 3557

w sprawie stosowania umowy między Polską a Ukrainą o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych

   Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na pismo z dnia 12 marca 2009 r. (nr SPS-024-3557/09) dotyczące zapytania posła Dariusza Lipińskiego uprzejmie informuję, co następuje:

   Zagadnienia poruszane przez pana posła Dariusza Lipińskiego dotyczą skutków uznania ex lege orzeczeń sądów zagranicznych, w szczególności orzeczeń wydawanych przez sądy ukraińskie.

   W związku z tym przypomnieć należy, że Rzeczpospolita Polska zawarła szereg dwustronnych umów międzynarodowych przewidujących uznawanie orzeczeń ex lege. Przykładowo art. 51 ust. 1 Umowy między Rzecząpospolitą Polską a Federacją Rosyjską o pomocy prawnej w sprawach cywilnych, rodzinnych i karnych, podpisanej w Warszawie dnia 16 września 1996 r. (Dz. U. z 2002 r. Nr 83, poz. 750 i 751), i art. 53 ust. 1 Umowy między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Białoruś o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych, rodzinnych, pracowniczych i karnych, sporządzonej w Mińsku dnia 26 września 1994 r. (Dz. U. z 1995 r. Nr 128, poz. 619 i 620).

   Do takich umów należy również Umowa między Rzecząpospolitą Polską a Ukrainą o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych z dnia 24 maja 1993 r. (Dz. U. z 1994 r. Nr 96, poz. 465), która zawiera postanowienie w zakresie skuteczności ex lege orzeczeń niemajątkowych w sprawach cywilnych (art. 48 ust. 1 umowy). Powyższe rozwiązanie znalazło ponadto odzwierciedlenie w ustawie z dnia 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2008 r. Nr 234, poz. 1571), która wchodzi w życie w dniu 1 lipca 2009 r. Ustawa ta wprowadza zmiany do przepisów Kodeksu postępowania cywilnego dotyczące m.in. uznawania orzeczeń sądów zagranicznych w sprawach cywilnych. Jedną z istotniejszych zmian jest odstąpienie od wymagania przeprowadzenia postępowania delibacyjnego (tj. sądowego postępowania o uznanie zagranicznego orzeczenia) na rzecz zasady uznawania automatycznego, które następuje z mocy prawa i nie jest warunkowane przeprowadzeniem żadnego postępowania w tym zakresie w państwie uznającym (art. 1145 K.p.c. w brzmieniu obowiązującym od 1 lipca 2009 r.). W konsekwencji, jeżeli zajdzie taka potrzeba, właściwy organ będzie dokonywał oceny skuteczności orzeczeń zagranicznych na potrzeby toczącego się przed nim postępowania. Podkreślenia wymaga także, że regulacja ta dotyczy nie tylko orzeczeń sądów państw obcych, ale także zapadłych w sprawach cywilnych rozstrzygnięć organów państw obcych innych niż sądy (art. 11491 K.p.c.).

   W kontekście przytoczonych tu rozwiązań prawa krajowego regulacja zawarta w umowie z Ukrainą nie może być więc uznana za nadmiernie liberalną.

   Informujemy ponadto, że do Ministerstwa Sprawiedliwości nie wpływały skargi dotyczące naruszenia praw strony w toku postępowań toczących się przed sądami ukraińskimi.

   Na tle obowiązujących przepisów związanych ze skutecznością orzeczeń zagranicznych ex lege przyjmuje się, że osoby zainteresowane mają możliwość wystąpienia do sądu polskiego z powództwem o ustalenie, że orzeczenie sądu zagranicznego nie podlega uznaniu w Polsce np. z uwagi na to, że w toku postępowania pozbawione były możliwości obrony. Wyrazem tego poglądu jest także wymieniona wyżej ustawa z 5 grudnia 2008 r. o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z art. 1148 § 1 K.p.c. (w brzmieniu obowiązującym od 1 lipca 2009 r.) zainteresowana strona może złożyć do sądu wniosek o ustalenie, że orzeczenie sądu państwa obcego nie podlega uznaniu. Pozytywne rozstrzygnięcie sądu polskiego w takim przypadku przesądza o braku skuteczności wyroku sądu zagranicznego w Polsce.

   Z poważaniem

   Podsekretarz stanu

   Igor Dzialuk

   Warszawa, dnia 2 kwietnia 2009 r.