VI kadencja

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Środowiska - z upoważnienia ministra -

na zapytanie nr 2056

w sprawie roszczeń dotyczących nielegalnie przejętego w 1945 r. w zarząd powierniczy uzdrowiska Rymanów-Zdrój

   Szanowny Panie Marszałku! Odpowiadając na interpelację złożoną przez posła Artura Górskiego w sprawie roszczeń dotyczących przejęcia w 1945 r. w charakterze powierniczym zarządu uzdrowiska Rymanów-Zdrój, uprzejmie informuję, co następuje.

   Marek A. Stella-Sawicki - pełnomocnik spadkobierców Jana Potockiego pismem z dnia 13 sierpnia 2004 r. wystąpił z wnioskiem o stwierdzenie nieważności decyzji Dyrekcji Lasów Państwowych w Rzeszowie dotyczącej przejęcia w charakterze powierniczym zarządu uzdrowiska Rymanów-Zdrój. W wyniku postępowania prowadzonego z ww. wniosku ustalono, że Dyrekcja Lasów Państwowych w Rzeszowie protokołem spisanym w dniu 2 marca 1945 r. w Rymanowie przejęła Ośrodek Zdrojowy Rymanów-Zdrój w powierniczy zarząd. Protokołem tym Dyrekcja Lasów Państwowych w Rzeszowie przejęła, aż do dalszego zarządzenia kompetentnych władz, ośrodek zdrojowy w zarząd powierniczy i przekazała go w administrację i ochronę Państwowemu Nadleśnictwu w Rymanowie. W ww. protokole nie podano żadnej podstawy prawnej. Następnie w dniu 8 i 9 sierpnia 1945 r. spisano protokół zdawczo-odbiorczy w przedmiocie przekazania Ośrodka Zdrojowego Rymanów wraz z parkiem i ogrodami w użytkowanie Ministerstwa Zdrowia. Jako podstawę zdania i odbioru wskazano w ww. protokole zarządzenie Ministerstwa Rolnictwa i Reform Rolnych Departamentu Przebudowy Ustroju Rolnego z dnia 30 maja 1945 r. nr 1354/U.R./P./2 oraz zarządzenie Dyrekcji Lasów Państwowych w Rzeszowie z dnia 17 lipca 1945 r. Zn. Praw. 132/45. Po rozeznaniu akt sprawy ustalono, że akta te są niekompletne. W szczególności w aktach sprawy nie odnaleziono decyzji Dyrekcji Lasów Państwowych w Rzeszowie dotyczącej przejęcia w charakterze powierniczym zarządu uzdrowiska Rymanów, o której stwierdzenie nieważności wniosły strony. W związku z tym organ prowadzący postępowanie wystąpił do licznych instytucji, między innymi do Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych, Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Ministerstwa Zdrowia, Ministerstwa Skarbu Państwa, Archiwum Państwowego w Przemyślu, Archiwum Akt Nowych w Warszawie z prośbą o przesłanie ww. decyzji Dyrekcji Lasów Państwowych w Rzeszowie. Jednak pomimo usilnych poszukiwań nie odnaleziono ww. decyzji Dyrekcji Lasów Państwowych w Rzeszowie. W odpowiedzi na wezwanie Archiwum Państwowe w Przemyślu nadesłało kserokopię pisma Dyrekcji Lasów Państwowych w Rzeszowie wydanego w dniu 17 lipca 1945 r. o znaku Zn. Praw. 132/45 dotyczącego przekazania Ośrodka Zdrojowego Rymanów w użytkowanie Ministerstwu Zdrowia. Odnaleziony dokument nie jest aktem administracyjnym, lecz poleceniem służbowym Dyrektora Lasów Państwowych Okręgu Rzeszowskiego. Z treści tego pisma wynika, że nie jest to jednak akt wymieniony w przedmiotowym wniosku o stwierdzenie nieważności, tj. decyzja Dyrekcji Lasów Państwowych w Rzeszowie dotycząca przejęcia w charakterze powierniczym zarządu uzdrowiska Rymanów. W związku z powyższym organ orzekający podjął dalsze poszukiwania zaginionego aktu. Sprawdzono wszystkie wiadome organowi orzekającemu zbiory, gdzie są przechowywane dokumenty dotyczące majątku uzdrowiska Rymanów-Zdrój, ale te poszukiwania również nie przyniosły rezultatu. Wobec powyższego w dniu 17 marca 2006 r. podjęto działania w celu odtworzenia zaginionej decyzji Dyrekcji Lasów Państwowych w Rzeszowie. Minister środowiska wezwał różne podmioty i instytucje do złożenia poświadczonego urzędowo odpisu przedmiotowego aktu albo oświadczenia o jego nieposiadaniu, a w przypadku jego uprzedniego posiadania wyjaśnienia, gdzie poszukiwany akt lub jego odpis się znajduje. Wezwanie to otrzymał również pan Marek A. Stella-Sawicki. Zatem nie jest prawdą twierdzenie pana Marka A. Stella-Sawickiego, jakoby w trakcie prowadzonego postępowania nie były przeprowadzone czynności w celu odtworzenia zaginionego aktu, tj. przedmiotowej decyzji Dyrekcji Lasów Państwowych w Rzeszowie. Otrzymane na ww. wezwanie z dniu 17 marca 2006 r. odpowiedzi potwierdziły brak przedmiotowej decyzji Dyrekcji Lasów Państwowych w Rzeszowie. Ponadto należy zaznaczyć, że wśród odnalezionych w znanych organowi orzekającemu archiwach, materiałów dotyczących przejęcia Ośrodka Zdrojowego Rymanów przez Skarb Państwa nie znaleziono żadnej decyzji administracyjnej, której ważność należy poddać ocenie w trybie przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego. Ponadto treść żadnego z odnalezionych aktów nie wskazuje na istnienie decyzji Dyrekcji Lasów Państwowych w Rzeszowie dotyczącej przejęcia w charakterze powierniczym zarządu uzdrowiska Rymanów. Z uwagi na powyższy stan faktyczny, tj. brak aktu, o którego stwierdzenie nieważności wystąpił z wnioskiem Marek A. Stella-Sawickego, postępowanie o stwierdzenie nieważności decyzji Dyrekcji Lasów Państwowych w Rzeszowie dotyczącej przejęcia w charakterze powierniczym zarządu uzdrowiska Rymanów stało się bezprzedmiotowe. Natomiast z odnalezionego materiału dowodowego wynika, że przejęcie przez Skarb Państwa majątku uzdrowiska Rymanów-Zdrój nastąpiło na podstawie dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 12 grudnia 1944 r. o przejęciu niektórych lasów na własność Skarbu Państwa (Dz. U. Nr 15, poz. 82). Dekret PKWN został uchylony na podstawie art. 6 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 55, poz. 321). Jednak art. 6 ww. ustawy stanowi, iż pozostaje w mocy nabycie własności, które nastąpiło na podstawie ww. dekretu. Natomiast zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 1994 r. (sygn. akt III CZP 54/94) organ administracyjny nie jest właściwy do rozstrzygania sporów dotyczących nabycia przez Skarb Państwa własności na mocy dekretu PKWN z dnia 12 grudnia 1944 r. Podobne stanowisko zajął Naczelny Sąd Administracyjny, który w oparciu o ww. uchwałę Sądu Najwyższego orzekł w postanowieniu z dnia 11 sierpnia 1997 r. (sygn. akt IV SAB 58/97), że spory o zwrot nieruchomości leśnych powinny być rozstrzygane w postępowaniu przed sądem powszechnym, a nie w postępowaniu administracyjnym.

   Wobec powyższego, mając na uwadze interes strony, minister środowiska postanowieniem z dnia 24 stycznia 2007 r., znak: DLOPiK.lnoa.-025/JJ-71/04/05/06/07 zwrócił Markowi A. Stella-Sawickiemu ww. wniosek o stwierdzenie nieważności decyzji Dyrekcji Lasów Państwowych w Rzeszowie, gdyż właściwy w tej sprawie jest sąd powszechny. Po ponownym rozpatrzeniu sprawy decyzją z dnia 9 marca 2007 r., znak DLOPiK.lnoa.-025/JJ-71/04/05/06/07, utrzymano w mocy ww. postanowienie. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 5 października 2007 r., sygn. akt IV SA/Wa 850/07, ze skargi Marka A. Stella-Sawickiego uchylił zaskarżoną decyzję ministra środowiska i poprzedzające ją postanowienie z dnia 24 stycznia 2007 r. W uzasadnieniu tego wyroku sąd wyraził przekonanie, że minister środowiska naruszył przepisy postępowania, zwracając Markowi A. Stella-Sawickiemu w oparciu art. 66 § 3 Kodeks postępowania administracyjnego ww. wniosek o stwierdzenie nieważności decyzji. Ponadto sąd stwierdził, że brak decyzji, której stwierdzenia nieważności domaga się pełnomocnik spadkobierców Jana Potockiego, uzasadnia umorzenie postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji.

   Mając na względzie powyższe, decyzją z dnia 10 czerwca 2008 r., znak DL.lnoa.-025/JJ-71/04/05/06/07/08, umorzono jako bezprzedmiotowe postępowanie z wniosku Marka A. Stella-Sawickego - pełnomocnika T. S.S. i M. G., spadkobierców Jana Potockiego - z dnia 13 sierpnia 2004 r. o stwierdzenie nieważności decyzji Dyrekcji Lasów Państwowych w Rzeszowie dotyczącej przejęcia w charakterze powierniczym zarządu uzdrowiska Rymanów. Marek A. Stella-Sawicki pismem z dnia 21 czerwca 2008 r. wystąpił z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie przedmiotowej sprawy.

   Natomiast odpowiadając na zadane pytania, należy stwierdzić, iż przedmiotowe postępowanie prowadzone zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, a w szczególności zgodnie z przepisami ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego, na podstawie których organ administracji państwowej obowiązany jest prowadzić postępowania. Zgodnie z art. 105 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego umorzono jako bezprzedmiotowe postępowanie o stwierdzenie nieważności decyzji Dyrekcji Lasów Państwowych w Rzeszowie z uwagi na brak aktu, o którego stwierdzenie nieważności wystąpił z wnioskiem Marek A. Stella-Sawicki. Takie rozstrzygnięcie zalecił również Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 5 października 2007 r., sygn. akt IV SA/Wa 850/07, ze skargi Marka A. Stella-Sawickiego. W tym miejscu należy zauważyć, że jak wynika z akt sprawy, przejęcie przez Skarb Państwa majątku uzdrowiska Rymanów-Zdrój nastąpiło na podstawie dekretu PKWN z dnia 12 grudnia 1944 r. Dekret PKWN należał do aktów prawnych o charakterze nacjonalizacyjnym.

   Zarówno dekret z dnia 12 grudnia 1944 r., jak i rozporządzenie wykonawcze do dekretu nie przewidywały wydania decyzji właściwego organu administracji państwowej.

   Zgodnie z obowiązującymi przepisami spisywany był protokół zawiadamiający o przejęciu na własność Skarbu Państwa nieruchomości.

   W przedmiotowej sprawie, zgodnie z obowiązującymi przepisami, również nie została wydana decyzja administracyjna. Następnie nie można się zgodzić z zarzutem przewlekłości postępowania. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 5 października 2007r. (prawomocny od dnia 29 grudnia 2007 r.) organ otrzymał 28 stycznia 2008 r. W dniu 29 lutego 2008 r. zawiadomiono strony, że w związku z ww. wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 5 października 2007 r. toczy się nadal przedmiotowe postępowanie.

   W dniu 10 czerwca 2008 r. decyzją znak DL.lnoa.-025/JJ-71/04/05/06/07/08 umorzono jako bezprzedmiotowe postępowanie o stwierdzenie nieważności ww. decyzji Dyrekcji Lasów Państwowych w Rzeszowie. W dniu 1 lipca 2008 r. zawiadomiono pozostałe strony, że Marek A. Stella-Sawicki wystąpił z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie przedmiotowej sprawy.

   W dalszym ciągu odpowiadając na zadane pytania należy poinformować, że zgodnie z obowiązującymi przepisami wniosek pana Marka A. Stella-Sawickiego o ponowne rozpatrzenie przedmiotowej sprawy zostanie dokładnie przeanalizowany i zostanie wydane orzeczenie.

   W dalszy ciągu odnosząc się do przedstawionych pytań należy zaznaczyć, że w judykaturze reprezentowany jest pogląd, iż skutki prawne aktów nacjonalizacyjnych z lat 40 są ostateczne i niepodważalne (postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 listopada 2001 r., sygn. akt SK 5/01).

   Na podkreślenie zasługuje fakt, że często w orzecznictwie sądów przewija się twierdzenie, iż skutki nacjonalizacji może zmienić tylko ustawodawca (Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 sierpnia 2006 r., sygn. CSK 248/06, Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu z dnia 6 kwietnia 2006 r., sygn. SK 8/04). Skutki dekretu z 1944 r. o nacjonalizacji lasów w szczególny sposób zaakceptował Sejm już po transformacji ustrojowej. W art. 6 ustawy z 28 lipca 1990 r. nowelizującej Kodeks cywilny uchylono ten dekret, ale zastrzeżono jednocześnie, iż ˝pozostaje w mocy nabycie własności, które nastąpiło na podstawie jego przepisów˝.

   Poza tym należy zauważyć, że organy administracji, badając legalność decyzji administracyjnych wydawanych na podstawie ówcześnie obowiązujących przepisów prawa pod kątem ważności tych rozstrzygnięć, nie mogą kierować się oceną regulacji normatywnych z punktu widzenia standardów przyjętych w demokratycznym państwie prawnym, jakim jest obecnie Polska. Ocena, czy zastosowane w przeszłości rozwiązania legislacyjne były wadliwe, z punktu widzenia standardów stanowienia prawa nie może prowadzić w praworządnym państwie do kwestionowania wynikających z nich skutków prawnych, gdyż naruszyłoby to inne fundamenty państwa praworządnego, m.in. zasadę pewności prawa. Podobne stanowisko zajął Wojewódzki Sąd Administracyjny w zaskarżonym wyroku z dnia 20 października 2005 r., sygn. IV SA/Wa 1187/05, a Naczelny Sąd Administracyjny podzielił je w wyroku z dnia 25 stycznia 2007 r., sygn. II OSK 221/06. W ww. wyroku NSA stwierdził, iż badając legalność decyzji administracyjnych wydawanych w okresie, kiedy państwo polskie nie spełniało wszystkich standardów demokratycznego państwa prawnego, nie zawsze można kierować się standardami prawnymi przyjętymi obecnie na gruncie konstytucji z 1997 r., gdyż prowadzić mogłoby to do naruszenia fundamentów praworządnego państwa, jakim jest między innymi zasada pewności prawa.

   Jednocześnie pragnę wyrazić pogląd, iż aktualnie opracowywany przez ministra skarbu państwa projekt ustawy o zadośćuczynieniu skutkom prawnym przejęcia przez państwo mienia obywateli w latach 1944-1962 pozwoli na uregulowanie spraw związanych z nieruchomości przejętymi na własność państwa na podstawie ówcześnie obowiązujących przepisów.

   Ponadto należy dodać, o czym pan Marek A. Stella-Sawicki był informowany wielokrotnie, że obecnie najwłaściwszą drogą dochodzenia roszczeń z tytułu przejęcia na własność Skarbu Państwa nieruchomości na podstawie dekretu PKWN z dnia 12 grudnia 1944 r. jest zwrócenie się do sądu rejonowego, na którego terenie położona jest przedmiotowa nieruchomość. Na potwierdzenie tego należy przytoczyć stanowisko wyrażone w uzasadnieniu ww. wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 5 października 2007 r., że zgodnie z orzecznictwem nie ma żadnych przeszkód do tego, aby spory dotyczące przejęcia przez Skarb Państwa nieruchomości na podstawie dekretu z dnia 12 grudnia 1944 r. były rozstrzygane w postępowaniu sądowym przed sądem powszechnym poprzez wnoszenie o usunięcie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym*⁾.

   Z poważaniem

   Podsekretarz stanu

   Janusz Zaleski

   Warszawa, dnia 22 lipca 2008 r.