VI kadencja
Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji - z upoważnienia prezesa Rady Ministrów -
na zapytanie nr 9478
w sprawie działań podjętych przez rząd po przyjęciu rekomendacji Komitetu Praw Człowieka ONZ w zakresie dyskryminacji mniejszości narodowych
Szanowny Panie Marszałku! W nawiązaniu do pisma z dnia 14 kwietnia 2011 r. (sygn. SPS-024-9478/11), przekazującego zapytanie posła na Sejm RP pana Jana Widackiego w sprawie działań podjętych przez rząd po przyjęciu rekomendacji Komitetu Praw Człowieka ONZ w zakresie dyskryminacji mniejszości narodowych, z upoważnienia prezesa Rady Ministrów, w porozumieniu z pełnomocnikiem rządu do spraw równego traktowania, uprzejmie przedstawiam następujące informacje.
Na wstępie wskazać należy, iż w wystąpieniu odniesiono się do dwóch rekomendacji sformułowanych w uwagach końcowych Komitetu Praw Człowieka w związku z rozpatrzeniem VI sprawozdania okresowego Rzeczypospolitej Polskiej z realizacji postanowień Międzynarodowego paktu praw obywatelskich i politycznych, obejmującego okres od dnia 1 października 2003 r. do dnia 15 października 2008 r.
W kontekście pierwszej rekomendacji, sformułowanej w pkt 6 uwag końcowych Komitetu Praw Człowieka, w brzmieniu: Państwo strona powinno zintensyfikować wysiłki na rzecz promowania tolerancji oraz zwalczania uprzedzeń, w szczególności w ramach ˝Krajowego programu przeciwdziałania dyskryminacji rasowej, ksenofobii i związanej z nimi nietolerancji˝, który został przedłużony do 2013 r. Państwo strona powinno zwracać szczególną uwagę na monitorowanie efektów poprzedniego (krajowego programu - przyp. tłum.) oraz realizowanego obecnie krajowego programu (krajowego planu - przyp. tłum.). Państwo strona powinno zawrzeć w kolejnym sprawozdaniu okresowym szczegółową informację na temat liczby postępowań przygotowawczych przeprowadzonych w sprawach dotyczących przypadków i przejawów antysemityzmu, na temat liczby wszczętych w tych sprawach postępowań przygotowawczych oraz na temat kar orzeczonych w każdej z tych spraw - uprzejmie informuję, że w celu jej realizacji kontynuowane są działania zmierzające do podnoszenia poziomu wiedzy i umiejętności funkcjonariuszy Policji w zakresie rozpoznawania przestępstw motywowanych uprzedzeniami i adekwatnego reagowania na nie, a także uwrażliwiania funkcjonariuszy Policji na rolę uprzedzeń jako podłoża niektórych czynów.
W ramach tych działań Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji monitoruje sposób rozpatrywania przez Policję spraw, które mogą stanowić przypadki rasizmu lub ksenofobii. W tym celu MSWiA zwraca się do właściwych jednostek Policji z prośbą o informacje w zakresie podjętych w danym przypadku działań i, w razie potrzeby, o wyjaśnienie wątpliwości. MSWiA współpracuje ponadto z prokuraturą i resortem sprawiedliwości w celu gromadzenia informacji o sposobie zakończenia monitorowanych spraw. Kontynuowana jest również realizacja szkoleń dla funkcjonariuszy Policji w zakresie przeciwdziałania i zwalczania przestępstw z nienawiści (tj. przestępstw motywowanych uprzedzeniami). W ramach ˝Programu zwalczania przestępstw na tle nienawiści dla funkcjonariuszy organów ochrony porządku publicznego˝ na terenie całego kraju prowadzone są szkolenia dla funkcjonariuszy Policji, którzy podczas realizacji swoich obowiązków służbowych stykają się bezpośrednio lub potencjalnie mogą zetknąć się z przestępstwami na tle nienawiści. Szkolenia te obejmują problematykę rozpoznawania przestępstw z nienawiści, adekwatnego reagowania na nie oraz przeciwdziałania takim zdarzeniom. Do końca lutego 2011 roku w ramach programu zostało przeszkolonych ok. 20 tys. funkcjonariuszy Policji. Szkolenia te realizowane będą co najmniej do końca 2012 r. MSWiA jako koordynator realizacji ww. programu w celu zapewnienia stosowania jednolitych standardów realizacji ww. szkoleń we wszystkich garnizonach Policji na bieżąco prowadzi monitoring szkoleń. W 2011 r. utworzony został również program szkoleniowy dla komendantów miejskich i powiatowych Policji oraz ich zastępców ˝Prawa człowieka w zarządzaniu Policją˝, mający na celu uwrażliwienie kadry kierowniczej Policji na aspekty ochrony praw człowieka w kontekście funkcjonowania jednostek Policji, którymi zarządza. Rozpoczęcie realizacji programu planowane jest na czerwiec 2011 r.
Odnosząc się do drugiej rekomendacji, sformułowanej w pkt 7 uwag końcowych Komitetu Praw Człowieka, w brzmieniu: Komitet wyraża ponownie troskę ze względu na rosnącą marginalizację społeczną oraz dyskryminację członków mniejszości romskiej, przede wszystkim w sferze edukacji, zatrudnienia i dostępu do usług mieszkaniowych (art. 2, 26 i 27). Państwo strona powinno nadal podejmować wszelkie konieczne środki dla zapewnienia Romom możliwości korzystania w praktyce z praw określonych w pakcie poprzez realizowanie i intensyfikowanie skutecznych działań na rzecz zapobiegania i rozwiązania problemu dyskryminacji i trudnej sytuacji socjalnej i ekonomicznej Romów - pragnę zauważyć, że w przypadku Polski głównym środkiem, o którym mowa w ww. zaleceniu, jest przyjęty uchwałą nr 209/2003 Rady Ministrów z dnia 19 sierpnia 2003 r. wieloletni ˝Program na rzecz społeczności romskiej w Polsce˝. Stosownie do postanowień ww. uchwały program ten jest realizowany w latach 2004-2013 z możliwością kontynuacji w latach następnych. Przyjęcie i wdrożenie ogólnopolskiego programu było konsekwencją wcześniejszych działań prowadzonych przez MSWiA w ramach ˝Pilotażowego programu rządowego na rzecz społeczności romskiej w województwie małopolskim na lata 2001-2003˝.
Koordynatorem programu jest minister spraw wewnętrznych i administracji. Nadzór nad realizacją zadań programu sprawują: minister spraw wewnętrznych i administracji, wojewodowie (w odniesieniu do zadań realizowanych na obszarze województw) oraz minister edukacji narodowej (w zakresie dotyczącym edukacji). Program realizowany jest na terenie całego kraju, a jego uczestnikami są przede wszystkim jednostki samorządu terytorialnego oraz organizacje pozarządowe, w tym organizacje romskie.
Podstawą finansowania programu są środki pochodzące z rezerwy celowej budżetu państwa, pozostającej w dyspozycji ministra spraw wewnętrznych i administracji. Ponadto część zadań realizowanych w ramach programu jest finansowana z części 30. budżetu państwa, której dysponentem głównym jest minister edukacji narodowej, oraz z budżetu ministra spraw wewnętrznych i administracji (cześć 43. budżetu państwa). Środki wydatkowane w ramach programu mają formę dotacji celowych - oznacza to, że przekazywane są na konkretne, ściśle opisane i formalnie zatwierdzone przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji działania, które są zgodne z założeniami programu oraz przepisami prawa. Środki pochodzące z rezerwy celowej budżetu państwa uruchamiane są na wniosek ministra spraw wewnętrznych i administracji i - w ramach dotacji - przekazywane za pośrednictwem wojewodów lub bezpośrednio podmiotom realizującym poszczególne zadania. Program zakłada również, że jego finansowanie powinno być uzupełnione ze środków samorządu terytorialnego, środków własnych fundacji i organizacji międzynarodowych i krajowych, zainteresowanych wspieraniem mniejszości romskiej w Polsce oraz z europejskich funduszy pomocowych.
Każdego roku zadania programu finansowane są z rezerwy celowej budżetu państwa (10 mln zł - 2,5 mln euro). Dodatkowo program wspierany jest też z budżetu Ministerstwa Edukacji Narodowej (w kwocie ok. 700 tys. zł - 175 tys. euro), Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji (w kwocie ok. 400 tys. zł - 100 tys. euro) oraz środkami własnymi uczestników programu. Ogólnie w latach 2001-2010 w działania prowadzone w ramach ww. programów zaangażowano środki budżetowe w wysokości około 67 mln zł (około 17 mln euro).
Program realizowany jest na terenie całego kraju, a jego uczestnikami są przede wszystkim jednostki samorządu terytorialnego oraz organizacje pozarządowe, w tym organizacje romskie (w 2010 r. 694 zadania realizowało ponad 193 podmiotów, w tym 43 organizacje romskie). Można zauważyć, że program stał się czynnikiem katalizującym samoorganizację społeczności romskiej w organizacje pozarządowe, których liczba w ostatnich latach wzrosła do niemal 90 organizacji. Z analizy danych wynika, że organizacje romskie najchętniej angażują się w zadania z dziedziny edukacji i kultury.
Podejmowane w ramach programu działania mają charakter kompleksowy. Obejmują zadania z zakresu edukacji, poprawy sytuacji bytowej i socjalnej, zdrowia, przeciwdziałania bezrobociu, bezpieczeństwa, kultury, upowszechniania wiedzy o społeczności romskiej oraz edukacji obywatelskiej Romów. Największą, a zarazem najważniejszą dziedziną podejmowanych w ramach programu zadań jest edukacja. W roku szkolnym 2009/2010 obowiązek szkolny realizowało 2746 dzieci romskich. Fakt, że ponad 81% dzieci romskich realizuje obowiązek szkolny, a w kilku województwach obowiązek ten realizowały wszystkie dzieci romskie, jest niewątpliwym osiągnięciem programu. Systematycznie poprawia się również frekwencja uczniów romskich. Zwiększa się także liczba uczniów romskich korzystających z różnych form zajęć pozalekcyjnych (w 2010 r. - 1642 uczniów). Trwały charakter zachodzących zmian związany jest z systematycznie rosnącą liczbą zatrudnionych asystentów edukacji romskiej i nauczycieli wspomagających (około 100 asystentów i ponad 100 nauczycieli wspomagających). Zadaniem asystentów jest zapewnienie dzieciom i młodzieży uczącym się w klasach zintegrowanych wszechstronnej pomocy w szkole oraz poza nią. W dużej mierze to na nich spoczywa obowiązek współpracy z rodzicami uczniów romskich. Nauczyciele wspomagający poświęcają szczególną uwagę dzieciom romskim, traktując je na wczesnym poziomie edukacji jako dzieci obcojęzyczne i dwukulturowe. Ich zadaniem jest bieżący nadzór nad postępami dzieci w nauce, prowadzenie zajęć wyrównawczych, pomoc w odrabianiu lekcji, stały kontakt z rodziną.
Ważną grupę zadań w dziedzinie edukacji stanowią programy wychowawcze i edukacyjne dla rodziców i dzieci romskich, w tym poradnictwo psychologiczne i pedagogiczne oraz zajęcia pozalekcyjne i wyrównawcze. Wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci i młodzieży romskich odbywa się najczęściej poprzez prowadzenie pozalekcyjnych zajęć wyrównawczych z różnych przedmiotów oraz specjalistycznych zajęć korekcyjno-kompensacyjnych i logopedycznych. W ramach zadań edukacyjnych dofinansowuje się organizację kolonii i półkolonii letnich, zimowisk, obozów harcerskich, wycieczek turystyczno-krajoznawczych, zajęć sportowych i rekreacyjnych. Uzupełnieniem podejmowanych działań w dziedzinie edukacji jest pomoc materialna. Dotyczy ona głównie dofinansowania umożliwiającego systematyczne uczęszczanie dzieci romskich do przedszkoli i klas zerowych. W tym zakresie należy wymienić takie formy działań, jak zaopatrzenie uczniów szczególnie potrzebujących pomocy materialnej w podręczniki, przybory szkolne, pomoce dydaktyczne, a także ubezpieczenia uczniów od nieszczęśliwych wypadków. Ważnym elementem działań podejmowanych w celu integracji mniejszości romskiej oraz przeciwdziałających wykluczeniu społecznemu tej grupy jest prowadzenie świetlic środowiskowych. Świetlice skupiające zarówno młodych Romów, jak i dzieci oraz młodzież nieromske proponują szeroką ofertę dodatkowych zajęć kulturalnych, muzycznych, sportowych oraz językowych.
Realizując zadania edukacyjne programu, minister spraw wewnętrznych i administracji powierzył romskim organizacjom pozarządowym realizację systemu stypendialnego dla studentów romskich oraz uczniów szczególnie uzdolnionych. W latach 2004-2010 wsparciem stypendialnym objęto grupę ponad 130 studentów oraz około 90 uczniów szczególnie uzdolnionych.
W hierarchii celów wynikających z programu poprawa sytuacji bytowej plasuje się bezpośrednio po edukacji. Dzięki stopniowemu zwiększaniu finansowania części zadań edukacyjnych z subwencji oświatowej zwiększono finansowanie zadań z zakresu poprawy sytuacji bytowej. Wśród zadań priorytetem pozostawały zadania inwestycyjne zmierzające do poprawy sytuacji mieszkaniowej i sanitarnej, polegające na remontach i wsparciu budownictwa mieszkaniowego, podłączeniu mieszkań do kanalizacji i wodociągów, udostępnieniu bieżącej wody oraz energii elektrycznej. Rok 2010 był kolejnym, w którym kontynuowano remonty i inwestycje (535 remontów), przekazano nowe lokale mieszkalne (7 mieszkań), a także inwestowano w infrastrukturę sanitarną (69 mieszkań podłączonych do mediów), co w zasadniczy sposób poprawiło efektywność podjętych działań. Łącznie w ramach programu wyremontowano 2384 mieszkań, wybudowano lub zakupiono 87 nowych mieszkań, a 343 mieszkań podłączono do instalacji wodno-kanalizacyjnej.
Inne zadania realizowane w ramach programu stanowią specjalistyczne rozszerzenie i uzupełnienie działań podejmowanych w dwóch głównych działach tematycznych programu. Problemy zdrowotne są związane z trudną sytuacją bytową Romów. Działania mające na celu szeroko rozumianą profilaktykę zdrowotną realizowane były głównie poprzez zatrudnianie i dofinansowanie pracy pielęgniarek środowiskowych. Niosą one bezpośrednią pomoc medyczną, prowadzą proste poradnictwo medyczne, a także zajmują się dystrybucją zakupionych z dotacji leków i środków higieny osobistej. Ważnym uzupełnieniem powyższych działań była organizacja badań profilaktycznych i szczepień ochronnych oraz organizacja tzw. białych dni, w trakcie których lekarze różnych specjalności udzielają bezpłatnych porad medycznych. W 2010 r. zanotowano wzrost liczby Romów objętych badaniami profilaktycznymi lub szczepieniami ochronnymi (2098 osób), kontynuowano również zatrudnienie pielęgniarek środowiskowych (23 pielęgniarki). Działalność pielęgniarek środowiskowych oraz organizowanie tzw. białych dni w istotnym stopniu zmieniają stosunek Romów i ich rodzin do problemów zdrowotnych.
Problem bezrobocia Romów jest jednym z głównych problemów trapiących tę społeczność i bez wątpienia jednym z najtrudniejszych do rozwiązania. W celu aktywizacji zawodowej społeczności romskiej w ramach programu podjęto szereg działań mających na celu utworzenie nowych miejsc pracy i zatrudnienie osób pochodzenia romskiego, również poprzez subsydiowanie miejsc pracy dla Romów. Organizowane jest także doraźne zatrudnianie Romów przy pracach interwencyjnych oraz dofinansowuje się działalność prowadzonych przez stowarzyszenia romskie firm. W ramach programu zorganizowano szkolenia dla ponad 400 osób, a około 300 osób skorzystało z miejsc pracy subsydiowanej.
Obok projektów służących wspieraniu kultury Romów, realizowanych i finansowanych w ramach programu i komponentu romskiego, MSWiA każdego roku organizuje nabór wniosków na realizację zadań służących podtrzymaniu i rozwojowi tożsamości kulturowej mniejszości narodowych i etnicznych, w tym tożsamości romskiej. Dla przykładu w 2010 r. na zadania służące wspieraniu tożsamości kulturowej mniejszości romskiej przeznaczono około 500 tys. zł (około 125 tys. euro). Wśród zadań znalazły się m.in. zadania festiwalowe, wydawanie czasopisma publikowanego częściowo w języku romskim, publikacje książkowe, przygotowanie spektaklu teatralnego i inne przedsięwzięcia służące podtrzymywaniu własnej tożsamości oraz prezentujące kulturę i historię Romów.
Integrację wspomagają również zadania, które mają na celu zwiększać współudział mniejszości romskiej w społeczeństwie obywatelskim. Wzrost aktywności obywatelskiej Romów jest ściśle powiązany ze skutecznym rozwiązywaniem najważniejszych i najpilniejszych problemów tej społeczności. Ze środków programu finansowane są m.in. istniejące w kilku województwach centra porad obywatelskich, pomoc w organizacji nowych placówek tego typu oraz wsparcie organizacyjne i techniczne dla organizacji romskich. Ze środków programu finansowano również organizację spotkań konsultacyjnych z udziałem społeczności romskiej, lokalnych władz, organizacji pozarządowych, straży gminnych i Policji.
Ponadto dzięki podjętym przez MSWiA staraniom od 2008 r. wdrażany jest tzw. komponent romski (poddziałanie 1.3.1: Projekty na rzecz społeczności romskiej - projekty konkursowe w ramach priorytetu I Programu Operacyjnego ˝Kapitał ludzki˝ PO KL), który finansowany jest z Europejskiego Funduszu Społecznego z udziałem środków budżetowych. W ramach poddziałania 1.3.1 w wyniku przeprowadzonych dotychczas trzech konkursów na nabór wniosków podpisano 50 umów o dofinansowanie.
Znacząca większość realizowanych projektów ma na celu aktywizację społeczno-zawodową członków społeczności romskiej, zmierzającą do uzyskania przez nich zatrudnienia na otwartym rynku pracy. Najczęstszą formą wsparcia oferowaną przez beneficjentów (uczestników) realizujących projekty są szkolenia oraz warsztaty i kursy podnoszące kwalifikacje zawodowe członków społeczności romskiej (ok. 40 projektów). Ich profil jest zróżnicowany i w dużej mierze zależy od potrzeb lokalnego rynku pracy na terenie, na którym realizowany jest projekt, a także od stopnia zainteresowania udziałem w szkoleniu samych Romów. Do najczęściej realizowanych szkoleń należą kursy na prawo jazdy, obsługi wózków widłowych, kursy języków obcych, gotowania, szycia, brukarstwa, florystyki, kosmetyczne, fryzjerskie itp. Organizowane są ponadto staże zawodowe, różnego rodzaju warsztaty, m.in. mające na celu wsparcie umiejętności psychospołecznych, niezbędnych do poruszania się na rynku pracy oraz doradztwo zawodowe. Realizowane są także działania mające na celu zmianę stereotypowego postrzegania Romów oraz przybliżające kulturę tej społeczności pracownikom administracji publicznej, w tym urzędnikom publicznych służb zatrudnienia oraz projekty o charakterze informacyjno-promocyjnym, skierowane do ogółu społeczeństwa. Do dnia 7 kwietnia 2011 r. udział w realizowanych projektach zakończyło 2233 Romów.
Założeniem MSWiA od samego początku realizacji programu było stworzenie takiej formuły, która umożliwiłaby czynny udział w nim organizacji romskich jako pełnoprawnego realizatora działań. Z tego też względu program na rzecz społeczności romskiej w Polsce był przygotowywany w ścisłej współpracy z liderami organizacji romskich. Celem MSWiA było i nadal pozostaje zapewnienie aktywnego udziału Romów w działaniach pomocowych na rzecz swojej społeczności. Wynika to zarówno z chęci zapewnienia większej transparentności prowadzonych przez MSWiA działań, jak i z chęci stworzenia możliwości nabywania doświadczenia, w realizacji poszczególnych projektów aktywnym przedstawicielom z tej społeczności. Program zachęca do realizacji poszczególnych zadań w partnerstwie z organizacjami romskimi, a także do zapewnienia uczestnictwa przedstawicieli społeczności romskiej przy bezpośredniej realizacji zadania. Jednym z kryteriów oceny wniosków jest liczba osób pochodzenia romskiego zaangażowanych bezpośrednio w realizację zadania oraz realizacja zadania w partnerstwie. W procedurze preferowane są wnioski realizowane wspólnie z przedstawicielami społeczności romskiej (np. przez jednostkę samorządu terytorialnego i organizację romską), gwarantujące aktywny i konkretnie opisany we wniosku udział społeczności romskiej. Przy tworzeniu wniosków należy pamiętać o konsultacjach z przedstawicielami społeczności romskich i o kontynuacji tej współpracy w trakcie realizacji zadania. Konsultacje takie powinny być także przeprowadzane przez urzędy wojewódzkie przed przesłaniem wniosków do ministra spraw wewnętrznych i administracji. W mechanizm aplikowania o środki programu przez jednostki samorządu terytorialnego włączono wymóg konsultacji wniosków z lokalną społecznością romską. Romscy uczestnicy programu wielokrotnie sygnalizowali MSWiA problem niewystarczającego konsultowania wniosków na poziomie jednostek samorządu terytorialnego. W związku z tym pełnomocnicy wojewodów ds. mniejszości narodowych i etnicznych organizują spotkania z przedstawicielami samorządów terytorialnym przed terminem składania wniosków na kolejny rok bądź wizytują samorządy przedstawiając informacje o programie. W spotkaniach tych biorą udział przedstawiciele lokalnej społeczności romskiej.
W czerwcu 2008 r. w ramach Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych powołano stały Zespół do Spraw Romskich, w skład którego wchodzi, obok przedstawicieli administracji rządowej, dwudziestu dwóch reprezentantów organizacji romskich i lokalnych społeczności romskich. Członkami Zespołu do Spraw Romskich są przedstawiciele wszystkich romskich grup etnicznych zamieszkujących Polskę: Romowie Karpaccy, Polska Roma, Lowarzy, Kełderasze, Haładytka Roma, Sinto. Zespół spotyka się regularnie, kilka razy do roku. Jego prace koncentrują się wokół zagadnień związanych z finansowaniem działań na rzecz Romów (program, komponent romski), realizacji działań priorytetowych, w tym przede wszystkim edukacji dzieci i młodzieży romskiej oraz innych tematów istotnych dla mniejszości romskiej w Polsce.
Zgodnie z zaleceniem Komitetu Praw Człowieka ONZ program ten będzie kontynuowany do 2013 r. Obecnie rozpoczęto przygotowania do opracowania programu na kolejne lata. W bieżącym roku przeprowadzona zostanie ewaluacja programu na rzecz społeczności romskiej w Polsce, której podstawowym zadaniem jest wypracowanie zaleceń i propozycji przy opracowaniu nowego dokumentu.
Pragnę jednocześnie dodać, iż w celu zapobiegania i rozwiązywania problemu dyskryminacji Romów MSWiA monitoruje przypadki, które mogą mieć charakter dyskryminacji przedstawicieli mniejszości narodowych i etnicznych ze względu na ich pochodzenie etniczne. Jako przykład należy wskazać przypadki dyskryminowania przedstawicieli społeczności romskiej w dostępie do usług gastronomicznych (zakaz wstępu do niektórych lokali gastronomicznych), do których doszło na przełomie 2010 i 2011 r. w Poznaniu. MSWiA na bieżąco monitorowało sprawę i we współpracy z innymi podmiotami doprowadziło do spotkania mediacyjnego (marzec 2010 r.).
W odniesieniu do wzrostu liczby spraw dotyczących nienawiści rasowej zgłaszanych do organów ścigania oraz niewielkiej liczby spraw karnych prowadzonych w tym zakresie Komitet Praw Człowieka rekomenduje m.in. zintensyfikowanie wysiłków na rzecz promowania tolerancji oraz zwalczania uprzedzeń, w szczególności w ramach ˝Krajowego programu przeciwdziałania dyskryminacji rasowej, ksenofobii i związanej z nimi nietolerancji˝, który został przedłużony do 2013 r.
Z informacji przekazanych przez pełnomocnika rządu do spraw równego traktowania wynika, że prezes Rady Ministrów powołał Radę do Spraw Przeciwdziałania Dyskryminacji Rasowej, Ksenofobii i Związanej z Nimi Nietolerancji. Rada jest organem doradczym Rady Ministrów o uprawnieniach koordynacyjno-ewaluacyjnych. Zadaniem rady jest m.in. przedstawienie Radzie Ministrów raz na dwa lata planu działań w zakresie przeciwdziałania i zwalczania dyskryminacji rasowej i ksenofobii. Działania rady wspierać będzie Rada Konsultacyjna - stała grupa konsultacyjna z głosem opiniodawczo-doradczym, w skład której wejdą osoby aktywnie działające na rzecz zwalczania dyskryminacji rasowej, ksenofobii i związanej z nimi nietolerancji lub reprezentujące grupy i środowiska zagrożone dyskryminacją z powodu rasy, narodowości lub pochodzenia etnicznego. Obydwie rady są w fazie konstytuowania się. Pierwsze posiedzenie przewidziane jest na początek czerwca 2011 r. Można oczekiwać, że pod koniec 2011 r. sformułowany zostanie międzyresortowy plan działań w zakresie przeciwdziałania i zwalczania dyskryminacji rasowej i ksenofobii.
Pełnomocnik rządu do spraw równego traktowania prowadzi i wspiera także inne działania, których celem jest promowanie tolerancji oraz zwalczanie uprzedzeń, w tym uprzedzeń prowadzących do antysemityzmu. Szczególną wagę przywiązuje do działań prowadzonych wśród młodzieży i przez młodzież.
W 2011 r. pełnomocnik objął patronatem VI edycję programu edukacyjnego ˝Przywróćmy pamięć˝, organizowanego przez Fundację Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego. Celem programu jest odkrywanie przez młodzież szkolną wielokulturowego dziedzictwa Polski i przywracanie pamięci o nim, a także poznawanie kultury i tradycji żydowskiej.
W 2011 r. po raz drugi pełnomocnik rządu do spraw równego traktowania objął honorowym patronatem konkurs ˝Koledzy ze szkoły, znajomi z sąsiedztwa˝, organizowany przez Muzeum Historii Żydów Polskich. Celem konkursu było zainteresowanie młodych ludzi (12-19 lat) historią lokalną oraz zachęcenie ich do przeprowadzenia i nagrania rozmowy z osobami pamiętającymi żydowskich sąsiadów. Uroczyste wręczenie nagród laureatom konkursu odbyło się w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.
W kwietniu 2011 r., także po raz drugi, wręczone zostały Kryształowe Łomy - nagrody pełnomocnika za łamanie stereotypów w reklamie. Nagrody te przyznawane są co roku w ramach istniejącego od ośmiu lat polskiego konkursu reklamy. Organizatorami konkursu jest Stowarzyszenie Komunikacji Marketingowej SAR i Klub Twórców Reklamy. Celem projektu jest nagradzanie reklam łamiących nie tylko stereotypy związane z płcią, ale również z narodowością, rasą, pochodzeniem etnicznym, religią lub wyznaniem, niepełnosprawnością, poglądami politycznymi, wiekiem, orientacją seksualną oraz stanem cywilnym i rodzinnym. Nagradzani są zarówno zlecający reklamę, jak i jej twórcy.
W 2010 roku ˝Kryształowym Łomem˝ uhonorowano m.in. twórcę ogólnopolskiej akcji ˝Tęsknię za Tobą, Żydzie˝. Jedną z inicjatyw nagrodzonych w 2011 r. był konkurs ˝Pamiętnik Dawida Rubinowicza - reszta nie jest milczeniem...˝, którego celem było wspieranie działań przyczyniających się do kształtowania wśród młodzieży postaw tolerancji i otwartości wobec różnic rasowych, etnicznych, religijnych oraz do przezwyciężania uprzedzeń i stereotypów. W dniu 1 września 2010 r. wszyscy uczniowie gimnazjów woj. świętokrzyskiego otrzymali ˝Pamiętnik Dawida Rubinowicza˝ - książkowe wydanie wspomnień żydowskiego chłopca, który przebywał w czasie II wojny światowej w getcie w Bodzentynie, a w 1942 r. został wywieziony do obozu zagłady w Treblince. Uczestnicy konkursu mieli za zadanie przygotować plakat inspirowany słowami Dawida Rubinowicza albo napisać list do prezydenta miasta, uzasadniający nadanie nowej ulicy imieniem Rubinowicza. Nauczyciele natomiast przygotowywali scenariusz lekcji o Dawidzie Rubinowiczu.
Pełnomocnik rządu do spraw równego traktowania podjął także problematykę rasizmu i ksenofobii w sporcie. We współpracy z Ministerstwem Sportu i Turystyki, Ministerstwem Spraw Wewnętrznych i Administracji, Polskim Komitetem Olimpijskim oraz Stowarzyszeniem Nigdy Więcej dwukrotnie (w 2009 i 2010 r.) zorganizował konferencję ˝Nie - dla rasizmu w sporcie˝. Ich uczestnikami byli przedstawiciele wszystkich dużych związków sportowych działających w Polsce, sportowcy, urzędnicy i dziennikarze. Pierwsza konferencja, która miała miejsce w październiku 2009 r., zakończyła się podpisaniem deklaracji ˝Nie - dla rasizmu w sporcie˝. Deklaracja (podpisana przez przedstawicieli rządu oraz 44 z 68 zarejestrowanych w Polsce związków sportowych) odwołuje się m.in. do zaleceń Europejskiej Komisji przeciwko Rasizmowi i Nietolerancji w sprawie zwalczania rasizmu w sporcie i stanowi publiczne potwierdzenie zaangażowania organizatorów sportu zawodowego w budowanie poprzez sport otwartego, tolerancyjnego społeczeństwa, wolnego od rasizmu i ksenofobii. W czasie drugiej konferencji, która odbyła się w grudniu 2010 r., dokonano przeglądu działań, których celem było wyeliminowanie rasizmu ze sportu. Zaprezentowano również praktyki w tym zakresie. Konferencji towarzyszyło uroczyste rozstrzygnięcie I edycji konkursu dla dziennikarzy ˝Stop rasizmowi w sporcie˝, zorganizowanego przez pełnomocnika w partnerstwie z Przedstawicielstwem Komisji Europejskiej w Polsce.
Pełnomocnik do spraw równego traktowania podkreślił, iż istotne znaczenie dla zmiany sytuacji prawnej osób dyskryminowanych (w tym Romów) miało wejście w życie z dniem 1 stycznia 2011 r. ustawy z dnia 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania (Dz. U. Nr 254, poz. 1700), określającej obszary i sposoby przeciwdziałania naruszeniom zasady równego traktowania ze względu na płeć, rasę, pochodzenie etniczne, narodowość, religię, wyznanie, światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną. Ustawa ta porządkuje sytuację prawną i w pełni implementuje przepisy dyrektyw antydyskryminacyjnych Unii Europejskiej, a jednocześnie określa środki prawne ochrony zasady równego traktowania.
Pełnomocnik rządu do spraw równego traktowania prowadzi też inne działania, których celem jest walka z wykluczeniem społecznym i dyskryminacją Romów. W kwietniu 2011 r. z okazji Międzynarodowego Dnia Romów zorganizowane zostało seminarium ˝Być Romką w XXI wieku˝, poświęcone roli społecznej i sytuacji kobiet romskich w Polsce. Celem pierwszego ogólnopolskiego spotkania poświęconego tej tematyce, z udziałem przedstawicielek i przedstawicieli stowarzyszeń romskich, administracji publicznej i ekspertów, było zdiagnozowanie obecnej sytuacji kobiet romskich w Polsce i - na tej podstawie - sformułowanie listy problemów i rekomendacji niezbędnych działań. Konkluzje debaty wykorzystane zostaną przy tworzeniu programu V Europejskiego Szczytu Równości, którego gospodarzem będzie Polska. Stanowić będą też rekomendacje dla ˝Krajowego programu działań na rzecz równego traktowania˝. Seminarium towarzyszyła wystawa ˝Romowie˝ w cyklu ˝Piękno w różnorodności˝. Cykl, zainaugurowany w czerwcu 2010 r., promuje artystów pochodzących z grup dyskryminowanych lub tworzących prace związane z dyskryminacją i wykluczeniem społecznym. Na wystawie ˝Romowie˝ zaprezentowane zostały wybrane fotografie z cyklu ˝Cyganie - inni ludzie tacy jak my˝, rzeźby i obrazy oraz eksponaty z kolekcji romskiej Muzeum Okręgowego w Tarnowie.
Ponieważ, jak wskazano wcześniej, jednym z priorytetów rządu RP w odniesieniu do społeczności romskiej jest zapewnienie dzieciom romskim realnych możliwości kształcenia, a wśród powszechnie uznanych barier w tym zakresie ogromne znaczenie ma brak wiedzy rodziców romskich o możliwościach, jakie niesie ze sobą edukacja, oraz o skutkach jej zaniechania, pełnomocnik rządu do spraw równego traktowania, w porozumieniu z Ministerstwem Edukacji Narodowej i OBWE, na bazie metodycznych materiałów stworzonych przez tę organizację rozpoczął przygotowania do opracowania broszury skierowanej do rodziców romskich, prezentującej korzyści wynikające z kształcenia dzieci, w szczególności z edukacji przedszkolnej.
Ponadto na prośbę romskich członków Zespołu do Spraw Romskich Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych pełnomocnik koordynuje przygotowania obchodów Międzynarodowego Dnia Pamięci o Zagładzie Romów w dniach 1-2 sierpnia 2011 r. w Krakowie i na terenie Muzeum Auschwitz-Birkenau. Obchody będą miały charakter wydarzeń towarzyszących polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej. Celem przedsięwzięcia jest przywrócenie zapomnianemu holocaustowi romskiemu należnego mu miejsca w zbiorowej pamięci Europejczyków oraz edukacja dla tolerancji i równego traktowania bez względu na pochodzenie etniczne.
Przedstawiając powyższe, pragnę poinformować, iż organem właściwym do koordynowania wdrażania rekomendacji Komitetu Praw Człowieka ONZ jest minister sprawiedliwości.
Z wyrazami szacunku
Sekretarz stanu
Tomasz Siemoniak
Warszawa, dnia 31 maja 2011 r.