VI kadencja

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 9986

w sprawie dostępu banków do informacji o sytuacji finansowej kredytobiorców

   Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na interpelację pani poseł Anny Sobeckiej w sprawie dostępu banków do informacji o sytuacji finansowej kredytobiorców, przekazanej pismem z dnia 18 czerwca 2009 r., nr SPS-023-9986, przedstawiam poniższe wyjaśnienia.

   Działalność Biura Informacji Kredytowej znajduje oparcie w obowiązujących przepisach prawa, a w szczególności regulacjach zawartych w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (tekst jednolity: Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665, z późn. zm.), zwanej dalej ustawą.

   Zgodnie z art. 105 ust. 1 pkt 1 i 1a ustawy banki mają obowiązek udzielenia informacji stanowiących tajemnicę bankową wyłącznie:

   - innym bankom i instytucjom kredytowym w zakresie, w jakim informacje te są niezbędne w związku z wykonywaniem czynności bankowych oraz nabywaniem i zbywaniem wierzytelności,

   - na zasadzie wzajemności - innym instytucjom ustawowo upoważnionym do udzielania kredytów - o wierzytelnościach oraz o obrotach i stanach rachunków bankowych w zakresie, w jakim informacje te są niezbędne w związku z udzielaniem kredytów, pożyczek pieniężnych, gwarancji bankowych i poręczeń.

   Jednocześnie, na podstawie art. 105 ust. 4 pkt 1 i 2 ustawy, banki mogą, wspólnie z bankowymi izbami gospodarczymi, utworzyć instytucje upoważnione do gromadzenia, przetwarzania i udostępniania:

   - bankom - informacji stanowiących tajemnicę bankową w zakresie, w jakim informacje te są potrzebne w związku z wykonywaniem czynności bankowych oraz w związku ze stosowaniem metod statystycznych, o których mowa w art. 128 ust. 3 oraz w art. 128d ust. 1,

   - innym instytucjom ustawowo upoważnionym do udzielania kredytów - informacji stanowiących tajemnicę bankową w zakresie, w jakim informacje te są niezbędne w związku z udzielaniem kredytów, pożyczek pieniężnych, gwarancji bankowych i poręczeń.

   W związku z powyższym Biuro Informacji Kredytowej, jako instytucja utworzona przez banki i Związek Banków Polskich na podstawie art. 105 ust. 4 ustawy, jest upoważnione do gromadzenia, przetwarzania i udostępniania bankom informacji stanowiących tajemnicę bankową w zakresie, w jakim informacje te są potrzebne w związku z wykonywaniem czynności bankowych.

   Przetwarzanie przez banki, inne instytucje ustawowo upoważnione do udzielania kredytów oraz instytucje utworzone na podstawie art. 105 ust. 4 informacji stanowiących tajemnicę bankową w zakresie dotyczącym osób fizycznych może być wykonywane, z zastrzeżeniem art. 104, art. 105 i art. 106-106c ustawy, w celu oceny zdolności kredytowej i analizy ryzyka kredytowego.

   Zgodnie z art. 70 ust. 1 ustawy bank uzależnia przyznanie kredytu od zdolności kredytowej kredytobiorcy, przez którą rozumie się zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie. Kredytobiorca jest zobowiązany przedłożyć, na żądanie banku, dokumenty i informacje niezbędne do dokonania oceny tej zdolności. Co więcej, zgodnie z art. 74 ustawy w czasie obowiązywania umowy kredytu kredytobiorca jest obowiązany przedstawić, na żądanie banku, informacje i dokumenty niezbędne do oceny jego sytuacji finansowej i gospodarczej oraz umożliwiające kontrolę wykorzystania i spłaty kredytu.

   Banki jako instytucje zaufania publicznego zobowiązane są z mocy ustawy do dokładania szczególnej staranności w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa przechowywanych środków pieniężnych, czyli w zakresie ochrony depozytów (art. 50 ust. 2 ustawy). W tym kontekście ocena zdolności kredytowej jest niezmiernie istotna dla zapewnienia bezpieczeństwa środków pieniężnych gromadzonych na rachunkach bankowych, ponieważ kredyty udzielane są także ze środków deponowanych w bankach przez innych uczestników rynku (w tym konsumentów). Ocena zdolności kredytowej jest także ważna z punktu widzenia odpowiedzialnego udzielania kredytów przez banki i zapobiegania nadmiernemu zadłużeniu i w konsekwencji niewypłacalności kredytobiorców.

   Dlatego ocena przez bank zdolności kredytowej, która jest publicznoprawnym obowiązkiem wynikającym z art. 70 ust. 1 ustawy, dla prawidłowej realizacji powinna być przeprowadzona nie tylko na podstawie analizy bieżącej sytuacji finansowej kredytobiorcy, ale także na podstawie oceny stanu dotychczasowego wywiązywania się ze zobowiązań wobec banków, co pozwala na zbudowanie znacznie bardziej rzetelnej, obiektywnej i sprawiedliwej oceny klienta. Na zdolność kredytową składa się nie tylko zdolność do spłaty zaciągniętego zobowiązania, ale również tzw. wiarygodność kredytowa, która opiera się przede wszystkim na dotychczasowej historii kredytowej klienta, a więc na informacji o przebiegu spłaty poprzednich zobowiązań.

   Należy zwrócić również uwagę na istotną dla oceny zdolności kredytowej rolę przetwarzania danych osobowych również po wygaśnięciu zobowiązania wynikającego z umowy zawartej z bankiem lub inną instytucją ustawowo upoważnioną do udzielania kredytów, do czego upoważnia wprost art. 105a ust. 2 ustawy, jednakże pod warunkiem uzyskania pisemnej zgody osoby, której informacje te dotyczą, z zastrzeżeniem, że zgoda ta może być w każdym czasie odwołana. Zgoda osoby, której informacje dotyczą, nie jest jednak wymagana, jeśli spełnione będą łącznie następujące warunki:

   po pierwsze - osoba ta nie wykonała zobowiązania lub dopuściła się zwłoki powyżej 60 dni w spełnieniu świadczenia wynikającego z umowy zawartej z bankiem lub inną instytucją ustawowo upoważnioną do udzielania kredytów,

   po drugie - po zaistnieniu okoliczności, o której mowa wyżej, upłynęło co najmniej 30 dni od poinformowania tej osoby przez bank lub inną instytucję ustawowo upoważnioną do udzielania kredytów o zamiarze przetwarzania dotyczących jej informacji stanowiących tajemnicę bankową, bez jej zgody.

   Takie przetwarzanie danych może być wykonywane przez okres nie dłuższy niż 5 lat od dnia wygaśnięcia zobowiązania, z zastrzeżeniem przetwarzania danych dla celów statystycznych, które może odbywać się przez okres 12 lat (art. 105a ust. 3-5). Ponadto, jak stanowi dalej wprost przepis, zakres przetwarzanych informacji może obejmować dane dotyczące osoby fizycznej lub dane dotyczące zobowiązania (ust. 6). Szczegółowe zasady przetwarzania informacji określa wydane na podstawie art. 105a ust. 7 ustawy rozporządzenie ministra finansów z dnia 27 marca 2007 r. w sprawie szczegółowego zakresu przetwarzanych informacji dotyczących osób fizycznych po wygaśnięciu zobowiązania wynikającego z umowy zawartej z bankiem lub inną instytucją ustawowo upoważnioną do udzielania kredytów oraz trybu usuwania tych informacji (Dz. U. z 2007 Nr 56, poz. 373).

   Zgodnie z informacją przekazaną przez Biuro Informacji Kredytowej w bazie danych tej instytucji znajdują się informacje dotyczące:

   1) kredytobiorców - ich dane identyfikacyjne, adresowe, socjodemograficzne itp.,

   2) zobowiązań kredytowych - dane o kwocie kredytu, okresie jego trwania, kwocie rat kredytowych, wysokości limitów itp.,

   3) historii spłat zobowiązań kredytowych - dane o kolejnych miesięcznych płatnościach, statusie płatności (czy w terminie, czy opóźniona), ewentualnej liczbie dni opóźnienia itp.,

   4) historii zapytań o kredytobiorcę podmiotów współpracujących z BIK - kiedy i jakie banki lub SKOK składały zapytanie o kredytobiorcę z tytułu złożenia przez niego wniosku kredytowego czy też w związku z monitorowaniem jego sytuacji kredytowej.

   Powyższe dane gromadzone i przetwarzane w BIK stanowią własność banków i spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych, które pozyskują te dane zgodnie z obowiązującymi przepisami ustawy Prawo bankowe oraz ustawy o ochronie danych osobowych. Zbiór danych został zgłoszony i zarejestrowany w GIODO zgodnie z postanowieniami ustawy o ochronie danych osobowych.

   Odnosząc się szczegółowo do poruszonych w interpelacji poselskiej kwestii dotyczących kategorii przetwarzanych danych, BIK wskazało:

   - Dane o dochodach kredytobiorców banki pozyskują bezpośrednio od kredytobiorców. Na etapie składania w banku wniosku kredytowego klienci składają zaświadczenia lub oświadczenia (zależnie od procedur banku) o wysokości dochodów. Banki gromadzą te dane od samych klientów w celu wywiązania się z ustawowego obowiązku wyliczania zdolności kredytowej klientów (art. 70 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 Prawo bankowe). Informacja o wysokości dochodów jest jedną z podstawowych danych wykorzystywanych przez banki w procesie oceny zdolności kredytowej klientów.

   - Monitorowanie sytuacji klienta jest jednym z podstawowych zadań banku związanych z wykonywaniem przez niego czynności bankowej, jaką jest udzielenie kredytu. Bank czyni to na podstawie art. 70 ust. 3 i art. 74 Prawa bankowego. Informacja, jak kredytobiorca obsługuje spłatę swoich zobowiązań, wchodzi w skład zakresu wymiany informacji o zobowiązaniach kredytowych pomiędzy bankami a BIK. Monitorowanie sytuacji kredytowej kredytobiorców nie jest niczym nowym w działalności banków, jednak w okresie kryzysu gospodarczego nabiera szczególnego znaczenia z uwagi na narastające zjawisko przekredytowywania się klientów. Coraz liczniejsza grupa klientów posiada równocześnie do spłaty kilka kredytów, co wobec pogarszającej się sytuacji finansowej kredytobiorców stanowi bardzo duże zagrożenie utraty zdolności do obsługi długów.

   - Przetwarzanie informacji na temat tego, czy kredytobiorca płaci za zakupy kartą oraz gdzie dokonuje tych transakcji. Tego typu dane są w posiadaniu banków wystawców kart kredytowych i płatniczych. Tego typu dane nie są aktualnie przedmiotem wymiany pomiędzy BIK a bankiem. Nie ma natomiast przeszkód prawnych, aby taka wymiana zachodziła. Jako podstawę prawną należy tu wskazać art. 105 ust. 4 Prawa bankowego, który - jak wcześniej wskazaliśmy - zezwala bankom na przekazywanie do BIK informacji stanowiących tajemnicę bankową w zakresie, w jakim informacje te są potrzebne bankom w związku z wykonywaniem czynności bankowych. Wydawanie kart kredytowych i płatniczych jest bowiem czynnością bankową w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 6a Prawa bankowego.

   - Ponadto wydawcy elektronicznych instrumentów płatniczych mogą przekazywać dane do BIK na podstawie art. 68 ust. 4 ustawy z dnia 12 września 2002 r. o elektronicznych instrumentach płatniczych, a BIK ma prawo te dane zbierać.

   - Przetwarzanie informacji na temat zmiany adresu bądź miejsca pracy. Tego typu dane są zbierane przez banki i stanowią podstawowe kategorie informacji o kliencie niezbędne do wykonywania czynności bankowych, w tym do prawidłowej identyfikacji klienta, poprawności dokumentacji relacji z klientem. Również po udzieleniu kredytu banki mają prawo na podstawie art. 74 ustawy Prawo bankowe żądać od kredytobiorcy informacji i dokumentów niezbędnych do oceny jego sytuacji finansowej i gospodarczej.

   Przedstawione powyżej wyjaśnienia oraz przytoczone przepisy prawne określają szczegółowe obowiązki banków i instytucji, o których mowa w art. 105 ust. 4 ustawy, do gromadzenia, przetwarzania i udostępniania informacji objętych tajemnicą bankową o sytuacji finansowej kredytobiorców. Należy podkreślić, że zakres uprawnień ww. instytucji został określony w sposób szczegółowy i wyczerpujący, a celem przetwarzania danych przez instytucje, o których mowa w art. 105 ust. 4 ustawy (BIK SA oraz System Bankowy Rejestr prowadzony przez ZBP), jest usprawnienie prawidłowego przepływu danych objętych tajemnicą bankową między bankami, tak aby zainteresowany bank mógł je uzyskać w jednym miejscu i wykorzystać w celu oceny zdolności kredytowej kredytobiorcy.

   Jednocześnie, zgodnie ze stanowiskiem przekazanym przez generalnego inspektora ochrony danych osobowych, do którego kompetencji należy kontrola zgodności przetwarzania danych z przepisami ustawy o ochronie danych osobowych w kontekście powołanych wyżej regulacji, ˝bezspornym jest, że już na gruncie obowiązującego ustawodawstwa dopuszczalna jest wymiana miedzy bankami informacji dotyczących m.in. wszystkich kredytów zaciągniętych przez danego klienta, jego kart płatniczych, przeterminowanych zobowiązań˝.

   Podsumowując, należy podkreślić, że gromadzenie, przetwarzanie i udostępnianie informacji stanowiących tajemnicę bankową odbywa się w granicach i z poszanowaniem przepisów prawa oraz z zachowaniem wysokich standardów bezpieczeństwa.

   Jednocześnie ani Ministerstwu Finansów, ani generalnemu inspektorowi ochrony danych osobowych, ani Związkowi Banków Polskich nie są znane żadne nowe rozwiązania legislacyjne ani faktyczne odnośnie do rozszerzania zakresu przetwarzanych informacji o sytuacji finansowej klienta. Wszystkie dane, o których mowa w interpelacji, mogą być zbierane od klientów banków w pełni na podstawie dotychczas obowiązujących przepisów.

   Z poważaniem

   Podsekretarz stanu

   Dariusz Daniluk

   Warszawa, dnia 8 lipca 2009 r.