VI kadencja
Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Gospodarki - z upoważnienia prezesa Rady Ministrów -
na interpelację nr 19167
w sprawie planów utworzenia składowiska odpadów promieniotwórczych w woj. wielkopolskim
Szanowny Panie Marszałku! W nawiązaniu do interpelacji poselskich pana posła Jarosława Matwiejuka, znak SPS-023-19156-19170/10, z dnia 19 października 2010 r., skierowanych do prezesa Rady Ministrów, w sprawie planów utworzenia składowiska odpadów promieniotwórczych w województwie: podlaskim, lubelskim, pomorskim, zachodniopomorskim, kujawsko-pomorskim, świętokrzyskim, lubuskim, łódzkim, podkarpackim, małopolskim, wielkopolskim, śląskim, dolnośląskim, opolskim, warmińsko-mazurskim, odpowiadając na przedstawione pytania, wyjaśniam.
Ad 1. Czy w najbliższych latach planowana jest budowa składowiska odpadów promieniotwórczych w województwie: podlaskim, lubelskim, pomorskim, zachodniopomorskim, kujawsko-pomorskim, świętokrzyskim, lubuskim, łódzkim, podkarpackim, małopolskim, wielkopolskim, śląskim, dolnośląskim, opolskim, warmińsko-mazurskim?
Rząd Rzeczypospolitej Polskiej uznaje problematykę gospodarki odpadami promieniotwórczymi i wypalonym paliwem za szczególnie istotną dla możliwości rozwoju i funkcjonowania energetyki jądrowej w Polsce. Prowadzenie racjonalnej, bezpiecznej i efektywnej gospodarki odpadami odgrywa istotną rolę dla uzyskania i utrzymania aprobaty społecznej dla wdrożenia i rozwoju energetyki jądrowej.
Odpady promieniotwórcze i wypalone paliwo jądrowe są konsekwencją realizacji wielu pożytecznych rodzajów działalności, takich jak produkcja energii elektrycznej w elektrowniach jądrowych, czy też liczne zastosowania izotopów promieniotwórczych w medycynie, przemyśle, rolnictwie i badaniach. Z uwagi na szczególny charakter odpady promieniotwórcze wymagają specjalnego postępowania. Dotyczy to gromadzenia, przetwarzania, zestalania, transportu, okresowego przechowywania i ostatecznego składowania. Z tego względu ograniczenie źródeł i ilości powstających odpadów jest czynnikiem bardzo ważnym.
Odpady promieniotwórcze muszą być odpowiednio przetworzone, zestalone, opakowane, a następnie bezpiecznie składowane. Podstawowym celem wymienionych działań jest takie zabezpieczenie odpadów promieniotwórczych, aby nie stworzyły one zagrożeń dla człowieka i środowiska.
Szczególnym rodzajem wysokoaktywnych odpadów promieniotwórczych, wyodrębnianym m.in. ze względu na możliwość jego przerobu i recyklingu materiałów paliwowych, jest wypalone paliwo jądrowe. Stosowane są obecnie dwa rozwiązania dotyczące gospodarki wypalonym paliwem jądrowym, z których Polska musi wybrać korzystniejsze dla naszego kraju - chodzi tu o wybór między zamkniętym cyklem paliwowym (z odzyskiem materiałów rozszczepialnych) a cyklem paliwowym otwartym. W tym ostatnim wariancie do składowiska wypalonego paliwa trafia całe paliwo zawierające 96% materiałów rozszczepialnych, a spadek jego aktywności jest powolny i wymaga utrzymania odpadów w separacji od środowiska człowieka przez dziesiątki tysięcy lat.
W cyklu zamkniętym zaś, po ostudzeniu wypalonego paliwa, przewozi się je do zakładu przerobu, gdzie odzyskuje się materiały rozszczepialne (które mogą być ponownie wykorzystane w paliwie). I tylko prawdziwe odpady, nienadające się do rozszczepienia przewozi się do miejsca ostatecznego składowania.
Unia Europejska prowadzi prace nad projektem nowej dyrektywy dotyczącej gospodarki odpadami promieniotwórczymi i wypalonym paliwem jądrowym. Jej projekt został w listopadzie bieżącego roku zaprezentowany przez Komisję Europejską. Ma ona na celu ustanowienie ram prawnych UE w zakresie postępowania z wypalonym paliwem jądrowym i odpadami promieniotwórczymi, co powinno zagwarantować, że państwa członkowskie wprowadzą odpowiednie rozwiązania krajowe zapewniające wysoki poziom bezpieczeństwa, a także będą utrzymywać i promować przejrzystość przy podejmowaniu decyzji dotyczących postępowania z wypalonym paliwem jądrowym i odpadami promieniotwórczymi Poszczególne cele w ramach realizacji ogólnego celu obejmują:
- zapewnienie ochrony pracowników i ludności przed zagrożeniami wynikającymi z promieniowania jonizującego - obecnie i w przyszłości, a także poza granicami państw;
- wdrożenie najwyższych standardów bezpieczeństwa w zakresie postępowania z odpadami promieniotwórczymi i wypalonym paliwem jądrowym;
- zapobieganie nakładaniu na przyszłe pokolenia nadmiernych obciążeń;
- wypracowanie trwałego zobowiązania politycznego w odniesieniu do postępowania z wypalonym paliwem jądrowym i odpadami promieniotwórczymi w perspektywie długoterminowej;
- zapewnienie transpozycji decyzji politycznych do jasno określonych przepisów dotyczących wdrożenia wszystkich etapów postępowania z odpadami promieniotwórczymi i wypalonym paliwem jądrowym - od ich wytworzenia aż do składowania;
- osiągnięcie i utrzymanie wysokiego standardu systemu postępowania w oparciu o etapowe podejmowanie decyzji i akceptację społeczną;
- zapewnienie wystarczających i zarządzanych w przejrzysty sposób środków finansowych, dostępnych w razie potrzeby zgodnie z zasadą ˝zanieczyszczający płaci˝.
W Polsce zarejestrowanych jest obecnie ok. 3,5 tys. działalności prowadzonych w warunkach narażenia na promieniowanie jonizujące. Odpadów promieniotwórczych nisko- i średnioaktywnych z zastosowań medycznych oraz przemysłowych i naukowo-badawczych źródeł promieniowania powstało w 2008 r. 73,4 m3.
W Polsce za właściwe postępowanie z odpadami promieniotwórczymi na terenie jednostki organizacyjnej, gdzie one powstały, a więc: okresowe przechowywanie, ewidencjonowanie i unieszkodliwianie odpadów - odpowiada kierownik tej jednostki. Natomiast jedyną instytucją w Polsce posiadającą zezwolenie na unieszkodliwianie i składowanie odpadów promieniotwórczych jest dotychczas przedsiębiorstwo państwowe użyteczności publicznej Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Promieniotwórczych (ZUOP), który odpowiada za prawidłowe postępowanie z odpadami promieniotwórczymi od chwili ich przejęcia od wytwórcy.
ZUOP jest też operatorem i użytkownikiem Krajowego Składowiska Odpadów Promieniotwórczych (KSOP). KSOP położone jest w miejscowości Różan nad Narwią. Niestety, zgodnie z szacunkami ZUOP, KSOP będzie całkowicie zapełnione już około lat 2020-2022.
Ministerstwo Gospodarki prowadzi działania zmierzające do długofalowego uporządkowania kwestii gospodarki odpadami promieniotwórczymi i wypalonym paliwem jądrowym.
Rada Ministrów zobowiązała ministra gospodarki w 2009 r. do przygotowania ˝Krajowego planu postępowania z odpadami promieniotwórczymi i wypalonym paliwem jądrowym˝. Zarządzeniem ministra gospodarki z 27 sierpnia 2009 r. powołano Zespół do spraw opracowania ˝Krajowego planu postępowania z odpadami promieniotwórczymi i wypalonym paliwem jądrowym˝. W jego skład weszli przedstawiciele urzędów i instytucji związanych z gospodarką odpadami promieniotwórczymi i wypalonym paliwem jądrowym. Jego podstawowym zadaniem jest, oprócz określenia sposobu postępowania z odpadami promieniotwórczymi pochodzącymi z różnej działalności, także zaproponowanie sposobu podejścia do wypalonego paliwa jądrowego oraz założeń i zaleceń co do dalszych prac w tej dziedzinie (rekomendacje odnośnie zastosowania w Polsce cyklu otwartego czy otwartego z przerobem). Zespół rozpoczął już pracę - w chwili obecnej analizuje koszty zastosowania różnych sposobów gospodarki odpadami promieniotwórczymi i wypalonym paliwem jądrowym. Analizy te będą podstawą rekomendacji dotyczących sposobu podejścia do wypalonego paliwa jądrowego (czy wypalone paliwo ma być przetwarzane, czy ostatecznie w całości składowane na terenie kraju), z uwzględnieniem kosztów i korzyści z zastosowania każdego z rozwiązań.
Najpilniejszym zadaniem w zakresie gospodarki odpadami promieniotwórczymi w związku z wspomnianym zapełnieniem KSOP w Różanie jest budowa nowego składowiska odpadów nisko- i średnioaktywnych. Nawet bez energetyki jądrowej konieczne jest posiadanie takiego składowiska na przykład dla odpadów promieniotwórczych z medycyny. Trudno dziś sobie wyobrazić rezygnację z diagnostyki medycznej i leczenia przy użyciu radioizotopów.
W zakresie lokalizacji składowiska nisko- i średnioaktywnych odpadów promieniotwórczych minister gospodarki wystąpił do Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej o wprowadzenie tych prac do planu funduszu, poczynając od 2010 r. Prace te obejmować będą analizę wyników dotychczasowych opracowań. Dokonana zostanie też reinterpretacja archiwalnych materiałów geofizycznych. Na podstawie powyższych analiz wyznaczone zostaną trzy optymalne lokalizacje składowiska odpadów promieniotwórczych. Dla wytypowanych lokalizacji przewiduje się prowadzenie szczegółowych badań, które ostatecznie doprowadzą do ustalenia jednej konkretnej lokalizacji składowiska nisko- i średnioaktywnych odpadów promieniotwórczych, co planowane jest w roku 2013. Po wyborze lokalizacji prowadzone będą prace projektowe i budowlane, tak aby najpóźniej w 2020 r. nowe składowisko było już gotowe. Jest to o tyle istotne, że wprowadzenie energetyki jądrowej będzie się wiązało z powiększeniem skali działań w zakresie składowania odpadów nisko- i średnioaktywnych.
W związku powyższym przed zakończeniem ww. prac nie jest możliwe wskazanie potencjalnych lokalizacji tego składowiska.
Ad 2. Jeśli tak, to kiedy to nastąpi?
Jak już wcześniej napisano, wybór lokalizacji nowego składowiska nisko- i średnioaktywnych odpadów promieniotwórczych jest planowany na rok 2013, a zakończenie jego budowy na rok 2020.
Ad 3. Jakich będzie ono rozmiarów?
Planuje się, że zgodnie z aktualnymi światowymi tendencjami nowe składowisko będzie miało budowę modułową umożliwiającą w miarę rosnących potrzeb jego rozbudowę. Oczywiście jego wielkość musi uwzględniać fakt powstawania w przyszłości większej niż obecnie ilości odpadów promieniotwórczych, co wiąże się z rozwojem energetyki jądrowej.
Ad 4. Czy rozważane są już jakieś konkretne lokalizacje?
Ad 5. Jeśli tak, to gdzie jest planowana lokalizacja?
W chwili obecnej nie są rozważane żadne konkretne lokalizacje nowego składowiska nisko- i średnioaktywnych odpadów promieniotwórczych.
Dziękuję za zainteresowanie się kwestiami związanymi z energetyką jądrową. Mam nadzieję, że przedstawione powyżej wyjaśnienia oraz informacje uzna Pan Marszałek za satysfakcjonujące.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Hanna Trojanowska
Warszawa, dnia 24 listopada 2010 r.