VI kadencja

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości - z upoważnienia ministra -

na zapytanie nr 5411

w sprawie nieprawidłowości w działaniach notariusza w kancelarii notarialnej w Bieruniu

   Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na zapytanie poselskie pani Marii Nowak, posła na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, z dnia 3 grudnia 2009 r. (nr SPS-024-5411/09, w sprawie emerytowanego notariusza E. D. prowadzącego kancelarię notarialną w Bieruniu, uprzejmie informuję, co następuje:

   Decyzją z dnia 5 grudnia 2008 r. minister sprawiedliwości odwołał pana E. D., prowadzącego kancelarię notarialną w Bieruniu, ze stanowiska notariusza wobec rezygnacji z prowadzenia kancelarii notarialnej.

   Po odwołaniu notariusza stwierdzono, że przekazane do archiwum ksiąg wieczystych Sądu Rejonowego w Tychach akty notarialne nie są przez niego podpisane. Wobec powyższego prezes Sądu Apelacyjnego w Katowicach zawiadomił Prokuraturę Apelacyjną w Katowicach o możliwości popełnienia przestępstwa przez notariusza E. D.

   W dniu 8 czerwca 2009 r. prezes Sądu Okręgowego w Katowicach zwrócił się do Prokuratury Rejonowej w Tychach o rozważenie zasadności podjęcia czynności w trybie art. 3 ustawy o prokuraturze w celu ochrony praworządności oraz praw osób pokrzywdzonych.

   Aktualnie w Prokuraturze Rejonowej w Tychach toczy się śledztwo o sygn. akt 3 Ds. 269/09 w sprawie niedopełnienia obowiązków przez notariusza E. D. W dniu 3 lipca 2009 r. sporządzone zostało postanowienie o przedstawieniu wyżej wymienionemu zarzutów z art. 231 § 1 K.k. za czyny popełnione w okresie od 3 lipca 2004 r. do 3 października 2008 r. Wskazanego postanowienia nie zdołano ogłosić, gdyż podejrzany z uwagi na stan zdrowia nie może uczestniczyć w czynnościach procesowych.

   Niezależnie od powyższego, w oparciu o uchwałę z dnia 18 maja 2009 r. nr 13/V/2009, Rada Izby Notarialnej w Katowicach wszczęła postępowanie dyscyplinarne wobec emerytowanego notariusza E. D.

   Zgodnie z art. 54 § 1 K.p.k., jeżeli prokurator skieruje do sądu akt oskarżenia przeciwko panu E. D., pokrzywdzeni będą mogli aż do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej złożyć oświadczenie, że chcą uczestniczyć w postępowaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego.

   Niezależnie od powyższego pragnę poinformować, że obowiązujące przepisy prawne nie przewidują możliwości konwalidacji aktów notarialnych dotkniętych wadą w postaci braku podpisu notariusza. Akt notarialny jako dokument urzędowy korzysta z domniemania prawdziwości (autentyczności) oraz domniemania zgodności z prawdą tego, ˝co zostało w nim urzędowo zaświadczone˝ (art. 244 § 1 K.p.c.). Stanowi więc dowód nabycia własności nieruchomości albo powstania zobowiązania do przeniesienia własności. Dopiero w ramach ewentualnego postępowania sądowego może dojść do stwierdzenia jego nieważności. Wówczas umowa ˝przeniesienia własności˝ nie rodzi zamierzonego przez strony skutku prawnego, tj. nie prowadzi do przeniesienia własności.

   Odnosząc się do kwestii wpisu prawa własności do księgi wieczystej, należy stwierdzić, iż ma on charakter deklaratoryjny. Wprawdzie jest obowiązkowy, jednakże ujawnia tylko skutki dokonanej czynności prawnej. Jest dokonywany na podstawie wypisu aktu notarialnego, który zgodnie z treścią art. 109 ustawy Prawo o notariacie ma moc prawną oryginału.

   W oparciu o art. 626⁸ § 2 K.p.c. sąd, rozpoznając wniosek o dokonanie wpisu w księdze wieczystej, bada jedynie treść i formę wniosku oraz dołączonych do niego dokumentów i księgi wieczystej. Kognicja sądu (w tym postępowaniu) nie obejmuje obowiązku badania oryginału aktu notarialnego.

   W sprawach, w których wpis do księgi wieczystej nastąpił na podstawie niepodpisanych aktów notarialnych, sąd dokonał wpisu ostrzeżeń o niezgodności między stanem prawnym ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym. Przedmiotowe ostrzeżenia zostały wpisane na podstawie art. 626¹³ § 1 K.p.c., który stanowi, iż sąd z urzędu dokona wpisu ostrzeżenia, jeżeli dostrzeże niezgodność stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.

   Skutkiem wpisu ostrzeżenia o niezgodności między stanem prawnym nieruchomości wynikającym z wpisu do księgi wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym jest wyłączenie rękojmi wiary publicznej ksiąg w zakresie objętym wpisem oraz wyłączenie dobrej wiary nabywców ograniczonych praw rzeczowych od właściciela, przeciwko któremu zostało wpisane ostrzeżenie. Jednakże ostrzeżenie nie obala domniemania prawnego z art. 3 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361, z późn. zm.), że prawo jawne z księgi wieczystej jest wpisane zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym. Ostrzeżenie podlega wykreśleniu w razie uchylenia orzeczenia lub postanowienia sądu, na podstawie których ostrzeżenie zostało wpisane.

   Od dokonanych przez sąd rejonowy wpisów ostrzeżeń o niezgodności stanu prawnego nieruchomości ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym przysługuje stronom aktu notarialnego apelacja.

   Tak więc strony aktów notarialnych, stosownie do pouczenia doręczonego im przez Sąd Rejonowy w Tychach wraz z postanowieniem o dokonaniu wpisu ostrzeżenia o niezgodności stanu prawnego nieruchomości ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, mogą owe postanowienia zaskarżyć do sądu wyższej instancji, który dokona oceny zasadności i prawidłowości dokonanych wpisów.

   Nadto jeśli w ocenie pokrzywdzonych powstała szkoda w związku z dokonywanymi czynnościami notarialnymi przez notariusza pana E. D., mogą oni żądać odszkodowania od notariusza. Jak wynika bowiem z art. 49 ustawy Prawo o notariacie, notariusz ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu czynności notarialnych na zasadach określonych w Kodeksie cywilnym.

   Z wyrazami szacunku

   Podsekretarz stanu

   Zbigniew Wrona

   Warszawa, dnia 16 grudnia 2009 r.