VI kadencja
Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego - z upoważnienia ministra -
na zapytanie nr 10471
w sprawie finansowania badań podstawowych
Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na zapytanie pana posła Krzysztofa Brejzy z dnia 3 sierpnia 2011 r. w sprawie możliwości zwiększenia poziomu finansowania badań podstawowych uprzejmie informuję, iż w dniu l października 2010 r. na podstawie ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o Narodowym Centrum Nauki (Dz. U. Nr 96, poz. 617 oraz z 2011 r. Nr 84, poz. 455) zostało utworzone Narodowe Centrum Nauki z siedzibą w Krakowie. NCN jest rządową agencją wykonawczą, której wyłącznym celem jest wspieranie działalności naukowej w dziedzinie badań podstawowych rozumianych, zgodnie z art. 2 pkt 3 lit. a ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o zasadach finansowania nauki, jako ˝oryginalne prace badawcze eksperymentalne lub teoretyczne podejmowane przede wszystkim w celu zdobywania nowej wiedzy o podstawach zjawisk i obserwowalnych faktów bez nastawienia na bezpośrednie praktyczne zastosowanie lub użytkowanie˝. Przez powyższą definicję należy rozumieć również badania w dziedzinie filozofii, logiki, metodologii nauk, historii idei oraz teorii prawa, o których wspomina pan poseł, niezwykle istotne z punktu widzenia rozwoju nauki oraz ich charakteru kulturowego.
Istotą zmiany związanej z powstaniem NCN jest przekazanie rozdziału środków przeznaczonych na badania podstawowe w ręce polskich naukowców, za pośrednictwem wybitnych przedstawicieli tego środowiska, wchodzących w skład Rady NCN i zespołów ekspertów, powołanych do oceny wniosków o finansowanie projektów badawczych.
Zwiększenie wsparcia badań podstawowych finansowanych przez Narodowe Centrum Nauki najlepiej obrazuje budżet Narodowego Centrum Nauki w kolejnych latach. W 2011 r. budżet NCN wynosi 305 mln zł, z czego 275 mln zł jest przeznaczone bezpośrednio na finansowanie badań naukowych. W 2012 r. budżet NCN będzie wynosił 900 mln zł, z której to kwoty na finansowanie projektów badawczych przeznaczonych jest 869 mln zł. Zgodnie z projektem ustawy budżetowej na rok 2012 (część tabelaryczna - wydatki państwa w układzie zadaniowym) w kolejnych latach środki, które będzie otrzymywało NCN, będą stopniowo wzrastać (931,5 mln zł w 2013 r. i 964 mln zł w 2014 r.).
Pragnę też podkreślić, że przekazanie dotychczasowych kompetencji Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego do wyspecjalizowanej jednostki zajmującej się wyłącznie finansowaniem badań podstawowych oraz nowe procedury związane z rozdziałem środków na badania, oparte w dużej mierze na doświadczeniach światowych, w tym głównie na European Research Council, przyczynią się do zwiększenia efektywności w wydatkowaniu środków budżetowych na naukę oraz wzmocnienia pozycji polskich naukowców zajmujących się badaniami podstawowymi.
Badania podstawowe są także finansowane ze środków na naukę będących w dyspozycji ministra nauki i szkolnictwa wyższego poprzez programy ministra, z których najbardziej znaczącym jest ˝Narodowy program rozwoju humanistyki˝, którego celem jest wspieranie prac naukowych o fundamentalnym znaczeniu dla kultury i dziedzictwa narodowego.
Program składa się z trzech modułów:
1) moduł wspierający badania naukowe;
2) moduł wspierający młodych naukowców;
3) moduł upowszechniający wyniki badań naukowych.
W 2011 r. na realizację tego programu zarezerwowano kwotę 50 mln zł. Obecnie rozpatrywane są wnioski o finansowanie projektów zgłoszonych do konkursów w trzech ww. modułach.
Badania podstawowe wspierane są przez ministra nauki i szkolnictwa wyższego w ramach programu Iuventus Plus skierowanego do wybitnych młodych naukowców, którzy wyniki wcześniejszych badań naukowych opublikowali w czasopismach o renomie międzynarodowej. Do 15 września br. trwa nabór wniosków o finansowanie projektów badawczych w kolejnym, drugim konkursie w ramach ww. programu. W konkursie rozstrzygniętym w końcu 2010 r. finansowaniem objęto ponad 300 projektów na kwotę około 40 mln zł.
Znaczącym strumieniem wspierania badań podstawowych jest również finansowanie działalności statutowej jednostek naukowych. Powołanie Komitetu Ewaluacji Jednostek Naukowych, zmiana sposobu oceny działalności statutowej oraz kierowanie środków finansowych do jednostek o najwyższej kategorii - wszystko to wzmocni również podmioty wykonujące badania podstawowe, a przez to doprowadzi do zwiększenia wartości wyników tych badań.
Jak wynika z powyższych informacji, utworzenie Narodowego Centrum Nauki oraz programy ustanawiane przez ministra mają na celu przede wszystkim zwiększenie poziomu wsparcia finansowego dla obszaru badań podstawowych, ale również prowadzą do bardziej efektywnego finansowania tych badań, co jest bardzo ważne przy stale niewystarczających funduszach na naukę.
Z wyrazami szacunku
Sekretarz stanu
Maria Elżbieta Orłowska
Warszawa, dnia 2 września 2011 r.