VI kadencja

Odpowiedź ministra skarbu państwa

na interpelację nr 9065

w sprawie nieprzestrzegania prawa przez bank PKO BP SA przy zarządzaniu kredytami mieszkaniowymi ˝starego portfela˝

   Szanowny Panie Marszałku! Odpowiadając na interpelację pani poseł Gabrieli Masłowskiej z dnia 19 marca 2009 r., znak: SPS-023-9065/09, w sprawie nieprzestrzegania prawa przez PKO BP SA przy zarządzaniu kredytami mieszkaniowymi starego portfela, przedstawiam poniżej stanowisko ministra skarbu państwa wobec kwestii poruszonych w przedmiotowej interpelacji, oparte na informacjach uzyskanych od zarządu banku.

   Kredyty mieszkaniowe tzw. starego portfela, będące historyczną pozostałością poprzedniego systemu społeczno-gospodarczego, podlegały zawsze ścisłym regulacjom prawnym, finansowym, jak również sprawozdawczo-informacyjnym kreowanym przez władze państwowe. Widoczne było również angażowanie środków budżetowych na finansowanie różnych form pomocy państwa w spłacie tych kredytów, udzielanej kredytobiorcom indywidualnym i członkom spółdzielni. Spółdzielnie mieszkaniowe, zarówno w poprzednim systemie ekonomiczno-społecznym, jak i obecnie korzystają z wielu ulg i preferencji w spłacie kredytów zaciąganych na cele budownictwa mieszkaniowego. Ulgi te i preferencje polegają na określeniu w przepisach prawnych granic oprocentowania kredytów, zasad ich spłaty oraz umorzeń niespłaconej części kredytu lub należnych od niego odsetek.

   Do 31 maja 1992 r. podstawę udzielania przez Bank PKO BP SA kredytów na spółdzielcze budownictwo mieszkaniowe stanowiło rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1988 r. w sprawie ogólnych zasad udzielania kredytu bankowego na cele mieszkaniowe. W oparciu o wskazane rozporządzenie Bank udzielił spółdzielniom mieszkaniowym oraz osobom fizycznym kredytów na realizację ok. 80 tys. mieszkań, podczas gdy w oparciu o przepisy rozporządzeń wydanych w latach 1965-1987 sfinansowana została realizacja ponad 250 tys. mieszkań, z czego część kredytów pozostaje nadal w spłacie.

   W dniu 1 stycznia 1990 r. weszła w życie ustawa z dnia 28 grudnia 1989 r. o uporządkowaniu stosunków kredytowych, która miała podstawowe znaczenie dla całego systemu bankowego. Ustawa ta uchyliła preferencyjne oprocentowanie kredytów, a równocześnie dopuściła stosowanie przez banki komercyjnego oprocentowania kredytów, zmiennej stopy procentowej oraz możliwość kapitalizacji niespłaconej części oprocentowania. W celu zminimalizowania wzrostu obciążeń kredytobiorców wynikającego z tytułu urynkowienia oprocentowania kredytów powołana ustawa wprowadziła możliwość udzielenia kredytobiorcom pomocy polegającej na pokrywaniu ze środków budżetowych części zadłużenia wobec banku lub części należnego bankowi oprocentowania. Szczegółowe zasady udzielania kredytobiorcom pomocy ze środków publicznych określały wydane na podstawie ww. ustawy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 8 lutego 1990 r. oraz z dnia 9 kwietnia 1990 r.

   Wejście w życie przedmiotowej ustawy było zgodne z kierunkiem przemian gospodarczych, które zapoczątkowały okres transformacji ustrojowej. Dokonana przez ustawodawcę ingerencja w istniejące stosunki kredytowe była konieczna, gdyż umowy kredytowe zawarte ze spółdzielniami mieszkaniowymi przed dniem wejścia w życie tej ustawy przewidywały oprocentowanie na poziomie 3-6% w skali rocznej i nie zawierały postanowień przewidujących możliwość kapitalizacji niespłaconych odsetek. Wprowadzona po raz pierwszy przez ustawę o uporządkowaniu stosunków kredytowych możliwość kapitalizacji niespłaconych odsetek od kredytów korespondowała z art. 482 § 2 Kodeksu cywilnego, znoszącym ograniczenia przewidziane w § 1 tego artykułu, w odniesieniu do pożyczek długoterminowych udzielanych przez instytucje kredytowe, a do takich w rozumieniu tego przepisu zaliczają się banki. Dlatego też twierdzenie, iż banki nie miały prawa podnosić spółdzielniom mieszkaniowym oprocentowania kredytów i stosować kapitalizacji niespłaconych odsetek, nie znajduje potwierdzenia w powołanych przepisach prawnych.

   Rok 1990 był zatem pierwszym rokiem wykonywania umów kredytowych z oprocentowaniem ustalonym na warunkach komercyjnych, stosowania pomocy z budżetu państwa w spłacie części należnego bankom oprocentowania i z kapitalizacją niespłaconych odsetek. Prawie wszystkie spółdzielnie mieszkaniowe skorzystały z powyższych ulg i tym samym przystąpiły do wykonywania umów kredytowych na powyższych zasadach. Kontynuacją uregulowań zawartych w ustawie o uporządkowaniu stosunków kredytowych były w latach następnych zapisy zawarte corocznie w ustawach budżetowych, które potwierdzały proces kapitalizacji niespłaconych przez kredytobiorców odsetek od kredytów mieszkaniowych i przewidywały różne formy pomocy i ulg w spłacie kredytów, finansowane ze środków budżetu państwa.

   Począwszy od roku 1996 do chwili obecnej pomoc w spłacie kredytów mieszkaniowych udzielonych i spłacanych na warunkach określonych ww. rozporządzeniami Rady Ministrów z 1990 r., reguluje ustawa z dnia 30 listopada 1995 r. o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów mieszkaniowych (...). Należy zaznaczyć, iż w minionym okresie miał miejsce proces systematycznej spłaty tych kredytów realizowany przez dziesiątki tysięcy użytkowników mieszkań za pośrednictwem spółdzielni mieszkaniowych, które były i są stroną zawartych z bankiem umów kredytowych. Tylko w okresie obowiązywania wspomnianej wyżej ustawy o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów mieszkaniowych (...) całkowicie spłaciło zadłużenie ponad 160 tys. gospodarstw domowych. Obecnie pozostaje jeszcze w spłacie długoterminowej ok. 100 tys. takich lokali. Zauważyć należy, że obciążenie spłatą kredytu przeciętnego mieszkania o pow. 60 m² wynosi obecnie 174 zł miesięcznie, którą to kwotę trudno nazwać znaczącym obciążeniem dla gospodarstwa domowego.

   Odnosząc się do poruszonej przez panią poseł kwestii pomocy publicznej, należy podnieść, iż żaden akt prawny nie wskazywał banku i nie adresował do banku żadnej formy pomocy finansowej ze środków publicznych. Wszystkie dotychczasowe regulacje prawne w tym zakresie przewidywały pomoc ze środków budżetu państwa wyłącznie dla kredytobiorców (osób fizycznych), a nigdy dla banków kredytujących, w tym dla PKO BP S.A.

   Z poważaniem

   Minister

   Aleksander Grad

   Warszawa, dnia 8 maja 2009 r.