VI kadencja

Odpowiedź ministra pracy i polityki społecznej

na zapytanie nr 3106

w sprawie planu likwidacji domów dziecka

   Odpowiadając na wystąpienie Pana Marszałka z dnia 6 stycznia 2009 r., znak SPS-024-3106/09, dotyczące zapytania pana posła Mieczysława Marcina Łuczaka w sprawie planu likwidacji domów dziecka, udzielam następujących wyjaśnień.

   Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej podjęło na początku 2008 r. prace nad nowymi rozwiązaniami w zakresie opieki nad dzieckiem. Opracowany został projekt ˝Założeń do ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej nad dzieckiem˝, który uzyskał już rekomendację Komitetu Rady Ministrów i obecnie oczekuje na przyjęcie przez Radę Ministrów.

   W ˝Założeniach...˝ znalazły się następujące kierunki rozwiązań prawnych w zakresie zapewnienia dzieciom odpowiednich warunków w pieczy zastępczej:

   1. Położenie głównego nacisku na utrzymanie dzieci w ich naturalnym środowisku, a więc w rodzinie dziecka. Niezbędne jest profesjonalne wsparcie rodziców, którzy mają problemy z wypełnianiem funkcji opiekuńczo-wychowawczej. Projekt zakłada wzmocnienie działań profilaktycznych i doskonalenie metod pracy z rodziną biologiczną na rzecz pozostawienia w niej dziecka lub powrotu do niej dziecka. Zakłada się wprowadzenie różnorodnych form środowiskowej pomocy rodzinom dysfunkcyjnym.

   2. Dalszy rozwój placówek opiekuńczo-wychowawczych wsparcia dziennego - świetlic, klubów, w których specjaliści (psycholog, pedagog) pomagają dziecku, ale także współpracują z rodzicami.

   3. Wzmocnienie profilaktyki i pracy z rodziną poprzez zatrudnionych w gminach tzw. asystentów rodziny, których zadaniem będzie prowadzenie systematycznej, bezpośredniej pracy z rodziną mającą trudności w prawidłowym funkcjonowaniu.

   4. Właściwa współpraca pomiędzy przedstawicielami instytucji, które mają kontakt z dzieckiem (szkoła, Policja, służba zdrowia, pomoc społeczna, sąd), mająca na celu wspomaganie rodziny w działaniach na rzecz poprawy jej sytuacji.

   5. Stopniowe wprowadzanie zasady, że w placówkach opiekuńczo-wychowawczych nie mogą przebywać dzieci do 10 roku życia. Dzieci te, jeżeli będą musiały znaleźć się poza rodziną, umieszczane będą wyłącznie w rodzinnych formach opieki zastępczej.

   6. Dalszy rozwój rodzinnej opieki zastępczej poprzez zaproponowanie rozwiązań, które zachęciłyby do tworzenia takich form opieki (działania promocyjne, rządowe i resortowe programy wspierające).

   7. Zapewnienie rodzinie zastępczej odpowiedniego wsparcia zarówno merytorycznego, jak i finansowego oraz odpowiedniego zabezpieczenia zawodowego poprzez między innymi zabezpieczenie prawa do urlopu, wprowadzenie prawa do uznania okresu sprawowania funkcji rodziny zastępczej jako okresu, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Ponadto przewiduje się - w zależności od formy rodziny zastępczej - 4-5 letnie kontrakty, które zdecydowanie wzmocnią poczucie stabilności zawodowej rodzica zastępczego.

   8. Dalszy rozwój rodzinnych domów dziecka, jednak odmiennie niż w chwili obecnej zorganizowanych i usytuowanych w systemie. Dzisiejsze łączenie formy instytucjonalnej z formułą rodzinną sprawia wiele problemów w ich prawidłowym funkcjonowaniu.

   9. Wprowadzenie zmian do rozwiązań kierowanych do pełnoletnich wychowanków opieki zastępczej. Celem tych zmian jest poprawa procesu usamodzielniania wychowanków, tak aby zminimalizować ryzyko zasilenia przez nich szeregu klientów pomocy społecznej.

   Zakłada się, że proponowane zmiany mają doprowadzić do poprawy jakości funkcjonowania systemu pieczy zastępczej w Polsce.

   W przygotowanych ˝Założeniach...˝ nie planuje się likwidacji placówek opiekuńczo-wychowawczych. W niektórych przypadkach pobyt w placówce opiekuńczo-wychowawczej jest jedynym sposobem zapewnienia opieki i wychowania dzieciom starszym. Aby zapewnić odpowiednią jakość tej opieki, należy jednak stworzyć ku temu odpowiednie warunki.

   W ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2008 r. Nr 115, poz. 728), w której obecnie znajdują się uregulowania dotyczące opieki nad dzieckiem i rodziną, nałożono na podmioty prowadzące całodobowe placówki opiekuńczo-wychowawcze obowiązek osiągnięcia określonych standardów, w tym nieprzekraczania liczby 30 wychowanków przebywających w jednej placówce, do dnia 31 grudnia 2010 r. Ponadto od kilku lat promowane jest tworzenie małych placówek - do 14 wychowanków. W wielu samorządach już powstały takie małe placówki zapewniające domowe warunki rozwoju i wychowania dla dzieci. Działania te stanowią podstawę do dalszych przekształceń instytucjonalnej pieczy zastępczej. Jednocześnie zakłada się, że w placówkach nie będą umieszczane dzieci małe, początkowo do 7, a następnie do 10 roku życia. Dzieci te, jeżeli będzie taka konieczność, będą powierzane pieczy rodzin zastępczych lub rodzinnych domów dziecka.

   Od 2007 r. podmioty prowadzące całodobowe placówki opiekuńczo-wychowawcze otrzymują dodatkowe środki z budżetu państwa na dochodzenie do standardów w placówkach opiekuńczo-wychowawczych. W 2007 r. samorządy powiatowe otrzymały na ten cel dotacje celowe w ogólnej wysokości 15 000 tys. zł.

   W 2008 r. na dofinansowanie realizacji zadań samorządów powiatowych i wojewódzkich w zakresie osiągania standardów w placówkach opiekuńczo-wychowawczych przeznaczona została kwota ogółem 28 340 tys. zł, z tego 10 000 tys. zł pochodziło z rezerwy celowej ujętej w ustawie budżetowej na 2008 r. w części 83, poz. 33: Dotacje celowe na finansowanie zadań z zakresu pomocy społecznej, w tym na realizację zadań wynikających z art. 121 ust. 3a ustawy o pomocy społecznej - do 46 000 tys. zł, natomiast pozostała kwota 18 340 tys. zł pochodziła z rezerwy celowej poz. 48: Środki na zwiększenie dotacji celowych na realizację świadczeń rodzinnych, zaliczki alimentacyjnej oraz świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz środki na wdrożenie centralnego rejestru dłużników alimentacyjnych (po zmianie przeznaczenia tych środków, w związku z pozytywną opinią nr 48 Komisji Finansów Publicznych do ministra finansów, uchwaloną na posiedzeniu w dniu 2 października 2008 r.).

   W ustawie budżetowej na 2009 r. w rezerwie celowej, poz. 28: Dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie zadań z zakresu pomocy społecznej, w tym na realizację zadań wynikających z art. 121 ust. 3a ustawy o pomocy społecznej - do 46 000 tys. zł w ogólnej kwocie 382 300 tys. zł, przewiduje się wydatkowanie 10 000 tys. zł na dofinansowanie realizacji zadań samorządów powiatów w zakresie osiągania standardów w placówkach opiekuńczo-wychowawczych.

   W kwestii sposobu kontrolowania placówek opiekuńczo-wychowawczych informuję, że w przygotowywanym na podstawie ˝Założeń...˝ projekcie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej nad dzieckiem wprowadzone zostaną przepisy wzmacniające nadzór wojewody nad działalnością placówek opiekuńczo-wychowawczych. Wiązać się z tym będzie konieczność lepszego przygotowania pracowników urzędów wojewódzkich nadzorujących sposób funkcjonowania placówek opiekuńczo-wychowawczych.

   Minister

   Jolanta Fedak

   Warszawa, dnia 29 stycznia 2009 r.