VI kadencja

Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 21475

w sprawie zabezpieczenia zbiornika odpadów poflotacyjnych ˝Żelazny Most˝ należącego do KGHM Polska Miedź SA

   Szanowny Panie Marszałku! W nawiązaniu do pisma z dnia 25 marca 2010 r. (sygn. SPS-023-21475/11), przekazującego interpelację posła na Sejm RP pana Adama Lipińskiego w sprawie zabezpieczenia zbiornika odpadów poflotacyjnych ˝Żelazny Most˝ należącego do KGHM Polska Miedź SA, uprzejmie przedstawiam następujące informacje.

   Składowisko odpadów poflotacyjnych ˝Żelazny Most˝ położone jest na terenie gmin: Polkowice, Grębocice i Rudna w pow. lubinieckim, woj. dolnośląskim. Składowisko jest kluczowym elementem ciągu technologicznego produkcji miedzi w KGHM Polska Miedź SA, wykorzystywanym do składowania odpadów technologicznych powstałych w procesie wydobycia miedzi ze wszystkich kopalń KGHM Polska Miedź SA: Lubin, Polkowice, Rudna i Sieroszowice. Zbiornik wybudowano w latach 1974-1977.

   Z informacji przekazanych przez ministra skarbu państwa wynika, iż po wejściu w życie ustawy z dnia 10 lipca 2008 r. o odpadach wydobywczych (Dz. U. Nr 138, poz. 865, z późn. zm.) nastąpiła zmiana nazwy zbiornika na: obiekt unieszkodliwiania odpadów wydobywczych ˝Żelazny Most˝ (zwany dalej OUOW ŻM).

   Zadaniem OUOW ŻM jest zagospodarowywanie odpadów z flotacyjnego przerobu rud miedzi w ilości około 29 mln Mg wagi suchej w ciągu roku, tj. ok. 17-18 mln m3. OUOW ŻM jest obiektem nadpoziomowym, budowanym z frakcji piaszczystych wydzielonych z odpadów dostarczanych do składowiska systemem instalacji hydrotransportu ciśnieniowego. Powierzchnia składowiska wynosi ok. 1400 ha, obwód zapór 14,3 km. OUOW ŻM pełni również funkcję zbiornika retencyjno-wyrównawczego wód technologicznych, użytkowanych w obiegu zamkniętym flotacji w Zakładach Przeróbki Rud. Do obiegu wprowadza się wody z odwodnienia kopalń KGHM; nadmiar wody w obiegu powstający z tego powodu jest odprowadzany do rzeki Odry w Głogowie w ilości ok. 20 mln m3/rok. Pojemność retencyjna akwenu wynosi od 8 do 15 mln m3. OUOW ŻM jest obiektem hydrotechnicznym podlegającym prawu budowlanemu zgodnie z rozporządzeniem ministra środowiska z dnia 20 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle hydrotechniczne i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 86, poz. 579). OUOW ŻM jest budowlą hydrotechniczną klasy I.

   W 2004 r. wojewoda dolnośląski decyzją nr I-H-52/04 zatwierdził projekt budowlany i wydał pozwolenie na realizację zadania pn.: Rozbudowa i formowanie zapór składowiska odpadów poflotacyjnych ˝Żelazny Most˝ do rzędnej koron 180 m n.p.m.˝. Aktualny poziom korony zapór wynosi 172.50 m n.p.m. Eksploatacja i kontrola OUOW ŻM odbywa się w oparciu o warunki określone w decyzji wojewody dolnośląskiego nr SR.III-6621-2/13/04 z dnia 15 września 2004 r. (Składowisko odpadów poflotacyjnych ˝Żelazny Most˝ - instrukcja eksploatacji składowiska do rzędnej koron zapór 180.00 m n.p.m.- aktualizacja z 2010 r.).

   Budową i eksploatacją składowiska z ramienia przedsiębiorcy KGHM Polska Miedź SA w Lubinie zarządza Oddział Zakład Hydrotechniczny (zwany dalej OZH) z siedzibą w Rudnej. W strukturze organizacyjnej oddziału znajdują się osoby, posiadające odpowiednie uprawnienia budowlane do pełnienia samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie, tj.: kierownik budowy oraz inspektor nadzoru. Bezpieczeństwo eksploatacji OUOW ŻM i związanych z nim instalacji technologicznych zabezpieczają służby utrzymania ruchu. Służby te wykonują obowiązki kontrolno-eksploatacyjne przez całą dobę przez 365 dni w roku. Przedstawiciele kierownictwa ruchu posiadają niezbędne uprawnienia w zakresie składowania odpadów - świadectwo kwalifikacji w zakresie gospodarowania odpadami, wydane przez wojewodę dolnośląskiego. Oddział zakładu hydrotechnicznego, zarządzający OUOW ŻM, posiada pozwolenie zintegrowane na prowadzenie instalacji składowania odpadów z flotacji rud miedzi (decyzja wojewody dolnośląskiego nr PZ 2/2004 z dnia 27 lutego 2004 r., z późn. zm.). Wyżej wymienione decyzje i pozwolenia ustalają warunki budowy, eksploatacji i kontroli obiektu.

   Minister skarbu państwa wskazał również, że w mediach używano nieprecyzyjnych informacji o odpadach poflotacyjnych gromadzonych w OUOW ŻM, przypisując im niesłusznie cechy odpadów toksycznych i niebezpiecznych. W OUOW ŻM gromadzone są odpady inne niż niebezpieczne i obojętne.

   Odnosząc się do kwestii sprawdzenia przez odpowiednie służby zabezpieczenia zbiornika odpadów poflotacyjnych należących do KGHM Polska Miedź SA, z informacji przekazanych przez ministra skarbu państwa wynika, iż przeglądy stanu technicznego OUOW ŻM odbywają się dwa razy w roku. W grudniu 2010 r. zgodnie z przepisami ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (t.j. Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623, z późn. zm.) przeprowadzony został przegląd stanu technicznego OUOW ŻM przez komisję w składzie określonym przez instrukcję eksploatacji.

   W protokole z okresowego przeglądu stanu technicznego OUOW ŻM stwierdzono, że:

   - OUOW ŻM oraz instalacje wodno-szlamowe są w dobrym stanie technicznym gwarantującym bezpieczną eksploatację,

   - eksploatacja przebiega zgodnie z obowiązującymi instrukcjami i pozwoleniami,

   - zachowane są warunki eksploatacyjne bezpieczeństwa budowli,

   - obserwacja aparatury kontrolno pomiarowej (piezometry, repery, inklinometry, akcelerometry itp.) prowadzona jest zgodnie z obowiązującą instrukcją eksploatacji,

   - wyniki pomiarów, które podlegają bieżącej analizie, wskazują na zachowanie obiektu zgodnie z prognozami.

   Kluczowe obiekty technologiczne posiadają stałą całodobową obsługę. Inne obiekty liniowe i powierzchniowe kontrolowane są cyklicznie według ustalonego harmonogramu. Służby utrzymania ruchu posiadają środki transportu oraz środki łączności radiowej i telefonicznej. Wszystkie istotne dla bezpieczeństwa eksploatacji obiekty wyposażone są w specjalistyczne systemy monitorowania stanu technicznego.

   Jednocześnie minister skarbu państwa poinformował, iż wojewoda dolnośląski decyzją nr ZK -5254/798/2005 z dnia 23 sierpnia 2005 r. umieścił KGHM Polska Miedź SA Oddział Zakład Hydrotechniczny w wykazie obiektów kategorii II szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa i obronności państwa oraz ich szczególnej ochrony, zatwierdzonym przez prezesa Rady Ministrów w dniu 31 maja 2005 r.

   Wobec powyższego w Komendzie Powiatowej Straży Pożarnej w Lubinie wyznaczone zostały osoby do wykonywania zadań związanych ze szczególną ochroną obiektów oraz utrzymywaniem kontaktów służbowych w tym zakresie. Nadzór nad bezpieczeństwem technicznym OUOW ŻM odbywa się według zasad tzw. metody obserwacyjnej, polegającej na bieżącym monitorowaniu podstawowych obiektów i procesów z nimi związanych, analizie wyników z monitoringu i wykorzystywaniu ich do oceny stanu bezpieczeństwa. Na ich podstawie opracowuje się wnioski służące planowaniu i realizacji działań poprawiających stan bezpieczeństwa. W tym zakresie wykorzystuje się najnowszą wiedzę z zakresu geotechniki, hydrotechniki i budowy instalacji przemysłowych.

   Budowę i rozbudowę OUOW ŻM od początku jego eksploatacji projektuje specjalistyczne biuro projektów w Warszawie, które utrzymuje ścisłą współpracę w zakresie rozbudowy i funkcjonowania instalacji z Cuprum-Projekt oraz KGHM Cuprum sp. z o.o. Centrum Badawczo-Rozwojowym we Wrocławiu, jak również z uczelniami wyższymi (m.in. Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie, Instytut Budownictwa Wodnego w Gdańsku Polskiej Akademii Nauk, uniwersytet we Wrocławiu, uniwersytet w Poznaniu, Politechnika Wrocławska) i instytutami naukowo-badawczymi w odpowiednich specjalnościach.

   Na wniosek KGHM Polska Miedź SA minister infrastruktury w 1992 r. powołał Zespół Ekspertów Międzynarodowych (ZEM), w skład którego weszły osoby o światowym autorytecie naukowym z zakresu geologii i geotechniki oraz specyficznych zagadnień dla tego rodzaju składowisk. Zespół dwa razy w roku dokonuje oględzin oraz analizy i oceny stanu bezpieczeństwa omawianego obiektu. W kwietniu 2011 r. odbędzie się kolejna wizyta ekspertów międzynarodowych.

   W opinii ministra skarbu państwa OUOW ŻM jest eksploatowany i rozbudowywany z zachowaniem wszystkich obowiązujących tego typu obiekty przepisów oraz norm i zasad projektowania, budowy i eksploatacji. Obiekt jest chroniony i monitorowany w sposób ciągły. Powyższe procedury zapewniają bezpieczeństwo budowli, bezpieczeństwo powszechne oraz ochronę środowiska.

   Jednocześnie uprzejmie informuję, iż kwestia bezpieczeństwa mieszkańców obszarów przyległych do OUOW ŻM jest priorytetem działań KGHM Polska Miedź SA.

   Z informacji przekazanych przez ministra środowiska wynika, iż OUOW ŻM podlega przepisom zawartym w ustawie z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej (Dz. U. Nr 62, poz. 558, z późn zm.). W związku z tym obiekt ten posiada opracowane zasady postępowania na wypadek awarii określone w dokumentach szczegółowych, tj.:

   - Sposoby postępowania na wypadek awarii zbiornika osadów ˝Żelazny Most˝ w Rudnej (sposoby postępowania i zewnętrzny plan operacyjno-ratowniczy dla obiektu składowiska osadów poflotacyjnych ˝Żelazny Most˝ w Rudnej), zatwierdzony przez starostwa powiatowe w Lubinie, Polkowicach i Głogowie,

   - Wewnętrzny plan operacyjno-ratowniczy na wypadek awarii składowiska ˝Żelazny Most˝ oraz zagrożeń zewnętrznych,

   w których uwzględnione są m.in.:

   - scenariusze zagrożenia związane ze zniszczeniem zapory i ewentualnym powstaniem fali powodziowej,

   - charakterystyka możliwych zagrożeń dla bezpieczeństwa obiektu,

   - symulacja skutków zagrożeń nadzwyczajnych,

   - charakterystyka i klasyfikacja obszaru potencjalnie zagrożonego,

   - założenia dla opracowania instrukcji ewakuacji ludności z obszaru potencjalnie zagrożonego,

   - zasady informowania, alarmowania i łączności,

   - założenia organizacyjne akcji ratunkowej,

   - działania profilaktyczno-szkoleniowe.

   Kontrola przeprowadzona przez dolnośląski Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we wrześniu 2010 r. wykazała, że OUOW ŻM jest stale monitorowany. Prowadzony jest permanentny monitoring: poziomu krzywej filtracji, obiektów liniowych przecinających korpus zapory, stanu korpusu zapory (system LSM), przemieszczeń geodezyjnych (system LEICA), przepływu, ciśnienia i stanu sieci (system PRO 2000). Ponadto, wykonywany jest stały monitoring stanu geotechnicznego poziomu zapory oraz stanu instalacji drenażowych.

   Minister środowiska poinformował również, że w czasie kontroli okazano porozumienie z dnia 25 kwietnia 2005 r. zawarte pomiędzy kontrolowanym podmiotem a KGHM Polska Miedź SA Oddział Jednostka Ratownictwa Górniczo-Hutniczego w Lubinie, w którym ww. jednostka przyjmuje do wykonania m.in.:

   - utrzymanie w stałej gotowości sił i środków do niezwłocznego świadczenia usług z zakresu ratownictwa górniczego, pożarowego, chemicznego i ekologicznego,

   - świadczenie usług w zakresie prowadzenia działań ratowniczych,

   - prowadzenie kontroli zabezpieczenia oraz przestrzegania przepisów p.poż.,

   - prowadzenie kontroli w zakresie przygotowania KGHM Polska Miedź SA Oddział Zakład Hydrotechniczny w Rudnej do prowadzenia działań związanych z likwidacją pożaru, awarii chemicznej lub ekologicznej, w tym m.in. kontroli sposobu alarmowania sił i środków do likwidacji zagrożeń oraz kontroli środków łączności do alarmowania,

   - prowadzenie szkoleń pracowników w zakresie ochrony przeciwpożarowej

   W celu zapewnienia możliwości jak najszybszego poinformowania mieszkańców terenów przyległych do zbiornika (potencjalnie zagrożonych) Oddział Zakład Hydrotechniczny zainstalował na terenach potencjalnie zagrożonych stacje alarmowania ludności zlokalizowane w miejscowościach: Rudna, Rudna Gwizdanów, Krzydłowice, Tarnówek, Komorniki, Pęcław. Stacje alarmowe wyposażone są w urządzenia nagłaśniające (syreny) umożliwiające nadawanie komunikatów głosowych i sygnałów o zagrożeniach. Pracują one w systemie automatycznym, w powiązaniu ze stacjami monitorującymi stan ciągłości zapór.

   Minister Skarbu Państwa poinformował także, iż na obwodzie składowiska w skarpach zewnętrznych zamontowano wielopoziomowy system przewodów liniowych w układzie 7 lokalnych stacji monitorujących stan bezpieczeństwa zapory. Systemem zarządza centralna stacja dyspozytorska, która wyposażona jest w wizualizację funkcjonowania systemu informowania o awariach oraz automatyczną możliwość przekazywania sygnałów alarmowych. Stacja zlokalizowana jest na terenie oddziału zakładu hydrotechnicznego, obsługiwana jest przez pracowników pracujących w systemie pracy ciągłej.

   Zgodnie z ustaleniami poczynionymi z powiatowymi centrami zarządzania kryzysowego system alarmowania będzie podlegał dalszej rozbudowie polegającej na montażu kolejnych stacji alarmowania ludności. Rozbudowie systemu współtowarzyszy szkolenie ludności oraz wyznaczenie i oznakowanie dróg ewakuacyjnych. Cyklicznie przeprowadzane są szkolenia z udziałem powiatowych centrów zarządzania kryzysowego w zakresie funkcjonowania planów operacyjnych. Ostatnie takie szkolenie odbyło się we wrześniu 2010 r.

   Ponadto minister środowiska poinformował, iż zgodnie z przyjętym programem produkcji przewiduje się rozbudowę i eksploatację obiektu unieszkodliwiania odpadów ˝Żelazny Most˝ do 2042 r. Został przygotowany program rozbudowy obiektu zapewniający możliwość magazynowania odpadów po 2016 r. Założono w nim zdolność deponowania odpadów w kwaterze południowej i dalszą rozbudowę składowiska głównego powyżej rzędnej korony zapór od początku 2017 r.

   Z wyrazami szacunku

   Sekretarz stanu

   Tomasz Siemoniak

   Warszawa, dnia 21 kwietnia 2011 r.