VI kadencja

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Środowiska, głównego geologa kraju - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 289

w sprawie szkodliwej dla środowiska działalności kopalni Konin

   Szanowny Panie Marszałku! W związku z interpelacją poseł Anny Sobeckiej z dnia 11 grudnia 2007 r. przesłaną przy piśmie znak: SPS-023-289/08 w sprawie szkodliwej dla środowiska działalności Kopalni Węgla Brunatnego Konin w Kleczewie SA (KWB Konin), uprzejmie wyjaśniam, co następuje.

   Przedmiotowa sprawa jest znana Ministerstwu Środowiska, a problematyka dotycząca działalności KWB Konin oraz wpływu kopalni na poziom wód w jeziorach była przedmiotem wielokrotnych i obszernych wyjaśnień ze strony ministra środowiska, skierowanych do różnych organów i organizacji (m.in. do Związku Gmin Powidzkiego Parku Krajobrazowego, do marszałka Sejmu - odpowiedzi na interpelacje poselskie).

   Kopalnia Węgla Brunatnego Konin w rejonie jezior należących do Powidzkiego Parku Krajobrazowego (m.in. Jeziora: Wilczyńskie, Ostrowskie, Budzisławskie, Powidzkie) prowadzi działalność polegającą na wydobywaniu węgla brunatnego na podstawie koncesji nr 165/94 (znak: BKk/MS 1338/94) udzielonej w dniu 6 lipca 1994 r przez ministra ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa na wydobywanie węgla brunatnego ze złoża Pątnów IV. Zgodnie z warunkami zawartymi w koncesji, kopalnia została zobowiązana między innymi do:

   - wydobywania kopaliny w wyznaczonych granicach obszaru i terenu górniczego oraz przestrzegania przepisów, zwłaszcza Prawa geologicznego i górniczego i dotyczących ochrony, kształtowania i wykorzystywania zasobów środowiska (zwłaszcza wód i terenów leśnych);

   - prowadzenia działalności w sposób zgodny z wymaganiami ochrony środowiska, określonymi w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego oraz nienaruszający określonego tym planem przeznaczenia terenów;

   - stosowania systemów eksploatacji ograniczających powstawanie szkód górniczych.

   Innymi dokumentami, w oparciu o które Kopalnia Węgla Brunatnego Konin eksploatuje węgiel brunatny ze złoża Pątnów IV (odkrywka Jóźwin IIB), są między innymi:

   - plan ruchu, część podstawowa dla odkrywki Jóźwin, zatwierdzony decyzją dyrektora Okręgowego Urzędu Górniczego w Poznaniu z dnia 28 sierpnia 1995 r. (znak: 74/30/95/WB);

   - plan ruchu, część szczegółowa Zakładu Górniczego Konin w Kleczewie SA - odkrywka Jóźwin na okres 2 września 2004 r. do 1 września 2007 r., zatwierdzony decyzją dyrektora Okręgowego Urzędu Górniczego w Poznaniu z dnia 31 sierpnia 2004 r. (znak: L.dz.022/0234/0002/04/03579/GD);

   - projekt zagospodarowania złoża Pątnów IV dla odkrywki Jóźwin IIB, zatwierdzony decyzją ministra ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa z dnia 12 kwietnia 1996 r. (znak: Gosm1/5733/95/96);

   - dodatek nr 1 do projektu zagospodarowania złoża Pątnów IV dla odkrywki Jóźwin IIB, zatwierdzony decyzją ministra ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa z dnia 22 marca 1999 r. (znak: DGe/MM/489/9126/99).

   Udzielenie przez ministra ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa ww. koncesji, jak również zatwierdzenie przez dyrektora Okręgowego Urzędu Górniczego w Poznaniu planu ruchu dla zakładu górniczego zostało poprzedzone pozytywnymi uzgodnieniami z organami gmin.

   Teren górniczy Pątnów, obejmujący złoże węgla brunatnego Pątnów IV i obszar górniczy Pątnów IV, został utworzony przez ministra ochrony środowiska zasobów naturalnych i leśnictwa w dniu 30 sierpnia 1993 r. znak: GOsm/1537/93 na wniosek KWB Konin. Podstawą dla jego określenia było opracowanie z 1992 r. - Numeryczna prognoza rozwoju leja depresji dla O/Jóźwin II.

   W 1994 r. firma Poltegor-Projekt z Wrocławia sporządziła ˝Ocenę oddziaływania na środowisko odkrywki Pątnów˝. Ustalono wtedy planowany zasięg leja depresji, na podstawie którego utworzono teren górniczy Pątnów IV. Z ww. opracowania wynika, iż na pozostałych przestrzeniach nieznajdujących się w wyznaczonym terenie górniczym nie powinno wystąpić obniżanie się zwierciadła wód gruntowych w wyniku odwodnienia prowadzonego przez kopalnię.

   Ponadto dla złoża Pątnów IV sporządzona została również przez przedsiębiorcę dokumentacja określająca warunki hydrogeologiczne w związku z projektowanym odwodnieniem złoża węgla brunatnego Pątnów IV - odkrywka Jóźwin IIB, przyjęta bez zastrzeżeń przez ministra środowiska stosownym zawiadomieniem z dnia 7 kwietnia 2003 r. znak: DG/kdh/ED/489-6422/2003. Kopalnia Węgla Brunatnego Konin w Kleczewie SA posiada więc niezbędne decyzje i dokumenty do prowadzenia wydobycia węgla brunatnego z przedmiotowego złoża na podstawie udzielonej przez ministra ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa koncesji. Nadmieniam również, iż organem bezpośrednio nadzorującym działalność górniczą KWB Konin w Kleczewie SA jest dyrektor Okręgowego Urzędu Górniczego w Poznaniu.

   Wobec braku informacji ze strony Okręgowego Urzędu Górniczego w Poznaniu o ewentualnych problemach dotyczących granic terenu górniczego i szkodliwej działalności kopalni organ koncesyjny nie ma podstaw do stwierdzenia, iż kopalnia prowadzi działalność niezgodnie z obowiązującymi przepisami prawa i otrzymaną koncesją.

   Jednocześnie pragnę zauważyć, że w przypadku zaistnienia zmian w środowisku, powstałych w wyniku prowadzonej działalności górniczej, obowiązek przywrócenia do stanu poprzedniego ciąży na przedsiębiorcy wydobywającym kopalinę. Przywrócenie do stanu poprzedniego powinno nastąpić poprzez dostarczenie gruntów, obiektów budowlanych, urządzeń, lokali, wody lub innych dóbr tego samego rodzaju. W przypadku gruntów rolnych i leśnych przywrócenie do stanu poprzedniego następuje w drodze rekultywacji i powinno być prowadzone zgodnie z przepisami o ochronie tych gruntów.

   W sytuacji dotyczącej odpowiedzialności za szkody spowodowane ruchem zakładu górniczego należy natomiast skorzystać z rozwiązań zawartych w dziale V obowiązującego Prawa geologicznego i górniczego (Dz. U. z 2005 r. Nr 228, poz. 1947, z późn. zm.). Strony znajdujące się w terenie oddziaływania eksploatacji prowadzonej przez kopalnię, czyli w terenie górniczym, zgodnie z art. 97 tej ustawy mają możliwość występowania do przedsiębiorcy o przywrócenie do stanu poprzedniego na podstawie postępowania ugodowego z przedsiębiorcą prowadzącym działalność wydobywczą. W przypadku gdyby przedsiębiorca odmówił zawarcia ugody, zainteresowane strony mogą sprawę skierować do sądu i tą drogą żądać zadośćuczynienia. Sądowe dochodzenie roszczeń jest możliwe po wyczerpaniu postępowania ugodowego. Warunek wyczerpania postępowania ugodowego jest spełniony, jeżeli przedsiębiorca odmówił zawarcia ugody albo od zgłoszenia przedsiębiorcy żądania przez poszkodowanego upłynęło 30 dni. Tak więc obowiązek rozstrzygania sporów, dotyczących powstawania szkód w środowisku, spowodowanych działalnością górniczą oraz orzekania w przedmiocie roszczeń stron pozostaje poza kompetencjami ministra środowiska, a leży w gestii sądów powszechnych.

   Ponadto organ koncesyjny wyraża opinię, iż w chwili obecnej nie można wskazać jednoznacznie przyczyny opadania wód gruntowych i powierzchniowych w rejonie południowych Kujaw. Szczegółowej analizie została poddana przywołana w interpelacji ekspertyza pt. ˝Ocena oddziaływania odwodnienia odkrywek w rejonie Kleczewa prowadzonych przez Kopalnię Węgla Brunatnego Konin SA w Kleczewie na poziomy wody w jeziorach położonych przy wododziale rzeki Noteci i rzeki Warty˝, sporządzona przez prof. dr hab. Piotra Ilnickiego oraz mgr. inż. Wojciecha Orłowskiego i przesłana do ministra środowiska przez Związek Gmin Powidzkiego Parku Krajobrazowego. Na jej podstawie można stwierdzić, iż zawiera ona szereg niedociągnięć, zwłaszcza w zakresie analizy wpływu czynników klimatycznych oraz warunków hydrogeologicznych, które powodują, że część wniosków nie posiada właściwego uzasadnienia merytorycznego. Ponadto ekspertyza ta jednoznacznie eliminuje czynnik klimatyczny jako przyczynę drastycznego opadania poziomu wody w jeziorach Powidzkiego Parku Krajobrazowego, wskazując, że odpowiedzialność za powstałe skutki ponosi jedynie kopalnia.

   Wniosków z Oceny oddziaływania.... z uwagi na istotne zastrzeżenia nie można uznać za dowiedzione, lecz jedynie jako prawdopodobne hipotezy, wymagające potwierdzenia w toku dalszych badań. Do czasu wyjaśnienia wątpliwości, dotyczących przede wszystkim: oceny wpływu czynników klimatycznych, eksploatacji wód jeziornych, warunków hydrogeologicznych, w tym więzi hydraulicznej jezior z poziomem neogeńsko-kredowym, postępowania roszczeniowe w stosunku do KWB Konin nie może znajdować uzasadnienia. Uzyskanie wiarygodnych wyników badań wymaga przeprowadzenia dodatkowych prac terenowych, w tym pomiarów geoelektrycznych, oraz włączenia modelowania matematycznego do analizy zgromadzonych danych.

   Z informacji uzyskanych od Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej (KZGW) wynika, iż w latach 2003-2006 kolejno występowały głębokie letnie susze hydrogeologiczne jako skutek wysokich temperatur oraz niskich opadów, co objawiło się znaczną redukcją dopływu w dorzeczu Odry, w tym w zlewni Noteci, w której dopływ roczny wyniósł 72-82% wartości średniej. Ten problem w opinii KZGW wymaga kompleksowego rozwiązania.

   W związku z powyższym w opinii organu koncesyjnego na dzień dzisiejszy nie można jednoznacznie stwierdzić, iż wpływy odwodnienia odkrywki Jóźwin IIB (złoże Pątnów IV) sięgają poza granice jezior tzw. ciągu północno-zachodniego, a jedyną przyczyną regresji wód w jeziorach Powidzkiego Parku Krajobrazowego jest działalność Kopalni Węgla Brunatnego Konin w Kleczewie SA. Prawdopodobnie zarówno czynniki klimatyczne, jak i skomplikowane warunki hydrogeologiczne odgrywają również istotną rolę w tym procesie. Bez dalszych badań nie jest możliwe jednoznaczne i ostateczne rozstrzygnięcie przedmiotowej kwestii.

   Należy również zauważyć, że zgodnie z przyjętym przez ministra środowiska ˝Wykazem zadań i działań dla procesu planowania gospodarowania wodami zgodnie z wymaganiami Ramowej Dyrektywy Wodnej (RDW) w Polsce w latach 2006-2010˝ oraz ˝Strategią Gospodarki Wodnej˝ do końca grudnia 2009 r. zostaną opracowane plany gospodarowania wodami w obszarach dorzeczy. Zgodnie z art. 112 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne planowanie w gospodarowaniu wodami służy programowaniu i koordynowaniu działań, które mają m.in. na celu:

   - osiągnięcie lub utrzymanie co najmniej dobrego stanu jakościowego i ilościowego wód oraz ekosystemów od wody zależnych,

   - poprawę stanu zasobów wodnych.

   Planowanie w gospodarowaniu wodami obejmuje m.in. następujące dokumenty planistyczne:

   - identyfikację znaczących oddziaływań antropogenicznych i ocenę ich wpływu na stan wód powierzchniowych i podziemnych,

   - program wodnośrodowiskowy kraju,

   - plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza,

   - warunki korzystania z wód regionu wodnego,

   - warunki korzystania z wód zlewni.

   Program wodnośrodowiskowy określi podstawowe i uzupełniające działania zmierzające do poprawy lub utrzymania dobrego stanu wód.

   W planach, o których mowa powyżej, będą uwzględnianie obecne warunki hydrogeologiczne wraz ze wszelkimi występującymi obecnie problemami. W procesie planowania będą rozpatrzone także dokumenty koncesyjne na korzystanie ze środowiska oraz pozwolenia wodnoprawne wszystkich podmiotów gospodarczych, których działalność może znacząco oddziaływać na stan środowiska w danym regionie wodnym.

   Na podstawie planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej ustanowi obszary ochronne zbiorników wód śródlądowych, wskazując zakazy, nakazy lub ograniczenia oraz obszary, na których będą obowiązywać.

   Odnosząc się do zarzutów dotyczących szkodliwej działalności KWB Konin, informuję, iż Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu - Delegatura w Koninie kontroluje okresowo (co 1,5 r.) odkrywki węgla brunatnego należące do Kopalni Węgla Brunatnego Konin w Kleczewie S.A. w zakresie spełniania wymogów ochrony środowiska. Ostatnią kontrolę we wszystkich odkrywkach przeprowadzono w marcu 2007 r. Kontrola wykazała, że KWB Konin nie przekracza dopuszczalnych warunków odprowadzania ścieków i wód kopalnianych do środowiska, określonych w decyzjach wojewody wielkopolskiego.

   Należy dodać, że wymienione w interpelacji poselskiej jeziora: Wilczyńskie, Budzisławskie, Suszewskie i Powidzkie, położone na północny-zachód od KWB Konin, objęte są badaniami w ramach monitoringu regionalnego prowadzonymi przez WIOŚ w Poznaniu - Delegatura w Koninie. Celem badań jest ocena czystości jezior oraz ich podatności na degradację - zgodnie z wytycznymi monitoringu podstawowego jezior. Badania monitoringowe nie wykazały ujemnego wpływu działalności wydobywczej kopalni na stan czystości wód w ww. jeziorach.

   Jednocześnie pragnę zauważyć, iż z informacji uzyskanych od KWB Konin wynika, iż pomimo braku jednoznacznego stwierdzenia wpływu kopalni na obniżanie zwierciadła wody w jeziorach, Kopalnia Węgla Brunatnego Konin w Kleczewie SA na spotkaniu zorganizowanym przez wojewodę wielkopolskiego w dniu 20 października 2006 r. zobowiązała się do współfinansowania zasilania jezior wodami z odwodnienia studziennego O/Jóźwin IIB. Stopień partycypacji w kosztach tego przedsięwzięcia ma wynieść 50%.

   Po podpisaniu 30 sierpnia 2007 r. stosownej umowy w tej sprawie pomiędzy województwem wielkopolskim a Kopalnią Konin w Kleczewie SA, kopalnia przystąpiła do jej realizacji. W umowie tej kopalnia zobowiązała się do opracowania dokumentacji związanej z przerzutem wód z odwodnienia Odkrywki Jóźwin IIB do jezior: Wilczyńskiego i Budzisławskiego. W międzyczasie kopalnia uzyskała od marszałka województwa wielkopolskiego pisemne stanowisko dotyczące ilości przerzuconej wody i trasy rurociągu.

   Przed ogłoszeniem oferty na wykonanie ww. dokumentacji, burmistrz gminy i miasta w Kleczewie wystąpił pisemnie do Zarządu Kopalni Konin z prośbą o wstrzymanie procedury przetargowej dotyczącej wykonania dokumentacji, argumentując, że przerzut wód winien odbywać się także bezpośrednio do Jeziora Budzisławskiego, a nie tylko do Jeziora Wilczyńskiego. Odmienne stanowisko dotyczące zasilania tych jezior zajął Zarząd Związku Gmin Powidzkiego Parku Krajobrazowego. W związku z dwoma odmiennymi stanowiskami kopalnia wystąpiła do marszałka województwa wielkopolskiego o zajęcie jednoznacznego stanowiska dotyczącego kierunku przerzutu wód. W dniu 3 grudnia 2007 r. w Powidzu odbyło się spotkanie zainteresowanych stron w celu uzgodnienia trasy rurociągu zasilającego te jeziora; na spotkaniu tym ustalono, że kopalnia opracuje nową koncepcję przerzutu wód kopalnianych do jezior: Budzisławskiego i Wilczyńskiego, pochodzących z odwodnienia O/Jóźwin IIB, uwzględniając równoczesne zasilanie tych jezior. Koncepcję tę, na zlecenie kopalni, wykona Biuro Projektowe Poltegor-Projekt Spółka z o.o. we Wrocławiu, w terminie do 30 stycznia 2008 r. i zostanie ona przesłana do zaopiniowania zainteresowanym stronom. Po zaopiniowaniu tej koncepcji przez zainteresowane strony zostaną przez marszałka województwa wielkopolskiego podjęte dalsze decyzje. Ponadto informuję, że kopalnia posiada na realizację tej umowy zabezpieczone środki finansowe w roku 2008. Natomiast przeszkody formalne powodują opóźnienia w realizacji ww. umowy.

   Biorąc pod uwagę przedstawione powyżej fakty, mam nadzieję, iż problem gwałtownego obniżania się zwierciadła wód jezior Powidzkiego Parku Krajobrazowego uda się rozwiązać w sposób ugodowy, bez ingerencji sądów powszechnych oraz organu koncesyjnego.

   Z poważaniem

   Podsekretarz stanu, główny geolog kraju Henryk Jacek Jezierski

   Warszawa, dnia 25 stycznia 2008 r.