VI kadencja

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Środowiska - z upoważnienia ministra -

na zapytanie nr 7999

w sprawie szkód wyrządzanych przez bobry w gm. Bakałarzewo

   Szanowny Panie Marszałku! Odpowiadając na zapytanie posła Kazimierza Gwiazdowskiego z dnia 6 października 2010 r., w sprawie szkód wyrządzanych przez bobry w gm. Bakałarzewo, przekazane przez Pana Marszałka pismem z dnia 27 października 2010 r., znak: SPS-024-7999/10, przekazuję poniższą informację.

   Bóbr europejski (Castor fiber) podlega ochronie w większości krajów europejskich na podstawie dwóch aktów prawnych. Pierwszym jest konwencja berneńska (Dz. U. z 1996 r., Nr 58, poz. 263), gdzie bóbr umieszczony jest w III załączniku, obejmującym chronione gatunki fauny. Zgodnie z art. 7 konwencji, strony powinny regulować przepisami wszelką eksploatację dzikiej fauny wymienionej w załączniku III, tak aby populacja nie była zagrożona. Drugim aktem prawa europejskiego jest dyrektywa 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory - dyrektywa siedliskowa. Bobra umieszczono tam w załączniku II, określającym gatunki roślin i zwierząt będące przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, których ochrona wymaga wyznaczenia specjalnych obszarów ochrony, jak również w załączniku V, gdzie ujęto gatunki zwierząt i roślin, których pozyskiwanie ze stanu dzikiego i eksploatacja jest możliwa, pod warunkiem że populacja tych gatunków zostanie zachowana we właściwym stanie ochrony.

   W związku z powyższym, mocą rozporządzenia ministra środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną (Dz. U. Nr 220, poz. 2237), bóbr europejski objęty jest częściową ochroną gatunkową.

   Bobry są zwierzętami, które przekształcają środowisko przyrodnicze, dostosowując je do swoich potrzeb. W celu zapewnienia sobie odpowiednich warunków, bobry budują tamy, przyczyniając się do spiętrzania wody i powstawania rozlewisk. W ten sposób często zalewane są obszary stanowiące tereny użytkowane rolniczo, co powoduje znaczne straty w gospodarce człowieka.

   Niszczenie tam i żeremi zbudowanych przez bobry jest czynnością zakazaną, zgodnie z art. 52 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1220, z późn. zm.), a zatem nie może być mowy o obowiązku ich niszczenia zarówno przez właścicieli, jak też przez inne podmioty. Na podstawie art. 56 ust. 2 pkt 1 ustawy o ochronie przyrody regionalny dyrektor ochrony środowiska może wydawać zezwolenia na czynności podlegające zakazom, określone w art. 52 ust. 1 cyt. ustawy, w tym na niszczenie siedlisk, tam i żeremi. Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy zakres czynności zezwolenia obejmuje więcej niż jedno województwo, wówczas zezwolenie na te czynności wydaje generalny dyrektor ochrony środowiska (art. 56 ust. 1 pkt 2 ustawy o ochronie przyrody). Zezwolenie może być wydane jedynie wobec braku rozwiązań alternatywnych i jeśli nie spowoduje to zagrożenia dla dziko występujących populacji chronionych gatunków roślin, zwierząt lub grzybów, oraz gdy zachodzi jedna z przesłanek, o których mowa w art. 56 ust. 4 pkt 1-8 ww. ustawy. Zgodnie z art. 56 ust. 6 ustawy o ochronie przyrody, zezwolenie na czynności podlegające zakazom można uzyskać na wniosek zawierający punkty 1-7 art. 56 ust. 6 ustawy o ochronie przyrody.

   Zmiana powyższych przepisów nie jest możliwa, ponieważ są one powiązane z szeregiem regulacji prawnych na poziomie prawa międzynarodowego (konwencja berneńska) oraz wspólnotowego (dyrektywa siedliskowa). Każdorazowe uzyskiwanie zezwolenia od właściwego organu administracji na odstępstwa od zakazów określonych w art. 52 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody jest wymagane, ponieważ wnioski są rozpatrywane indywidualnie dla każdego przypadku.

   Odpowiadając na pytanie dotyczące kwestii odszkodowań za szkody wyrządzone przez bobry, przekazuję poniższe informacje.

   Zgodnie z art. 126 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody Skarb Państwa odpowiada za szkody wyrządzone m.in. przez bobry. Odpowiedzialność ta nie obejmuje utraconych korzyści. Ponadto odszkodowanie nie przysługuje w przypadkach wymienionych w art. 126 ust. 6 tej ustawy, m.in. osobom, którym przydzielono grunty stanowiące własność Skarbu Państwa.

   Obecnie regionalni dyrektorzy ochrony środowiska podczas procedury szacowania i wypłacania odszkodowania za szkody powodowane przez zwierzęta objęte ochroną gatunkową opierają się na przepisach zawartych w art. 126 ustawy o ochronie przyrody oraz art. 6, 917 i 918 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm.). Samo oświadczenie poszkodowanego, że szkoda powstała, nie może stanowić wystarczającego dowodu zaistnienia tego faktu, który musi być zawsze potwierdzony całokształtem materiału dowodowego. Materiałem tym jest protokół z oględzin przeprowadzonych przez pracowników właściwej terytorialnie regionalnej dyrekcji ochrony środowiska, a na obszarze parku narodowego - dyrektora tego parku, z udziałem poszkodowanego oraz dokumenty (m.in. aktualny wypis z księgi wieczystej) potwierdzające prawo własności do mienia, w którym wyrządzona została szkoda. Następnie zostaje przygotowana ugoda, przedstawiana do akceptacji poszkodowanego wraz z informacją o prawie dochodzenia przed sądem powszechnym roszczeń z tytułu poniesionych strat, w przypadku braku akceptacji zaproponowanej wysokości odszkodowania. Potwierdzenie prawa własności do mienia, które uległo szkodzie, jest niezbędne do ewentualnego podpisania ugody i wypłacenia odszkodowania właściwej osobie.

   Oględzin i szacowania szkód, a także ustalenia wysokości odszkodowania i jego wypłaty dokonuje zgodnie z art. 126 ust. 3 tej ustawy regionalny dyrektor ochrony środowiska na obszarze swojego działania, a na obszarze parku narodowego - dyrektor tego parku. W związku z powyższym, celem oszacowania szkód wyrządzonych przez bobry i wypłaty odszkodowania należy zwrócić się z wnioskiem o odszkodowanie do właściwego regionalnego dyrektora ochrony środowiska lub dyrektora parku narodowego.

   Informuję również, że w celu ograniczenia szkód powodowanych przez bobry został opracowany praktyczny poradnik ˝Analiza dotychczasowych rodzajów i rozmiaru szkód wyrządzanych przez bobry oraz stosowanie metod rozwiązywania sytuacji konfliktowych˝. Poradnik został udostępniony wszystkim regionalnym konserwatorom przyrody i dyrektorom parków narodowych, którzy mogą organizować odpowiednie szkolenia. Jest on również dostępny na stronie internetowej Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska pod adresem: http://www.gdos.gov.pl/biblioteka/publikacje/publikacje-dotyczace-ochrony-gatunkow.html.

   Usuwanie tam i materiału nagromadzonego przez bobry bardzo często nie przynosi oczekiwanych skutków, ponieważ zwierzęta, w celu zapewnienia sobie bezpieczeństwa gwarantowanego przez ustabilizowany poziom wody, natychmiast ograniczają nadmierny wypływ wody, odbudowując zniszczenia. W związku z powyższym zaleca się stosowanie innych rozwiązań, jak np. zamontowanie rur przechodzących przez tamy bobrów, opisanych w ww. poradniku.

   Działania prewencyjne można podjąć w ramach istniejącego mechanizmu współfinansowania systemów zabezpieczających przed bobrami. Zgodnie z przepisem art. 126 ust. 4 ustawy o ochronie przyrody właściciele lub użytkownicy gospodarstw rolnych i leśnych mogą współdziałać z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska, a na obszarze parku narodowego - z dyrektorem parku w zakresie sposobów zabezpieczenia upraw i płodów rolnych, lasów oraz zwierząt gospodarskich przed szkodami powodowanymi przez zwierzęta gatunków chronionych, za które Skarb Państwa wypłaca odszkodowania. Według art. 126 ust. 5 ww. ustawy współdziałanie może obejmować budowę urządzeń lub wykonanie zabiegów zapobiegających szkodom finansowane z budżetu właściwego miejscowo dyrektora parku narodowego lub regionalnego dyrektora ochrony środowiska, w ramach zawartych umów cywilnoprawnych.

   Z poważaniem

   Podsekretarz stanu

   Janusz Zaleski

   Warszawa, dnia 16 listopada 2010 r.