VI kadencja
Odpowiedź ministra infrastruktury - z upoważnienia prezesa Rady Ministrów -
na interpelację nr 16187
w sprawie możliwości dofinansowania budownictwa mieszkaniowego ze środków unijnych
Szanowny Panie Marszałku! Odpowiadając, z upoważnienia prezesa Rady Ministrów, w porozumieniu z ministrem rozwoju regionalnego, na interpelację pana posła Wiesława Andrzeja Szczepańskiego w sprawie możliwości dofinansowania budownictwa mieszkaniowego ze środków unijnych, przekazaną pismem Pana Marszałka z dnia 8 czerwca 2010 r. (znak: SPS-023-16187/10), uprzejmie przedstawiam następujące informacje.
Decyzją rządu Rzeczypospolitej Polskiej działania z zakresu mieszkalnictwa są wspierane w perspektywie finansowej 2007-2013 ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego z poziomu regionalnego. Środki na ten cel zostały przewidziane w regionalnych programach operacyjnych (RPO). Na przedsięwzięcia z zakresu mieszkalnictwa można przeznaczyć nie więcej niż 3% środków alokowanych na poszczególne RPO. Przedsięwzięcia te zostały opisane w tzw. szczegółowych opisach osi priorytetowych poszczególnych RPO (dalej: uszczegółowienia). W sumie na mieszkalnictwo we wszystkich RPO przewidziano ponad 243 mln euro. Dane dotyczące wielkości alokacji w poszczególnych regionach zostały zebrane w poniższej tabeli.
Infrastruktura mieszkaniowa (kod kategorii 78) Województwo Kwota na mieszkalnictwo (w EUR) Suma RPO (w EUR) Odsetek w RPO (%) dolnośląskie 34 731 794 1 213 144 879 2,86 kujawsko-pomorskie 19 115 177 951 003 820 2,01 lubelskie 23 117 091 1 155 854 549 2,00 lubuskie 5 174 194 439 173 096 1,18 łódzkie 18 114 856 1 006 380 910 1,80 małopolskie 5 800 000 1 290 274 402 0,45 mazowieckie 45 900 000 1 831 496 698 2,51 opolskie 4 100 590 427 144 813 0,96 podkarpackie 16 192 386 1 136 307 823 1,42 podlaskie 636 207 883 0,00 pomorskie 5 370 599 885 065 762 0,61 śląskie 23 000 000 1 712 980 303 1,34 świętokrzyskie 2 165 482 725 807 266 0,30 warmińsko-mazowieckie 22 285 654 1 036 542 041 2,15 wielkopolskie 6 131 250 1 272 792 644 0,48 zachodniopomorskie 12 000 000 835 437 299 1,44 Ogólne zasady dotyczące wdrażania interwencji z zakresu mieszkalnictwa w ramach regionalnych programów operacyjnych zostały określone w wytycznych ministra rozwoju regionalnego w zakresie programowania działań dotyczących mieszkalnictwa, zatwierdzonych przez ministra rozwoju regionalnego w dniu 13 sierpnia 2008 r. (dalej: wytyczne MRR). Z uwagi na zmiany w rozporządzeniu (WE) nr 1080/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 lipca 2006 r. (dalej: rozporządzenie 1080/2006) dotyczące umożliwienia finansowania inwestycji z zakresu mieszkalnictwa dla zmarginalizowanych mniejszości, wytyczne MRR zostaną zmienione w przedmiotowym zakresie.
Kwalifikowalność wydatków na infrastrukturę mieszkaniową jest możliwa w dwóch aspektach:
- renowacja wielorodzinnych budynków mieszkalnych,
- adaptacja i renowacja budynków na cele mieszkaniowe dla osób o szczególnych potrzebach.
Podstawowe typy projektów dotyczących renowacji części wspólnych wielorodzinnych budynków mieszkalnych obejmują:
- renowację takich elementów budynku, jak: dach, elewacja zewnętrzna, stolarka okienna i drzwiowa, klatki schodowe, korytarze wewnętrzne/ zewnętrzne, wejścia i elementy konstrukcji zewnętrznej budynku, windy,
- usprawnienie (wymianę/remont) instalacji technicznych budynku,
- działania w zakresie oszczędności energii.
Natomiast typy projektów odnoszących się do adaptacji i renowacji budynków na cele mieszkaniowe obejmują projekty dotyczące przygotowania do użytkowania nowoczesnych, socjalnych budynków mieszkalnych dobrego standardu poprzez renowację i adaptację budynków istniejących, stanowiących własność władz publicznych lub własność podmiotów działających w celach niezarobkowych.
Zgodnie z wymogami rozporządzenia 1080/2006 działania związane z mieszkalnictwem mogą być zaprogramowane jako element operacji dotyczącej zintegrowanego rozwoju obszarów miejskich albo w ramach osi priorytetowej dedykowanej obszarom dotkniętym lub zagrożonym degradacją fizyczną i wykluczeniem społecznym. Ponadto inwestycje dotyczące mieszkalnictwa powinny być ujęte w lokalnych programach rewitalizacyjnych i mogą być realizowane wyłącznie na wyznaczonych obszarach spełniających łącznie co najmniej 3 z 5 kryteriów (wskaźników i wartości referencyjnych) wskazanych w wytycznych MRR.
Wytyczne MRR wskazują także potencjalnych beneficjentów w zakresie renowacji części wspólnych wielorodzinnych budynków mieszkalnych oraz adaptacji budynków na cele mieszkalne. Lista beneficjentów mogących ubiegać się o wsparcie w zakresie finansowania inwestycji mieszkaniowych jest szczegółowo określana przez instytucję zarządzającą RPO w uszczegółowieniach. Rodzaje potencjalnych beneficjentów powinny mieścić się w poniższym katalogu:
1) jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia,
2) jednostki organizacyjne jednostek samorządu terytorialnego posiadające osobowość prawną,
3) spółdzielnie mieszkaniowe,
4) wspólnoty mieszkaniowe,
5) towarzystwa budownictwa społecznego,
6) inne jednostki organizacyjne ujęte w lokalnym programie rewitalizacji, które posiadają prawo do dysponowania daną nieruchomością,
7) instytucje i organizacje (w tym organizacje pozarządowe) zajmujące się walką z bezdomnością, mieszkaniami chronionymi (np. dla wychodzących z więzień),
8) kościoły i związki wyznaniowe (jeśli będą tworzyć placówki dla bezdomnych i mieszkania chronione),
9) podmioty niedziałające dla zysku, zajmujące się integracją różnych grup społecznych.
Poniżej są przedstawione działania, w ramach których w poszczególnych RPO przewidziane są do realizacji interwencje z zakresu rewitalizacji i mieszkalnictwa:
- RPO woj. dolnośląskie - 9: Odnowa zdegradowanych obszarów miejskich na terenie Dolnego Śląska (Miasta), 9.1: Odnowa zdegradowanych obszarów miejskich w miastach powyżej 10 tys. mieszkańców, 9.2: Wsparcie dla przedsięwzięć w zakresie mieszkalnictwa w miastach poniżej 10 tys. mieszkańców,
- RPO woj. kujawsko-pomorskie - 7: Wspieranie przemian w miastach i w obszarach wymagających odnowy, 7.1: Rewitalizacja zdegradowanych dzielnic miast, 7.2: Adaptacja do nowych funkcji społeczno-gospodarczych terenów poprzemysłowych i powojskowych,
- RPO woj. lubelskie - 3: Atrakcyjność obszarów miejskich i tereny inwestycyjne, 3.2: Rewitalizacja zdegradowanych obszarów miejskich,
- RPO woj. lubuskie - 4: Rozwój i modernizacja infrastruktury społecznej, 4.3: Rewitalizacja zdegradowanych obszarów miejskich i wiejskich,
- RPO woj. łódzkie - 6: Odnowa obszarów miejskich, 6.1: Rewitalizacja obszarów problemowych, 6.2: Renowacja substancji mieszkaniowej,
- RPO woj. małopolskie - 6: Spójność wewnątrzregionalna, 6.1: Rozwój miast,
- RPO woj. mazowieckie - 5: Wzmacnianie roli miast w rozwoju regionu, 5.2: Rewitalizacja miast,
- RPO woj. opolskie - 6: Aktywizacja obszarów miejskich i zdegradowanych, 6.1: Rewitalizacja obszarów miejskich,
- RPO woj. podkarpackie - 7: Spójność wewnątrzregionalna, 7.1: Rewitalizacja miast, 7.2: Rewitalizacja obszarów zdegradowanych,
- RPO woj. pomorskie - 3: Funkcje miejskie i metropolitarne, 3.2: Wzrost atrakcyjności przestrzeni miejskiej, 3.2.1: Kompleksowe przedsięwzięcia rewitalizacyjne, 3.2.2: Inwestycje zwiększające potencjał rozwojowy miast,
- RPO woj. śląskie - 6: Zrównoważony rozwój miast, 6.1: Wzmacnianie regionalnych ośrodków wzrostu, 6.2: Rewitalizacja obszarów zdegradowanych, 6.2.1: Rewitalizacja - duże miasta, 6.2.2: Rewitalizacja - małe miasta,
- RPO woj. świętokrzyskie - 6: Wzmocnienie ośrodków miejskich i rewitalizacja małych miast, 6.2: Rewitalizacja małych miast,
- RPO woj. warmińsko-mazurskie - 4: Rozwój, restrukturyzacja i rewitalizacja miast, 4.1: Humanizacja blokowisk, 4.1.1: Poprawa warunków technicznych budynków zrealizowanych w technologii wielkiej płyty, 4.1.2: Wzmocnienie funkcji społecznych, 4.2: Rewitalizacja miast, 4.3: Restrukturyzacja terenów powojskowych i poprzemysłowych,
- RPO woj. wielkopolskie - 4: Rewitalizacja obszarów problemowych, 4.1: Rewitalizacja obszarów miejskich, 4.2: Rewitalizacja zdegradowanych obszarów poprzemysłowych i powojskowych,
- RPO woj. zachodniopomorskie - 5: Turystyka, kultura, rewitalizacja, 5.5: Rewitalizacja, 5.5.1: Rewitalizacja obszarów zdegradowanych, 5.5.2: Inicjatywa Jessica, 6: Rozwój funkcji metropolitarnych, 6.6.1: Rewitalizacja na obszarze metropolitalnym, 6.6.1: Rewitalizacja obszarów zdegradowanych na obszarze metropolitalnym, 6.6.2: Inicjatywa Jessica na obszarze metropolitalnym.
Należy podkreślić, że dofinansowanie udzielane na realizację projektów w zakresie mieszkalnictwa oraz rewitalizacji może stanowić pomoc publiczną. Mając na uwadze powyższe, instytucja koordynująca RPO przygotowała projekt rozporządzenia ministra rozwoju regionalnego w sprawie udzielania pomocy na rewitalizację w ramach regionalnych programów operacyjnych. Ww. projekt rozporządzenia został notyfikowany KE 19 września 2008 r. Planowany termin wejścia w życie rozporządzenia to koniec II kwartału br.
Uprzejmie informuję, że uznanie w obecnej perspektywie finansowej wydatków na mieszkalnictwo za kwalifikowane do dofinansowania z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego było jednym z ważnych postulatów negocjacyjnych Polski oraz nowych państw członkowskich w trakcie procesu negocjacji całości pakietu legislacyjnego na lata 2007-2013. Początkowe wersje projektu rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego zakładały niekwalifikowalność jakichkolwiek działań dotyczących mieszkalnictwa. Polska wraz z innymi nowymi państwami członkowskimi, w tym szczególnie z krajami z Grupy Wyszehradzkiej, od początku negocjacji postulowała uznanie kwalifikowalności mieszkalnictwa z funduszy UE.
Ostatecznie korzystne kompromisowe rozwiązania w tym zakresie zapadły na posiedzeniu Rady Europejskiej w grudniu 2005 r. jako element pakietu dotyczącego ustaleń w ramach perspektywy finansowej na lata 2007-2013. Możliwość taka, nieprzewidziana nigdy wcześniej, wynikała bezpośrednio z uwzględnienia przez KE szczególnych potrzeb nowych państw członkowskich stojących przed wyzwaniami związanymi z zapobieganiem degradacji fizycznej, w tym w szczególności na obszarach miejskich, i grożącymi na tych obszarach zjawiskiem wykluczenia społecznego.
Obecnie na forum wspólnotowym trwa dyskusja nad kształtem przyszłej polityki spójności. Należy jednak podkreślić, że dyskusja ta znajduje się na wczesnym etapie, który ma charakter strategiczny i dotyczy celów, zasad i ogólnych kierunków ewolucji polityki. Wraz z wejściem tej dyskusji na większy poziom szczegółowości, co prawdopodobnie nastąpi w 2011 r. w związku z rozpoczęciem negocjacji zapisów nowego pakietu projektów rozporządzeń unijnych na lata 2014-2020, możliwe będzie opracowanie architektury programów operacyjnych na poziomie krajowym.
Po 3 latach realizacji Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia na lata 2007-2013 jest obecnie prowadzony okresowy przegląd postępów wdrażania oraz ocena potrzeb w zakresie ewentualnych zmian interwencji ze środków UE. Efektem tych prac będzie pełna identyfikacja przez MRR, na poziomie strategicznym i operacyjnym, obszarów interwencji wymagających zmian w programach, wynikających z odmiennej sytuacji społeczno-gospodarczej lub mających na celu pełniejsze uwzględnienie, bądź odmienne podejście do istotnych zmian w priorytetach wspólnotowych, krajowych lub regionalnych. Przeprowadzone analizy w zakresie obszarów wsparcia oraz wartości alokacji środków UE znajdą także odzwierciedlenie w pracach nad programowaniem w Polsce polityki spójności po 2013 r.
W chwili obecnej trudno jest przesądzić, czy w nowej perspektywie finansowej będzie możliwość stworzenia specjalnych programów wsparcia budownictwa mieszkaniowego. Nadzieję na to daje korzystna z polskiego punktu widzenia ewolucja uregulowań wspólnotowych. I tak, do niedawna wydatki na mieszkalnictwo były kwalifikowalne jedynie na obszarach miejskich. Jednak zmiany w rozporządzeniu 1080/2006 w sprawie EFRR (zaakceptowane przez Radę na posiedzeniu grupy roboczej B.05 ds. środków strukturalnych w dniu 21 września 2009 r.) umożliwiły wspieranie działań z zakresu mieszkalnictwa (renowacja, zastąpienie lub budowa nowych budynków) adresowanych do społeczności zmarginalizowanych bez względu na to, czy zamieszkują one na terenach miejskich czy wiejskich. Zgodnie ze stanowiskiem Parlamentu Europejskiego możliwość współfinansowania z EFRR tego typu działań uzyskały ostatecznie wszystkie państwa członkowskie (końcowa wersja zmiany rozporządzenia została zaakceptowana przez państwa członkowskie na posiedzeniu grupy roboczej B.05 ds. środków strukturalnych w dniu 16 grudnia 2009 r.). Z drugiej jednak strony należy pamiętać, że w trackie poprzednich negocjacji KE podkreślała, że nie powinno się dopuszczać finansowania z funduszy strukturalnych ani budowy nowych mieszkań, ani remontu całego budynku, w którym mieszkają zarówno osoby w trudnej sytuacji finansowej, jak i osoby, których dochody pozwalają na partycypację w kosztach remontu.
Mając powyższe na uwadze, wydaje się obecnie wysoce prawdopodobne, że w następnej perspektywie finansowej, w ściśle określonych przypadkach i w ograniczonym zakresie, będzie można współfinansować budowę nowych mieszkań ze środków UE.
Z wyrazami szacunku
Minister
Cezary Grabarczyk
Warszawa, dnia 28 czerwca 2010 r.