VI kadencja
Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej - z upoważnienia ministra -
na interpelację nr 6271
w sprawie nauczania o okresie PRL na lekcjach historii w szkołach średnich
Szanowny Panie Marszałku! W związku z interpelacją pana posła Włodzimierza Karpińskiego (nr SPS-023-6271/08) w sprawie nauczania o okresie PRL na lekcjach historii w szkołach średnich uprzejmie wyjaśniam.
W przygotowanej przez Ministerstwo Edukacji Narodowej nowej podstawie programowej kształcenia ogólnego dla poszczególnych typów szkół, która będzie wdrażana stopniowo, począwszy od roku szkolnego 2009/2010, proponuje się m.in. złączenie programowe gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalnej, którego celem jest unowocześnienie programu szkoły i uniknięcie pospiesznej i mało skutecznej realizacji tych samych treści programowych w gimnazjum i szkołach ponadgimnazjalnych. Z dotychczasowych doświadczeń wynika, że okres 3 lat jest zbyt krótki, by pomieścić w nim pełny cykl kształcenia ogólnego i uzyskać satysfakcjonujące efekty kształcenia. Proponowane złączenie programowe gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalnej spowoduje, iż uczniowie uzyskają solidne podstawy wiedzy i umiejętności w każdej dziedzinie kształcenia.
W nowej podstawie programowej nauczanie historii na III etapie edukacyjnym kończy się na wydarzeniach roku 1918. Historię II Rzeczypospolitej, II wojny światowej i historię najnowszą uczniowie będą poznawać podczas nauki w I klasie szkoły ponadgimnazjalnej. Taki rozkład materiału nauczania historii umożliwi uczniom dokładne i pełne poznanie wydarzeń z tego zakresu.
W zakresie historii Polski po roku 1945 projekt nowej podstawy programowej na IV etapie edukacyjnym - zakres podstawowy - przewiduje następujące treści nauczania i wymagania:
Polska w systemie komunistycznym. Uczeń:
1) wyjaśnia okoliczności przejęcia władzy w Polsce przez komunistów;
2) charakteryzuje system represji stalinowskich w Polsce i ocenia jego skutki;
3) charakteryzuje realia życia gospodarczego i społecznego PRL-u;
4) porównuje przyczyny i skutki kryzysów 1956 r., 1968 r. i 1970 r., 1976 r.;
5) ocenia polityczną i społeczną rolę Kościoła katolickiego w PRL-u.
Rozkład systemu komunistycznego w Polsce - polska droga do suwerenności. Uczeń:
1) wyjaśnia znaczenie pontyfikatu Jana Pawła II dla przemian politycznych w Polsce;
2) wyjaśnia przyczyny i skutki wydarzeń sierpniowych 1980 r. oraz ocenia rolę ˝Solidarności˝ w przemianach politycznych i ustrojowych;
3) przedstawia okoliczności wprowadzenia i następstwa stanu wojennego;
4) opisuje najważniejsze postanowienia ˝okrągłego stołu˝;
5) charakteryzuje przemiany polityczne, społeczno-gospodarcze i kulturowe po 1989 r.;
6) przedstawia okoliczności i ocenia znaczenie przystąpienia Polski do NATO i Unii Europejskiej.
Ponadto na IV etapie edukacyjnym uczniowie będą mogli wybrać naukę historii w zakresie istotnie rozszerzonym, który jeżeli chodzi o historię Polski po roku 1945, przewiduje następujące treści nauczania i umiejętności uczniów:
Polska w latach 1944-1948. Uczeń:
1) porównuje terytorium Polski powojennej z terytorium II Rzeczypospolitej oraz analizuje polityczno-społeczne i gospodarcze skutki zmiany granic;
2) charakteryzuje główne etapy przejmowania władzy przez komunistów w Polsce, z uwzględnieniem działań opozycji legalnej i podziemia antykomunistycznego; opisuje represje stosowane przez radziecki i polski aparat bezpieczeństwa;
3) rozpoznaje charakterystyczne cechy okresu odbudowy i przebudowy gospodarki, z uwzględnieniem reformy rolnej i nacjonalizacji przemysłu.
Polska w latach 1948-1956. Uczeń:
1) porównuje procesy stalinizacji państwa polskiego i państw Europy Środkowo-Wschodniej;
2) charakteryzuje system polityczny i społeczno-gospodarczy Polski w okresie stalinowskim z uwzględnieniem konstytucji z 1952 r.;
3) rozpoznaje charakterystyczne cechy gospodarki centralnie planowanej i ocenia jej skutki;
4) charakteryzuje zjawisko socrealizmu w literaturze i sztuce.
Polska w latach 1956-1980. Uczeń:
1) charakteryzuje i porównuje etapy: 1956-1970 i 1970-1980;
2) wyjaśnia przyczyny kryzysów społeczno-politycznych: 1968 r., 1970 r., 1976 r. i 1980 r.;
3) charakteryzuje działalność opozycji w PRL-u;
4) charakteryzuje relacje państwo-kościół i ocenia rolę kościoła w życiu społecznym;
5) charakteryzuje kulturę i życie codzienne w Polsce Ludowej.
Polska w latach 1980-1989. Uczeń:
1) wyjaśnia idee ˝Solidarności˝ i jej wpływ na przemiany społeczno-polityczne w Polsce;
2) charakteryzuje państwo i społeczeństwo w czasie stanu wojennego oraz ocenia społeczno-gospodarcze i polityczne skutki stanu wojennego;
3) opisuje przyczyny i skutki obrad ˝okrągłego stołu˝;
4) prezentuje oceny polskiej historiografii dotyczące PRL-u.
Narodziny III Rzeczypospolitej. Uczeń:
1) wyjaśnia międzynarodowe i wewnętrzne uwarunkowania procesu odbudowy demokratycznego państwa po 1989 r.;
2) charakteryzuje proces reformowania gospodarki polskiej;
3) ocenia dokonania III Rzeczypospolitej w polityce zagranicznej.
Pragnę również wyjaśnić, że zgodnie z art. 22 i 22a ustawy o systemie oświaty minister właściwy do spraw oświaty i wychowania określa podstawę programową kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół, uwzględniając w szczególności zestawy celów i treści nauczania, umiejętności uczniów oraz zadania wychowawcze szkoły. Programy nauczania do poszczególnych zajęć edukacyjnych nie są natomiast opracowywane przez ministra edukacji narodowej, a jedynie dopuszczane do użytku szkolnego na wniosek podmiotu, który ubiega się o dopuszczenie programu nauczania do użytku szkolnego. Nauczyciel wybiera program nauczania spośród programów dopuszczonych do użytku szkolnego, może także opracować własny program nauczania.
Informuję ponadto, że zgodnie z art. 33 ust. 2 pkt 2 ustawy o systemie oświaty nadzór pedagogiczny nad realizacją podstaw programowych i ramowych planów nauczania sprawują kuratorzy oświaty.
Z wyrazami szacunku
Sekretarz stanu
Krystyna Szumilas
Warszawa, dnia 27 listopada 2008 r.