VI kadencja

Odpowiedź szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów - z upoważnienia prezesa Rady Ministrów -

na zapytanie nr 543

w sprawie możliwości przyznania wcześniejszej emerytury ze względu na konieczność zapewnienia osobistej opieki nad najbliższymi - osobami niepełnosprawnymi

   W związku z wystąpieniem pana marszałka z dnia 6 lutego 2008 r. (nr pisma SPS-024-543/08) w sprawie zapytania posłów Sławomira Piechoty i Stanisława Huskowskiego dotyczącego możliwości przyznania panu Mieczysławowi Kuźnikowi wcześniejszej emerytury, z upoważnienia prezesa Rady Ministrów uprzejmie informuję.

   Obecnie obowiązujące przepisy nie przewidują możliwości nabycia uprawnień do wcześniejszej emerytury w związku ze sprawowaniem opieki nad niepełnosprawnym członkiem rodziny. Do dnia 31 grudnia 1998 r. obowiązywały przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989 r. w sprawie uprawnień do wcześniejszej emerytury pracowników opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki. Jednak mimo utraty mocy obowiązującej tego rozporządzenia, osoby, które przed dniem 1 stycznia 1999 r. spełniały wszystkie warunki niezbędne do nabycia prawa do takiego świadczenia, mają nadal możliwość otrzymania wcześniejszej emerytury na podstawie przepisów powołanego rozporządzenia.

   Z zapytania posłów wynika, że pan Mieczysław Kuźnik w roku 2007 wystąpił do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o przyznanie wcześniejszej emerytury na podstawie przepisów powołanego wyżej rozporządzenia, ale decyzja ZUS z dnia 23.08.2007 r. była odmowna, ponieważ na dzień 31.12.1998 r. nie spełniał wszystkich warunków określonych w rozporządzeniu, niezbędnych do nabycia prawa do tego świadczenia. Jeżeli pan Mieczysław Kuźnik uważał, że decyzja ZUS jest niezgodna z prawem lub stanem faktycznym, mógł skorzystać z możliwości odwołania się od tej decyzji na drogę sądową i wówczas niezawisły sąd oceniłby prawidłowość tej decyzji. Z zapytania posłów wynika, że sprawa przyznania panu M. Kuźnikowi prawa do wcześniejszej emerytury na podstawie powołanego rozporządzenia została ostatecznie zakończona.

   Odrębną sprawą jest możliwość nabycia prawa do emerytury w szczególnym trybie na podstawie art. 82 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W trybie tego przepisu prezes Rady Ministrów może przyznać emeryturę lub rentę na innych warunkach i w innej wysokości niż określone w ustawie, ale jedynie w szczególnie uzasadnionych przypadkach. Zgodnie z przyjętymi zasadami postępowania oraz orzecznictwem określenie ˝szczególny uzasadniony przypadek˝ łączony jest z wybitnymi zasługami na niwie m.in. zawodowej, artystycznej, społecznej czy politycznej a nadto ze szczególnymi zdarzeniami losowymi. Brana jest również pod uwagę sytuacja bytowa, jakkolwiek nie może ona być jedyną przesłanką przyznania świadczenia specjalnego. Zatem sam fakt sprawowania opieki nad członkiem rodziny wymagającym stałej opieki, niewątpliwie zasługujący na wysoką ocenę etyczną, nie stanowi okoliczności szczególnej w rozumieniu powołanego przepisu. Stosowana pomoc dla osób zajmujących się niepełnosprawnymi członkami rodziny przewidziana jest w ustawie o pomocy społecznej oraz w ustawie o świadczeniach rodzinnych. Osobom spełniającym określone w ustawie kryteria pomoc taka może być świadczona nie tylko w formie pieniężnej (zasiłki stałe, okresowe, celowe) ale także m.in. może polegać na zapewnieniu usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania lub wsparcia dziennego w placówkach opiekuńczo-wychowawczych, co ma na celu m.in. umożliwienie członkom rodziny kontynuowanie pracy zawodowej. Natomiast dla ojca lub matki, którzy rezygnują z zatrudnienia w związku z koniecznością opieki nad dzieckiem, art. 17 ustawy o świadczeniach rodzinnych przewiduje możliwość otrzymania świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia (o ile spełniają kryteria dochodowe). Ponadto ze środków pomocy społecznej mogą być opłacane składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe za osoby, które rezygnują z zatrudnienia w związku z koniecznością zapewnienia bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny.

   Osób znajdujących się w sytuacji podobnej do sytuacji pana Mieczysława Kuźnika jest wiele i nie ma możliwości rozwiązania tego problemu w drodze przyznawania świadczeń specjalnych przez prezesa Rady Ministrów. Powinny one korzystać ze wskazanych wyżej form pomocy. Nadmienić przy tym należy, że przyznanie takiego świadczenia nie daje gwarancji, że osoba je otrzymująca w przyszłości nie skorzysta z instytucjonalnych form pomocy nad niepełnosprawnym członkiem rodziny.

   Jednak każdy wniosek o przyznanie świadczenia specjalnego rozpatrywany jest indywidualnie (wniosek taki powinien być złożony przez osobę zainteresowaną przyznaniem takiego świadczenia lub ewentualnie jego pełnomocnika) bowiem może się zdarzyć, że sytuacja osoby sprawującej opiekę nad niepełnosprawnymi członkami rodziny może być uznana za szczególną, nietypową w takich przypadkach, z uwagi na dodatkowe okoliczności wskazane i udokumentowane przez wnioskodawcę. Z tego względu, na podstawie wyłącznie danych zawartych w zapytaniu posłów, nie jest możliwe udzielenie jednoznacznej odpowiedzi, czy pan Mieczysław Kuźnik może otrzymać świadczenie na podstawie art. 82 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

   Szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów

   Tomasz Arabski

   Warszawa, dnia 18 lutego 2008 r.