VI kadencja

Odpowiedź ministra gospodarki

na interpelację nr 4713

w sprawie ciągłego wzrostu cen za energię elektryczną

   W nawiązaniu do pisma z dnia 8 sierpnia 2008 r., znak: SPS-023-4713/08, poniżej przedstawiam stanowisko wobec kwestii podniesionych w interpelacji pani poseł Krystyny Skowrońskiej w sprawie ciągłego wzrostu cen za energię elektryczną.

   Na wstępie pragnę poinformować panią poseł, że przedsiębiorstwa energetyczne kalkulują ceny i stawki opłat dla energii elektrycznej na podstawie zasad określonych w ustawie z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625, z późn. zm.) oraz w sposób szczegółowy - w rozporządzeniu ministra gospodarki z dnia 2 lipca 2007 r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie energią elektryczną (Dz. U. Nr 128, poz. 895, z późn. zm.).

   Zgodnie z ustawą Prawo energetyczne taryfy dla energii elektrycznej powinny zapewniać pokrycie kosztów uzasadnionych działalności gospodarczej przedsiębiorstw energetycznych w zakresie: wytwarzania, przesyłania, dystrybucji lub obrotu energią, wraz z uzasadnionym zwrotem z kapitału zaangażowanego w tę działalność.

   Przygotowane przez przedsiębiorstwa taryfy są analizowane i kontrolowane pod względem rzetelności i zgodności z przepisami ustawy Prawo energetyczne oraz przepisami ww. rozporządzenia przez prezesa Urzędu Regulacji Energetyki. Prezes URE weryfikuje także koszty przyjmowane przez przedsiębiorstwa energetyczne jako uzasadnione do kalkulacji cen i stawek opłat w taryfach.

   Zatwierdzając przedłożone przez przedsiębiorstwa energetyczne taryfy, zgodnie z przepisami ww. ustawy prezes URE ma na uwadze również ochronę interesów odbiorców przed nieuzasadnionym poziomem cen i stawek opłat.

   Gospodarstwa domowe to obecnie jedyna w kraju grupa odbiorców energii, dla których taryfy na obrót energią elektryczną nadal zatwierdza prezes URE. Dla wszystkich pozostałych odbiorców od dnia 1 stycznia 2008 r. ceny energii elektrycznej zostały uwolnione. Mówiąc o uwolnieniu cen, należy przez to rozumieć odstąpienie przez prezesa URE od zatwierdzania taryf na energię elektryczną dla spółek działających na rynku konkurencyjnym, czyli dla wytwórców i przedsiębiorstw obrotu handlujących tą energią.

   W tym miejscu należy zaznaczyć, że dostarczanie energii elektrycznej odbiorcom końcowym odbywa się za pośrednictwem dwóch odrębnych przedsiębiorstw: przedsiębiorstwa obrotu - sprzedawcy energii elektrycznej - oraz przedsiębiorstwa dystrybucyjnego - przedsiębiorstwa zajmującego się transportem energii elektrycznej sieciami elektroenergetycznymi od wytwórcy do odbiorcy końcowego.

   Uwolnienie cen energii elektrycznej nie dotyczy przedsiębiorstw energetycznych prowadzących działalność w zakresie dystrybucji energii elektrycznej. Dystrybucja energii elektrycznej jest przykładem monopolu naturalnego. Wynika to z natury dostarczanej usługi, jaką jest dystrybucja energii elektrycznej, gdyż ze względów technicznych konkurencja wielu podmiotów w tym obszarze jest niemożliwa. Przedsiębiorstwa te nadal mają obowiązek przedkładania taryf do zatwierdzenia prezesowi URE.

   Pozostawienie mechanizmu zatwierdzania taryf przedsiębiorstw obrotu w części dotyczącej gospodarstw domowych było motywowane uchronieniem tych odbiorców, w szczególności odbiorców wrażliwych, przed drastycznym wzrostem cen energii elektrycznej, który miał nastąpić po całkowitym uwolnieniu rynku energii. Jednak całkowite uwolnienie rynku energii elektrycznej jest procesem nieuchronnym i niezbędnym, ponieważ wyłącznie liberalizacja rynku w najlepszy sposób może zapewnić, że koszty funkcjonowania przedsiębiorstw energetycznych będą szły w parze z ich efektywnością ekonomiczną i zdolnością do rozwoju, a tym samym zdolnością do zaspokajania bieżących i przyszłych potrzeb odbiorców. Uwolnienie cen dla gospodarstw domowych przewidziane jest na dzień 1 stycznia 2009 r.

   Konieczność podwyżek cen energii elektrycznej, które miały miejsce w ostatnich miesiącach, wynikała z kilku czynników. Między innymi wzrosły ceny paliw, z których wytwarzana jest energia elektryczna. Ceny węgla, z którego w Polsce wytwarza się ok. 93% energii elektrycznej, wzrosły o ok. 20% w stosunku do pierwszego półrocza 2007 r. Znacznie zwiększył się także koszt transportu tego paliwa. Na wzrost cen końcowych energii elektrycznej wpłynęła również konieczność finansowania realizacji inwestycji w odbudowę i rozbudowę mocy produkcyjnych oraz infrastruktury służącej do przesyłania energii elektrycznej.

   Kolejną przyczyną podwyżek cen energii, które nastąpiły w ostatnim czasie, była zbyt długo utrzymywana regulacja cen energii elektrycznej, co obecnie skutkuje nagłym odbiciem cen przy jednoczesnym deficycie mocy. W tym przypadku podwyżki dotknęły przede wszystkim odbiorców przemysłowych, ponieważ - jak wskazano wyżej - dla gospodarstw domowych taryfy nadal zatwierdzane są przez prezesa URE.

   Na wzrost cen energii elektrycznej wpływ ma także konieczność finansowania realizacji obowiązku wspierania rozwoju wykorzystania źródeł wytwarzających energię elektryczną w oparciu o zasoby odnawialne i w kogeneracji (wytwarzanie energii elektrycznej wraz z wytwarzaniem ciepła) oraz kosztów zakupu przez wytwórców energii uprawnień do emisji dwutlenku węgla. Powyższe obowiązki wynikają z konieczności implementacji prawodawstwa unijnego w zakresie ochrony środowiska.

   Dodatkowo zwiększenie cen energii elektrycznej może być podyktowane procesem nieuchronnego wyrównywania się cen energii w całej Unii Europejskiej.

   Odnośnie do poruszanego przez panią poseł zagadnienia dotyczącego znacznego udziału opłaty za dystrybucję energii elektrycznej w opłacie końcowej, którą ponosi odbiorca energii elektrycznej, uprzejmie informuję, że wysokość opłaty dystrybucyjnej wynika przede wszystkim z kosztów eksploatacji sieci elektroenergetycznych, kosztów modernizacji i rozwoju sieci, wydatków ponoszonych na rozbudowę odcinków służących do przyłączenia podmiotów (odbiorców), innych wydatków wynikających ze specyfiki dystrybucji energii elektrycznej oraz kosztów uzyskania zwrotu z kapitału zaangażowanego w prowadzoną działalność i podatków związanych z prowadzeniem działalności.

   Wzrost opłat za dystrybucję energii elektrycznej wynika zatem w dużej części z konieczności dokonywania inwestycji w zakresie sieci dystrybucyjnej. W związku z nieustannym wzrostem zużycia energii elektrycznej przedsiębiorstwa dystrybucyjne muszą ponosić nakłady na rozbudowę układów zasilania, które dziś często pracują na granicy wydolności. Znaczna część infrastruktury sieciowej ma powyżej 30 lat. Dlatego w celu utrzymania posiadanego majątku sieciowego w stanie technicznym umożliwiającym dystrybucję energii elektrycznej na wymaganym poziomie i określonych standardach konieczne jest ponoszenie coraz większych nakładów inwestycyjnych.

   Całkowita opłata za dystrybucję energii elektrycznej, którą ponosi odbiorca, składa się z szeregu opłat związanych z realizacją usługi dystrybucji. Możemy tu wyróżnić opłaty zmienne, zależne od ilości energii elektrycznej zużytej przez danego odbiorcę, oraz opłaty stałe. Opłaty stałe nie zależą od ilości zużytej energii elektrycznej i kalkulowane są najczęściej w złotych za miesiąc (dla gospodarstw domowych) lub w złotych za moc umowną (zamówioną). Opłaty stałe związane są z kosztami stałymi prowadzenia działalności w zakresie dystrybucji energii elektrycznej.

   Niestety w związku z tym, że opłaty stałe są niezależne od ilości zużywanej przez danego odbiorcę energii elektrycznej, mogą one stanowić znaczną część opłaty końcowej ponoszonej przez odbiorcę, w szczególności w przypadku niskiego zużycia energii elektrycznej.

   W sytuacji wzrostu kosztów produkcji oraz transportu energii elektrycznej nie można oczekiwać stabilnych cen energii elektrycznej. W krótkim okresie spowodowałoby to utratę płynności finansowej przedsiębiorstw energetycznych, a w konsekwencji prowadziłoby to do istotnych ograniczeń w dostawie energii odbiorcom końcowym.

   Pragnę jednak uprzejmie poinformować panią poseł, że minister gospodarki, mając na względzie uboższą część odbiorców energii - gospodarstwa domowe o stosunkowo niskich dochodach, wraz z innymi organami administracji państwowej prowadzi prace nad stworzeniem systemu ochrony odbiorców słabych ekonomicznie, którzy nie z własnej winy nie są w stanie uregulować należności za dostarczaną energię elektryczną, przed pozbawieniem ich dostaw energii.

   Mając między innymi na uwadze niezwykle istotny społeczny wymiar postępującego procesu urynkowienia w sektorze elektroenergetyki i związanego z tym odchodzenia od zatwierdzania taryf na energię elektryczną przez prezesa URE, minister gospodarki, jako przewodniczący Zespołu Sterującego do Spraw Realizacji,,Programu dla elektroenergetyki˝, w dniu 15 lutego 2008 r. wydał specjalne zarządzenie w sprawie powołania międzyresortowej grupy roboczej do opracowania projektów aktów prawnych zapewniających odbiorcom słabym ekonomicznie właściwy poziom ochrony na konkurencyjnym rynku energii elektrycznej oraz nadających prezesowi URE odpowiednią rolę i narzędzia regulacyjne na takim rynku. W skład grupy wchodzą stali przedstawiciele (po jednym) wyznaczeni przez:

   - ministra skarbu państwa,

   - ministra finansów,

   - ministra pracy i polityki społecznej,

   - ministra środowiska,

   - ministra gospodarki,

   - prezesa Urzędu Regulacji Energetyki,

   - prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

   Jednym z zadań tej grupy, pracującej pod przewodnictwem wiceprezesa URE, było przygotowanie i przedstawienie ministrowi gospodarki niezbędnych propozycji legislacyjnych, które powinny być wdrożone do końca tego roku. Propozycje te polegają na zbudowaniu rozwiązania systemowego, w którym pozycja odbiorców najsłabszych ekonomicznie będzie odpowiednio prawnie usankcjonowana i wzmocniona przed dniem 1 stycznia 2009 r., to jest przed przewidywaną przez prezesa URE w komunikacie z dnia 25 lutego 2008 r. w sprawie przesłanek uwolnienia cen energii elektrycznej dla odbiorców w gospodarstwach domowych datą zwolnienia przedsiębiorstw obrotu energią elektryczną z obowiązku przedkładania do zatwierdzania taryf dla odbiorców w gospodarstwach domowych.

   W wyniku prac tej grupy powstał projekt nowelizacji ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U z 2006 r. Nr 89, poz. 625, z późn. zm.) wprowadzający pakiet odpowiednich zmian prawnych, gwarantujących ochronę odbiorców słabych ekonomicznie. W opracowanym projekcie nowelizacji ww. ustawy zaproponowano rozwiązanie systemowe obejmujące:

   - zdefiniowanie odbiorcy słabego ekonomicznie (czego nie ma dotychczas w naszym prawodawstwie, a jest jednoznacznie zalecane przez Komisję Europejską), co z punktu widzenia prawnego będzie mieć kluczowe znaczenie dla każdego z kolejnych kroków i podejmowanych działań na rzecz najuboższych odbiorców energii elektrycznej w naszym kraju,

   - świadczenie pomocy najuboższym grupom odbiorców energii elektrycznej przez przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się dystrybucją tej energii (w porozumieniu z jej sprzedawcami) poprzez opracowywanie i realizowanie wewnętrznych własnych programów tej pomocy w celu umożliwienia uniknięcia wstrzymania dostarczania energii elektrycznej słabym ekonomicznie odbiorcom (zasada ta jest już praktykowana jako odpowiedzialność społeczna biznesu (tzw. CSR, z ang. Corporate Social Responsibility) w sektorze elektroenergetyki w warunkach konkurencyjnego rynku energii elektrycznej),

   - odpowiednie wzmocnienie kompetencji prezesa URE w zakresie sprawowania nadzoru nad działalnością przedsiębiorstw energetycznych celem zapobiegania ewentualnym możliwościom nadużywania przez nie siły rynkowej na rynku hurtowym i rynku detalicznym energii elektrycznej, a tym samym w konsekwencji wobec odbiorców końcowych.

   Projekt ten nie pociąga za sobą dodatkowego obciążenia budżetu państwa oraz budżetów jednostek samorządu terytorialnego. Jego realizacja będzie się odbywać ze źródeł finansowych przedsiębiorstw energetycznych zajmujących się dystrybucją energii elektrycznej oraz przedsiębiorstw dokonujących sprzedaży tej energii do odbiorców końcowych. Proponowane w projekcie rozwiązania mają na celu zapobieżenie ubóstwu energetycznemu i wykluczeniu społecznemu, co jest zgodne ze strategią lizbońską. Wpłyną tym samym na poprawę warunków bytowych najuboższych odbiorców energii elektrycznej.

   Na zakończenie pragnę również podkreślić, że potencjalny odbiorca może w pewnym stopniu obniżyć ponoszone wydatki na zakup energii poprzez zmianę swoich zachowań na bardziej proefektywnościowe, a także zmianę swojego sprzedawcy na oferującego bardziej korzystne warunki, co możliwe jest od dnia 1 lipca 2007 r.

   Minister

   Waldemar Pawlak

   Warszawa, dnia 1 września 2008 r.