VI kadencja

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 17089

w sprawie dopłat do produkcji surowca tytoniowego

   Szanowny Panie Marszałku! Nawiązując do interpelacji pana posła Wojciecha Wilka przekazanej przy piśmie z dnia 30 lipca 2010 r. (znak: SPS-023-17089/10) w sprawie dopłat do produkcji surowca tytoniowego, wyjaśniam, co następuje.

   Polska jest drugim po Włoszech producentem surowca tytoniowego w Unii Europejskiej. Uprawą tytoniu zajmuje się ok. 14,3 tys. plantatorów, z tego 90% (12,8 tys.) jest zrzeszone w 11 grupach producentów.

   Krajowa produkcja opiera się głównie na małych, wysoko wyspecjalizowanych gospodarstwach rodzinnych o powierzchni uprawy rzadko przekraczającej 0,5-1,45 ha, dla których uprawa tytoniu jest często jedynym źródłem dochodów i gwarancją stabilizacji finansowej. Specyfiką tej uprawy jest jej wysoka pracochłonność, niski stopień zmechanizowania i duży udział pracy ręcznej. Uprawa tytoniu jest prowadzona w pięciu tradycyjnych rejonach: w lubelsko-podkarpackim, świętokrzysko-małopolskim, kujawsko-pomorskim, mazurskim oraz dolnośląskim. Województwami o największym procentowym udziale w produkcji są: lubelskie (ok. 46,7%), małopolskie (ok. 13,8%), świętokrzyskie (ok. 11,7%) oraz kujawsko-pomorskie (ok. 10,6%).

   W 2010 r. zakontraktowano 49,4 tys. ton tytoniu - o 1,3 tys. ton mniej niż w roku 2009 (50,7 tys. ton). Zbiory surowca tytoniowego wyprodukowanego w 2009 r. wyniosły ok. 43,8 tys. ton, tj. były wyższe o 2,6 tys. ton w porównaniu do wielkości produkcji z 2008 r. Średnie plony osiągane w ostatnich latach wynosiły 2,4-2,8 t/ha.

   W 2009 r. powierzchnia uprawy tytoniu ukształtowała się na poziomie 16 875 ha. Od 2010 r. w związku z uchyleniem przepisów rozporządzenia Rady (WE) nr 1782/2003 został zniesiony obowiązek podpisywania umów na uprawę oraz składania ich kopii w Agencji Rynku Rolnego, zatem w roku bieżącym nie są dostępne dane na temat powierzchni upraw tytoniu.

   Spośród ośmiu grup odmian tytoniu uprawianych w Europie polscy plantatorzy produkują tytoń należący do czterech z nich, głównie odmiany jasne typu virginia (ok. 60% powierzchni upraw) oraz typu burley (ok. 33% powierzchni upraw). Pozostałe rodzaje tytoniu ciemnego: typu puławski i mocny skroniowski (gr. III) oraz typu kentucky (gr. IV) zajmują odpowiednio 4% i 3% powierzchni upraw w Polsce.

   Ceny skupu tytoniu z roku zbioru 2009 kształtowały się w umowach na uprawę w granicach: 0,50-6,50 zł/kg - dla tytoniu jasnego typu Virginia, 0,50-4,50 zł/kg dla tytoniu jasnego typu burley, 1-3,40 zł/kg dla tytoniu ciemnego z gr. III i 1-3,20 zł/kg dla tytoniu ciemnego typu kentucky (z gr. IV).

   Natomiast ceny skupu proponowane w umowach na uprawę za tytoń wyprodukowany w 2010 r. wynoszą: 3,50-10 zł/kg dla tytoniu jasnego typu virginia, 4-7 zł/kg dla tytoniu jasnego typu burley, 3-6 zł/kg dla tytoniu ciemnego z gr. III i 1-6 zł/kg dla tytoniu ciemnego typu kentucky (z gr. IV). Zgodnie ze wstępnymi szacunkami związków producentów tytoniu średnie ceny skupu tego surowca w 2010 r. wzrosną o ok. 40% w stosunku do roku ubiegłego.

   Produkowany w Polsce surowiec tytoniowy jest zagospodarowywany w całości przez działających w naszym kraju przedstawicieli sektora pierwszego przetwarzania oraz przemysłu tytoniowego.

   Skupem oraz wstępnym przetwarzaniem surowca tytoniowego zajmuje się 6 przedsiębiorstw, tj. Universal Leaf Tobacco Poland sp. z o. o., FTK sp. z o.o., Philip Morris Polska Tobacco sp. z o. o., Luxor sp. z o. o., Tabak Polen sp. z o.o. oraz Belfepac Nv (przetwórca belgijski, który posiada prawo do zawierania umów z polskimi plantatorami).

   Na terenie Polski zlokalizowanych jest ponadto 6 zakładów należących do międzynarodowych firm tytoniowych (Philip Morris Polska - zakład w Krakowie, British American Tobacco Polska - zakłady w Augustowie i pod Myślenicami, Japan Tobacco Polska - zakład w Poddębicach oraz Imperial Tobacco Polska - zakłady w Tarnowie Podgórnym i w Radomiu) oraz jedna fabryka należąca do spółki Skarbu Państwa - Zakłady Tytoniowe w Lublinie.

   Polscy plantatorzy tytoniu otrzymują od 2004 r. płatności bezpośrednie na maksymalnym poziomie dopuszczonym Traktatem o przystąpieniu Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej. Zapisy traktatu dawały w tym sektorze możliwość corocznego uzupełniania jednolitej płatności obszarowej (JPO) poprzez zastosowanie sektorowych płatności uzupełniających, finansowanych z budżetu krajowego. Płatności te są zatwierdzane corocznie decyzją Komisji Europejskiej, pod warunkiem ich zgodności z aktualnie realizowaną polityką rolną w Unii. Na płatności uzupełniające w sektorze tytoniu przeznaczono: w 2004 r. - 145,3 mln zł, w 2005 r. - 201,3 mln zł, w 2006 r. - 263,2 mln zł, w 2007 r. - 268,9 mln zł, w 2008 r. - 276,1 mln zł, a w 2009 r. - 386,2 mln zł (ok. 91 mln euro).

   Zgodnie z reformą wspólnej polityki rolnej przyjętą w 2003 r. finansowane z budżetu Unii Europejskiej płatności obszarowe w nowych państwach członkowskich przyrastają stopniowo, aż do osiągnięcia w 2013 r. 100-procentowego poziomu płatności bezpośrednich stosowanych we Wspólnocie w dniu 30 kwietnia 2004 r. Aż do osiągnięcia maksymalnego pułapu płatności obszarowe w sektorze tytoniu mogły być corocznie uzupełniane o 30 punktów procentowych w formie płatności uzupełniających, wypłacanych ze środków krajowych:

   - w latach 2004-2006 w całości w formie płatności związanej z produkcją tytoniu,

   - w latach 2007-2009 podzielonych na płatności związane i płatności niezwiązane z produkcją tego surowca,

   - w latach 2010-2012 wyłącznie w formie płatności niezwiązanej z produkcją tytoniu.

   Powyższe ustalenia są wynikiem przeprowadzonej w czerwcu 2003 r., a zatem jeszcze przed przystąpieniem Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej, reformy wspólnej polityki rolnej w zakresie niektórych rynków oraz płatności bezpośrednich. Ustalenia te zostały wprowadzone do obowiązującego wszystkie państwa członkowskie prawa unijnego, tj. do: rozporządzenia Rady (WE) nr 1782/2003 z dnia 29 września 2003 r. zmienionego rozporządzeniem Rady (WE) nr 864/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 1973/2004 z dnia 29 października 2004 r.

   Należy zaznaczyć, że ustalenia reformy w zakresie wprowadzenia od 2010 r. na rynku tytoniu wyłącznie płatności niezwiązanych z produkcją od początku nie zyskały akceptacji polskich oraz unijnych producentów tego surowca.

   Mając na uwadze społeczne i ekonomiczne uwarunkowania rynku tytoniu resort rolnictwa wielokrotnie podejmował na forum Rady Ministrów Unii Europejskiej, a także na forum grup roboczych Rady działania mające na celu zmianę ww. przepisów i utrzymanie systemu dopłat do surowca tytoniowego w formie związanej z produkcją aż do końca perspektywy finansowej 2013 r. Kwestia ta była poruszana podczas wspólnych wystąpień państw członkowskich Unii Europejskiej produkujących tytoń oraz w popartym przez Polskę i 8 innych państw liście, przygotowanym w czerwcu 2008 r. przez rząd Republiki Włoskiej, skierowanym do komisarza ds. rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich Mariann Fischer-Boel. Działania te były aktywnie wspierane przez polskie związki plantatorów tytoniu wraz z międzynarodowym związkiem producentów tytoniu (UNITAB) na forum Parlamentu Europejskiego.

   Kolejną okazją do podjęcia dyskusji na temat utrzymania płatności związanych z produkcją do roku 2012 w tym sektorze był przeprowadzany w 2008 r. przegląd wspólnej polityki rolnej (tzw. Health Check).

   W związku z publikacją w dniu 20 listopada 2007 r. komunikatu Komisji Europejskiej dla Rady i Parlamentu Europejskiego pt. ˝Przygotowania do oceny funkcjonowania reformy WPR˝, którego celem było ukierunkowanie na forum Wspólnoty dyskusji na najważniejsze elementy oceny funkcjonowania WPR, zaistniała możliwość skierowania rozmów na kluczowe elementy organizacji i funkcjonowania rynku tytoniu. Jednakże mimo podejmowanych przez Polskę i inne kraje producenckie licznych inicjatyw w zakresie utrzymania dotychczasowego systemu wsparcia na rynku tytoniu nie udało się doprowadzić do podniesienia tej kwestii na forum wspólnotowym. Komisja Europejska w ramach przeglądu WPR nie podjęła dyskusji na temat regulacji sektora tytoniowego.

   Ustalenia przeglądu wspólnej polityki rolnej podtrzymujące założenia reformy z 2003 r. w zakresie stosowania na rynku tytoniu wyłącznie płatności niezwiązanych z produkcją od 2010 r. zostały określone w art. 146 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE) nr 73/2009 z dnia 19 stycznia 2009 r., który ustanowił, że pomoc w odniesieniu do produkcji tytoniu, tj. przepisy rozdziału 10c rozporządzenia Rady (WE) nr 1782/2003 po raz ostatni miały zastosowanie w odniesieniu do 2009 r.

   Polityka rolna Unii Europejskiej zmierza obecnie w kierunku oddzielenia płatności bezpośrednich od produkcji rolnej, ponieważ ich nadrzędnym celem ma być wspieranie dochodów rolniczych, a nie wprowadzanie zachęt do zwiększania produkcji. Dzięki temu rolnicy mogą dostosowywać swoją produkcję do faktycznego zapotrzebowania rynku i własnych przewag konkurencyjnych, zamiast kierować się wysokością płatności bezpośrednich w poszczególnych sektorach produkcji rolnej. W świetle powyższego mało prawdopodobna wydaje się możliwość powrotu do polityki wspierania produkcji rolnej.

   Z poważaniem

   Podsekretarz stanu

   Artur Ławniczak

   Warszawa, dnia 24 sierpnia 2010 r.