VI kadencja

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 9300

w sprawie zakresu odpowiedzialności z art. 86 Kodeksu wykroczeń w kontekście przestępstwa z art. 177 Kodeksu karnego i faktu zbiegnięcia z miejsca zdarzenia

   Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na przesłaną przy piśmie z dnia 30 kwietnia 2009 r., nr SPS-023-9300/09, interpelację pana posła Piotra Stanke dotyczącą zakresu odpowiedzialności z art. 86 Kodeksu wykroczeń w odniesieniu do odpowiedzialności karnej konstytuowanej w art. 177 Kodeksu karnego i okoliczności zaostrzającej wymiar kary w postaci zbiegnięcia z miejsca wypadku określonej w art. 178 Kodeksu karnego uprzejmie przedstawiam, co następuje.

   Polski ustawodawca w typie przestępstwa z art. 177 § 1 K.k. penalizuje zachowanie polegające na chociażby nieumyślnym naruszeniu reguł ostrożności w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, w wyniku którego dochodzi do wypadku, w którym inna osoba odniosła obrażenia ciała skutkujące rozstrojem jej zdrowia lub naruszeniem czynności narządu ciała na czas powyżej dniu siedmiu. Typ kwalifikowany przestępstwa spowodowania wypadku w komunikacji określony został w art. 177 § 2 K.k., przy czym znamieniem kwalifikującym jest skutek w postaci śmierci lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Do okoliczności skutkujących surowszą odpowiedzialnością karną, zgodnie z art. 178 K.k., należą: stan nietrzeźwości sprawy lub pozostawanie przez sprawcę pod wpływem środka odurzającego, bądź ucieczka przez niego z miejsca zdarzenia. Podstawa prawna zaostrzenia wymiaru kary odnosi się zarówno do przestępstwa w typie podstawowym, jak i kwalifikowanym.

   Należy zauważyć, że spowodowanie kolizji drogowej, a więc zdarzenia, gdy na skutek naruszenia reguł ostrożności obowiązujących w ruchu drogowym doszło do powstania wyłącznie szkody majątkowej, a także wypadku drogowego, w wyniku którego osoby w nim uczestniczące doznały obrażeń ciała skutkujących rozstrojem zdrowia na czas nie dłuższy niż siedem dni, rodzi odpowiedzialność za wykroczenie określone w art. 86 § 1 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (Dz. U. z 2007 r. Nr 141, poz. 756, z późn. zm.). Jednocześnie ustawodawca przewidział surowszą odpowiedzialność sprawcy wskazanego wykroczenia drogowego w tych wszystkich wypadkach, gdy znajdował się on w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka. Ucieczki z miejsca zdarzenia w wypadku wskazanych wykroczeń nie potraktowano natomiast jako okoliczności zaostrzającej wymiar kary, co uzasadnia fakt, że zakres normowania przepisów art. 87 § 1 i 2 K.w. statuujących typy wykroczeń o charakterze formalnym (bezskutkowym) obejmuje nie tylko te sytuacje, w których doszło do kolizji lub wypadku drogowego, ale również sytuacje, gdy spowodowane przez sprawcę zagrożenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym nie miało takich konsekwencji.

   Warto zwrócić uwagę, że sprawca wykroczenia drogowego, w wyniku którego powstała wyłącznie szkoda majątkowa bądź też inna osoba doznała obrażeń ciała skutkujących rozstrojem jej zdrowia na czas nie dłuższy niż siedem dni, a który zbiegł z miejsca zdarzenia, poniesie odpowiedzialność nie tylko za wykroczenie określone w art. 86 § 1 K.w., ale również za wykroczenie stypizowane w art. 97 K.w., który stanowi, że grzywnie do kwoty 3000 zł albo karze nagany podlega ten, kto wykracza przeciwko innym przepisom o bezpieczeństwie lub o porządku na drogach publicznych. Należy bowiem zauważyć, że ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2005 r. Nr 108, poz. 908 - tekst jednolity z późn. zm.) w art. 44 ust. 1 pkt 4 i ust. 2 pkt 3 obliguje każdego uczestnika wypadku drogowego, w którym są ranne osoby, do pozostania na miejscu zdarzenia, zaś w przypadku szkody wyłącznie majątkowej, na żądanie osoby uczestniczącej w wypadku, do podania swoich danych personalnych, danych personalnych właściciela lub posiadacza pojazdu oraz danych dotyczących zakładu ubezpieczeń, z którym zawarta jest umowa obowiązkowego ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej. Sprawca, który oddala się z miejsca wypadku drogowego, naruszając wskazane unormowania Prawa o ruchu drogowym, naraża się więc na odpowiedzialność z art. 97 K.w.

   Warto zwrócić także uwagę na przepis art. 93 K.w., który penalizuje nieudzielanie pomocy ofiarom wypadku przez prowadzącego pojazd, który uczestniczył w wypadku drogowym. Sprawca takiego wykroczenia podlega karze aresztu albo grzywny, a nadto obligatoryjnie orzeka się wobec niego zakaz prowadzenia pojazdów.

   Wydaje się, że powyższe rozwiązania legislacyjne nie odzwierciedlają dostatecznie całej naganności zachowania sprawcy czynu z art. 86 § 1 K.w. w tych wypadkach, gdy po jego popełnieniu zbiegł on z miejsca zdarzenia. Niewątpliwie bowiem ucieczka z miejsca kolizji lub wypadku ma wysoce aspołeczny charakter, ukierunkowany na uniknięcie przez sprawcę wypadku lub kolizji odpowiedzialności, w tym odpowiedzialności o charakterze kompensacyjnym, uniemożliwiając tym samym osobom poszkodowanym zaspokojenie ich uzasadnionych roszczeń. Stąd też pomimo omówionego wyżej zakresu normowania art. 97 K.w., obejmującego ucieczkę z miejsca zdarzenia drogowego, zasadne wydaje się podjęcie działań legislacyjnych zmierzających do wprowadzenia unormowań w sposób jednoznaczny traktujących taką ucieczkę bądź jako okoliczność zaostrzającą wymiar kary za wykroczenie, bądź jako okoliczność objętą znamionami odrębnego typu wykroczenia, przy przyjęciu konstrukcji pozostawania tego elementu zachowania sprawcy w stosunku do wcześniej spowodowanego wypadku lub kolizji jako odrębnego czynu pozostającego w warunkach realnego zbiegu wykroczeń.

   Rozwiązania takie posłużą wzrostowi świadomości społecznej w zakresie obejmującym obowiązki obciążające uczestników ruchu drogowego, a tym samym przysłużą się podniesieniu bezpieczeństwa w ruchu drogowym oraz wzmocnieniu ochrony interesów tych uczestników tego ruchu, którzy w wyniku wypadku drogowego będącego rezultatem czynu mającego charakter wykroczenia doznali obrażeń cielesnych.

   Z powyżej przedstawionych względów w Ministerstwie Sprawiedliwości zostaną zainicjowane prace legislacyjne prowadzące do dokonania stosownej nowelizacji rozdziału XI Kodeksu wykroczeń, grupującego wykroczenia przeciwko bezpieczeństwu i porządkowi w komunikacji.

   Z wyrazami szacunku

   Podsekretarz stanu

   Zbigniew Wrona

   Warszawa, dnia 2 czerwca 2009 r.