VI kadencja

Odpowiedź ministra rolnictwa i rozwoju wsi

na interpelację nr 23810

w sprawie zwiększających się szkód w uprawach rolnych wyrządzanych przez ślimaki nagie

   Odpowiadając na przekazaną przy piśmie z dnia 28 lipca 2011 r., znak: SPS-023-23810/11, interpelację posła Jana Warzechy w sprawie zwiększających się szkód w uprawach rolnych wyrządzanych przez ślimaki nagie, przedstawiam następujące wyjaśnienia.

   W Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi znany jest problem dotyczący inwazyjnego gatunku ślimaka ślinika luzytańskiego, który od kilkunastu lat rozprzestrzenia się na terenie woj. podkarpackiego, a w ostatnich latach także w innych regionach kraju.

   Ślimaki stwarzają poważne problemy w produkcji roślinnej. Dotyczy to prawie wszystkich rodzajów upraw i kilku gatunków ślimaków. Należą do nich: pomrowik plamisty (D. reticulatum) i ślinik zmienny (A. distinctus), które niszczą głównie plantacje rzepaku ozimego i pszenicy ozimej, oraz ślinik luzytański (A. lusitanicus), ślinik wielki (A. rufus) i ślinik rdzawy (A. subfuscus), które obok uszkodzeń roślin rolniczych wyrządzają poważne szkody w warzywach, roślinach ozdobnych, sadowniczych i zielarskich. Uszkodzenia roślin mogą powodować także inne pomrowiki, śliniki i pomrowy oraz niektóre ślimaki skorupkowe, które występują niekiedy w dużym nasileniu.

   Z informacji przekazanych przez Państwową Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa wynika, że w bieżącym roku ślimaki nagie nie stanowiły istotnego zagrożenia dla ważnych gospodarczo upraw w kraju - nie były obserwowane wcale lub też uszkodzenia powodowane przez te organizmy nie przekraczały ekonomicznej szkodliwości.

   Uchwałą nr 260/2005 Rady Ministrów z dnia 5 października 2005 r. w sprawie ustanowienia programu wieloletniego ˝Ochrona roślin uprawnych z uwzględnieniem bezpieczeństwa żywności oraz ograniczenia strat w plonach i zagrożeń dla zdrowia ludzi, zwierząt domowych i środowiska˝ temat dotyczący zapobiegania rozprzestrzeniania się gatunków inwazyjnych, w tym ślinika luzytańskiego, włączony został do prac naukowych Instytutu Ochrony Roślin - Państwowego Instytutu Badawczego (IOR - PIB) w Poznaniu.

   Prowadzone w IOR - PIB wieloletnie badania nad tą grupą szkodników są podstawą opracowania metod ich zwalczania, które na bieżąco są upowszechniane w licznych publikacjach naukowych i popularnonaukowych oraz w formie elektronicznej na stronie internetowej instytutu. W związku z często masowym występowaniem ślimaków w agrocenozach konieczne jest ich zwalczanie za pomocą wszelkich dostępnych metod: profilaktycznych, agrotechnicznych, biologicznych i chemicznych, które ograniczają nadmierny ich rozwój i chronią uprawy roślin przed szkodami.

   Jak wynika z przeprowadzonych przez IOR - PIB badań, tylko łączne stosowanie wypracowanych metod profilaktycznych, uprawowych, agrotechnicznych i chemicznych na całym obszarze, we wszystkich miejscach występowania tego szkodnika, pozwala na ograniczenie liczebności jego populacji. Ze względu na ekspansywność ślinika luzytańskiego jednostkowe stosowanie zalecanych metod jest nieskuteczne. Aby nie dopuścić do rozrodu i nadmiernego rozwoju ślimaków, zabiegi zwalczania ślimaków należy podejmować na początku sezonu wegetacyjnego, po przekroczeniu progów szkodliwości. Ocenia się, że proste zabiegi polegające na usuwaniu ślimaków i likwidacji miejsc ich bytowania poprzez ich zbieranie i niszczenie, wykaszanie miedz i rowów, osuszanie pól, podorywkę, bronowanie, wałowanie gleby, usuwanie chwastów z upraw, itp., mogą ograniczyć liczebność ślimaków o ponad połowę.

   Bardzo przydatny w ograniczaniu uszkodzeń roślin na małych powierzchniach jest biopestycyd Nemaslug (Becker Underwood, Anglia). Zawiera on wyselekcjonowaną rasę nicienia Phasmarhabditis hermaphrodita, który może powodować śmierć ślimaków w ciągu 7-10 dni po jego aplikacji. Nemaslug jest bezpieczny dla ludzi i zwierząt i może być stosowany w uprawach roślin ogrodniczych i rolniczych. Ocena skuteczności w zwalczaniu polskich populacji różnych gatunków ślimaków jest celem aktualnie prowadzonych w IOR - PIB badań.

   Zabiegi chemicznego zwalczania ślimaków w uprawach roślin, zarówno na dużych, jak i na małych powierzchniach, prowadzi się za pomocą granulowanych moluskocydów. Zawierają one substancje aktywne - metaldehyd lub metiokarb, które działają na ślimaki żołądkowo i kontaktowo. W chwili obecnej zarejestrowane są trzy granulowane moluskocydy z metaldehydem (Glanzit 06 GB, Snacol 05 GB, Ślimax 04 GB), jeden z metiokarbem (Mesurol Alimax 02 RB). Granulowane moluskocydy są bardzo skuteczne w zwalczaniu ślimaków, pod warunkiem właściwego ich stosowania. Warunkiem wysokiej skuteczności ich działania jest dobranie, na podstawie prowadzonego w uprawach roślin monitoringu nasilenia występowania ślimaków oraz warunków uprawowych, pogodowych i glebowych, odpowiedniego terminu ich stosowania oraz właściwej techniki wykonania zabiegu.

   Od kilku lat w IOR - PIB prowadzone są badania nad różnymi substancjami aktywnymi i technikami ich stosowania w ograniczaniu szkód powodowanych przez ślimaki w uprawach roślin. Są to substancje pochodzenia naturalnego, substancje aktywne różnych zarejestrowanych środków ochrony roślin, jak i związki chemiczne pochodzenia roślinnego i zwierzęcego. Wyniki tych badań są sukcesywnie przedstawiane przez pracowników IOR - PIB w różnych publikacjach naukowych. W roku bieżącym podjęto nowatorskie w świecie badania nad nową generacją związków chemicznych - cieczami jonowymi - w celu oceny ich aktywności działania na ślimaki. Uzyskane wyniki testów z różnymi substancjami są zachęcające, jednak badania te wymagają znacznego rozszerzenia.

   Szczegółowe informacje dotyczące aktualnych metod ograniczania liczebności populacji ślimaków i wyrządzanych przez nie szkód w uprawach roślin zamieszczone są w podanych poniżej publikacjach:

   - Kozłowski J., 2008 r., ˝Obcy inwazyjny ślimak nagi ślinik luzytański - Arion lusitanicus. Charakterystyka, metody zwalczania i rejestracji stanowisk występowania w Polsce˝, Rozpr. Nauk. Inst. Ochr. Roślin - PIB 17, 48 ss., ISSN 1730038X,

   - Kozłowski J., 2008 r., ˝Ślinik luzytański - Arion lusitanicus mabille˝, s. 112-117. W: ˝Poradnik sygnalizatora ochrony rzepaku˝, Walczak F. (red.), Instytut Ochrony Roślin - PIB Poznań, 153 ss., ISBN 978-83-89867-29-2,

   - Kozłowski J., 2008 r., ˝Pomrowik plamisty - Deroceras reticulatum˝ (O.F. Müller), s. 118-124. W: ˝Poradnik sygnalizatora ochrony rzepaku˝, Walczak F. (red.), Instytut Ochrony Roślin - PIB Poznań, 153 ss., ISBN 978-83-89867-29-2,

   - Kozłowski J., 2009 r., ˝Pomrowiki, śliniki i inne groźne ślimaki˝, Rolnik Dzierżawca 10 (151), s. 56-58,

   - Kozłowski J., 2010 r., ˝Ślimaki nagie w uprawach. Klucz do identyfikacji. Metody zwalczania.˝, Inst. Ochr. Roślin - PIB Poznań, 63 ss.,

   - Walczak F., Kozłowski J., Jakubowska M., Roik K., Złotkowski J., 2010 r., ˝Modernizacja i aktualizacja metodyk do prowadzenia monitoringu dla celów krótko i długoterminowego prognozowania agrofagów˝, s. 219-243,

   - Kozłowski J., 2010 r., ˝Coraz groźniejsze ślimaki˝, Top Agrar Polska 8, s. 96-98,

   - Kozłowski J., 2011 r., ˝Zwalczanie ślimaków w uprawach roślin˝, Nowa Wieś Europejska 101, s. 28-30.

   Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi informuje, że działania zmierzające do zminimalizowania strat powodowanych przez ślimaki w uprawach polowych roślin rolniczych i ogrodniczych podjęła również Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa. W celu zminimalizowania ewentualnych strat podejmowane były działania mające na celu ograniczenie zagrożenia ze strony ślimaków nagich, głównie w województwach południowych, gdzie obserwowana była większa presja ze strony tych szkodników. Wojewódzcy inspektorzy ochrony roślin i nasiennictwa przekazywali zainteresowanym podmiotom informacje na temat szkodliwości ślimaków nagich i metod ich zwalczania. Informacje te zawarte były m.in. w komunikatach, które zamieszczano na stronach internetowych wojewódzkich inspektoratów ochrony roślin i nasiennictwa, wywieszano na tablicach informacyjnych oraz przekazywano do instytucji i podmiotów działających w obszarze rolnictwa (województwa: dolnośląskie, małopolskie, opolskie, podkarpackie, łódzkie), ogłoszeniach zamieszczanych w lokalnych środkach przekazu (województwa: małopolskie, opolskie), ulotkach dystrybuowanych wśród zainteresowanych podmiotów (woj. małopolskie) oraz w formie indywidualnych porad udzielanych w trakcie prowadzonych czynności kontrolnych. W 2010 r. przeprowadzono również przez pracowników Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Krakowie szkolenie dla rolników w zakresie biologii, szkodliwości oraz metod walki ze ślimakami.

   Minister

   Marek Sawicki

   Warszawa, dnia 23 sierpnia 2011 r.