VI kadencja

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia - z upoważnienia ministra -

na zapytanie nr 5342

w sprawie medycyny naturalnej

   Szanowny Panie Marszałku! W związku z zapytaniem pani Teresy Wargockiej, posła na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, w sprawie medycyny naturalnej, przesłanym przy piśmie z dnia 27 listopada 2009 r. (SPS-024-5342/09), uprzejmie proszę o przyjęcie poniższych informacji.

   Minister zdrowia realizuje zadania na podstawie regulacji ustawowych. Warunki obrotu produktami leczniczymi określa ustawa z dnia 6 września 2001 r. (Dz. U. Nr 45, poz. 271). Ustawa określa również status prawny produktów leczniczych homeopatycznych.

   Obrót detaliczny produktami leczniczymi prowadzony jest w aptekach oraz punktach aptecznych. Poza aptekami i punktami aptecznymi obrót detaliczny produktami leczniczymi wydawanymi bez przepisu lekarza mogą prowadzić sklepy zielarsko-medyczne, sklepy specjalistyczne zaopatrzenia medycznego, sklepy ogólnodostępne.

   Na podstawie art. 71 ust. 3 przedmiotowej ustawy minister zdrowia, w drodze rozporządzeń, określa wykazy produktów leczniczych, które mogą być dopuszczone do obrotu w placówkach obrotu pozaaptecznego, kwalifikacje osób wydających produkty lecznicze, wymagania, jakim powinien odpowiadać lokal i wyposażenie placówek obrotu pozaaptecznego i punktu aptecznego, uwzględniając bezpieczeństwo stosowania produktów leczniczych oraz wymagania dotyczące przechowywania i dystrybucji produktów leczniczych w tych placówkach.

   Obrót hurtowy produktami leczniczymi, zgodnie z przepisami wymienionej ustawy (art. 72), mogą prowadzić wyłącznie hurtownie farmaceutyczne. Podjęcie działalności gospodarczej w zakresie prowadzenia hurtowni farmaceutycznej wymaga uzyskania zezwolenia głównego inspektora farmaceutycznego. Na prowadzenie apteki zezwolenie wydaje wojewódzki inspektor farmaceutyczny.

   Nadzór nad jakością i obrotem produktami leczniczymi w celu zabezpieczenia interesu społecznego w zakresie bezpieczeństwa zdrowia i życia ludzi przy stosowaniu produktów leczniczych i wyrobów medycznych, znajdujących się w hurtowniach farmaceutycznych, aptekach, działach farmacji szpitalnej, punktach aptecznych i placówkach obrotu pozaaptecznego, sprawuje Państwowa Inspekcja Farmaceutyczna, do której należy kontrolowanie m.in. warunków obrotu produktami leczniczymi. Wszystkie apteki podlegają stałym planowym kontrolom przeprowadzanym przez Inspekcję Farmaceutyczną.

   Natomiast Inspekcja Farmaceutyczna nie ma uprawnień do kontrolowania różnych placówek prowadzących m.in. sprzedaż leków naturalnych.

   Zgodnie z przepisami cytowanej ustawy w aptekach ogólnodostępnych na wydzielonych stoiskach można sprzedawać również produkty naturalne posiadające wymagane prawem atesty lub zezwolenia.

   Jednakże pojęcie medycyny naturalnej jest bardzo szeroko definiowane, głównie w opracowaniach popularnonaukowych. Do medycyny naturalnej zalicza się m.in. masaż, kinezjologię stosowaną, aromaterapię, technikę Bowena, terapię czaszkowo-krzyżową, stymulację wewnątrzmięśniową, hipoterapię, pozaustrojową terapię falą uderzeniową, terapię glukozaminą (najczęściej z chondroityną), hellerwork, ziołolecznictwo, hydroterapię, terapię magnetycznymi wkładkami do butów, medycynę naturopatyczną, ozonoterapię, proloterapię, refleksologię, jogę, kręgarstwo, bioenergoterapia, aparat Obron i wiele innych, niekiedy egzotycznych technik, które często nie mają swoich odpowiedników w języku polskim.

   Zdaniem Naczelnej Rady Lekarskiej stosowanie metod tzw. medycyny niekonwencjonalnej bazuje przede wszystkim na efekcie placebo. Trudno jest opracować sposoby ich naukowej, wymaganej przez medycynę konwencjonalną oraz zgodnej z przepisami prawa weryfikacji, ponieważ ich działanie nie znajduje wytłumaczenia na gruncie dotychczasowego stanu wiedzy. Pojedyncze empiryczne badania naukowe nie wykazały ich skuteczności m.in. w astmie, chorobach alergicznych czy nowotworowych. W efekcie w niektórych zaleceniach dotyczących chorób, w których ich stosowanie jest popularne, są one wymieniane jako niezalecane (np. GINA-Global Initiative on Astma lub ARIA-Allergic Rhinitis and its Impact on Asthma oraz stanowisko Polskiego Towarzystwa Alergologicznego z 2000 r.). Metody te nie spełniają współczesnych kryteriów metody leczniczej w zakresie założeń (absurdalne lub spekulatywne), wskazań (zwykle panaceum), przeciwwskazań (brak - co rodzi podejrzenie braku obiektywnego działania), skuteczności (na poziomie placebo) i bezpieczeństwa (opóźnianie właściwego leczenia), a ich powodzenie jest szczególne w przypadku chorób, które leczą się same (złe samopoczucie, stres, niespecyficzne bóle, przeziębienia, alergia itp.).

   W opinii Naczelnej Rady Lekarskiej nie ma kraju, gdzie tego typu metody byłyby akceptowane na gruncie medycyny, co najwyżej jest tolerowane jako leczenie niemedyczne. Zasady leczenia niemedycznego w różnych krajach są podobne do stosowanych w Polsce. Traktowanie ich na zasadach działalności gospodarczej przynosi efekt w postaci odprowadzanych do budżetu podatków, jednak w przypadku chorób nowotworowych czy m.in. astmy może w efekcie generować zwiększenie kosztów ponoszonych przez Narodowy Fundusz Zdrowia na skutek konieczności leczenia choroby w bardziej zaawansowanym stadium, na skutek opóźnienia w podjęciu właściwego leczenia.

   Z opinii przekazanej przez Agencję Oceny Technologii Medycznych wynika, że autorzy analizowanych przez tę instytucję opracowań wtórnych wyraźnie podkreślają, iż wiele technik terapeutycznych zaliczanych do medycyny naturalnej, czy też alternatywnej nie posiada żadnych dowodów na skuteczność i bezpieczeństwo ich stosowania u ludzi, bądź też dowody te są bardzo nieliczne, ograniczone, słabe i niewystarczające. Wręcz przeciwnie, istnieją informacje na temat poważnych działań niepożądanych terapii niekonwencjonalnych u dzieci i dorosłych. Dodatkowo podkreśla się ich wysoki i nieefektywny koszt. Jednocześnie agencja zaznacza, że obecnie dostępne dane są niewystarczające, aby rekomendować bądź nie rekomendować terapii z zakresu medycyny naturalnej w jakimkolwiek wskazaniu. Wiele przeglądów systematycznych identyfikuje jedynie skalę i obszary zastosowania medycyny alternatywnej oraz zaznacza potrzebę przeprowadzenia większej ilości poprawnych metodologicznie badań pierwotnych w celu oceny efektywności i bezpieczeństwa stosowanych technik.

   Przekazując powyższe, uprzejmie informuję, że wobec braku dowodów potwierdzających skuteczność działania danej metody stosowanej w ramach medycyny naturalnej (niekonwencjonalnej) nie jest możliwe ustalenie wymagań dotyczących kwalifikacji zawodowych, sposobu ich nabywania i doskonalenia zawodowego osób stosujących takie metody.

   Z poważaniem

   Podsekretarz stanu

   Adam Fronczak

   Warszawa, dnia 7 stycznia 2010 r.