VI kadencja

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Infrastruktury - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 13882

w sprawie trudnej sytuacji gmin związanej z wypłatą odszkodowań za grunty przejmowane pod drogi

   Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na pismo Pana Marszałka z dnia 17 lutego 2010 r., znak: SPS-023-13882/10, przekazujące interpelację pana posła Marka Zielińskiego oraz grupy posłów z dnia 7 stycznia 2010 r. w sprawie trudnej sytuacji gmin związanej z wypłatą odszkodowań za grunty przejmowane pod drogi, skierowaną uprzednio do ministra spraw wewnętrznych i administracji, uprzejmie przedstawiam informację w tym zakresie.

   Odnosząc się do pytań sformułowanych w interpelacji, uprzejmie informuję, że do Ministerstwa Infrastruktury dochodzą sygnały o problemach niektórych gmin związanych z koniecznością wypłaty odszkodowań za grunty przejęte pod drogi publiczne. W szczególności znana jest sytuacja miasta Puszczykowa, którą zasygnalizowała pani burmistrz miasta pismem z dnia 31 grudnia 2008 r. skierowanym do ministra infrastruktury. W powyższej sprawie w dniu 6 kwietnia 2009 r. pismo skierował również wicemarszałek województwa wielkopolskiego, stwierdzając, że omawiany problem ma wymiar powszechny i dotyczy wielu gmin. W odpowiedzi udzielonej pani burmistrz sugerowałem wykorzystanie instrumentów prawnych związanych ze wzrostem wartości nieruchomości, tj. opłat adiacenckich zawartych w ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603, z późn. zm.) oraz renty planistycznej, o której mowa w ustawie z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717, z późn. zm.), jako dodatkowych źródeł pozyskiwania środków finansowych mogących w części zaspokoić zobowiązania gminy.

   Jednocześnie, mając na uwadze wagę problemu, pismem z dnia 3 lutego 2009 r. wystąpiłem do Związku Gmin Wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej oraz Związku Miast Polskich o przedstawienie informacji na temat wysokości zrealizowanych oraz podlegających realizacji odszkodowań z tytułu przejętych nieruchomości pod drogi publiczne gminne. Z otrzymanych informacji nie wynikało, aby sytuacja miasta Puszczykowo była reprezentatywna dla całego kraju. W odpowiedzi na moje wystąpienie do dnia dzisiejszego wpłynęło wyłącznie pismo prezydenta miasta Legionowa, w którym pan prezydent kwestionuje zasadność wypłaty odszkodowań za grunty zajęte pod drogi publiczne w trybie art. 73 ustawy z dnia 13 października 1998 r. Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz. U. Nr 133, poz. 872, z późn. zm.) bez zapewnienia odpowiednich środków finansowych na ich realizację.

   Należy podkreślić, że w powyższej sprawie wypowiedział się Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 19 maja 2009 r., sygn. akt K 47/07, w którym stwierdził m.in., że ˝w uzasadnieniu wniosku Rada Miasta Legionowo powołała się na art. 167 ust. 1 i 4 konstytucji, z którego wynika gwarancja, że dochody jednostek samorządu terytorialnego będą skorelowane z zakresem nałożonych na nie zadań, jako wyraz odpowiedzialności państwa za skutki finansowe zmian zadań i kompetencji, którym powinny towarzyszyć odpowiednie zmiany w podziale dochodów publicznych. Tymczasem w wypadku wnioskodawcy art. 73 przepisów wprowadzających (ustawę o samorządzie terytorialnym - przyp.), który nałożył obowiązek wypłaty odszkodowań za grunty zajęte pod drogi publiczne, narzucono na gminy zadania bez zapewnienia odpowiednich środków na ich realizację. Zdaniem wnioskodawcy dochody uzyskiwane przez gminy z innych źródeł są niewystarczające do realizacji przydzielonego zadania i w związku z tym powstaje dysproporcja między zakresem zadań a poziomem dochodów, gdyż kwota należnych odszkodowań w jej wypadku wyniosła 49 mln zł˝. Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że ˝ustawodawca odroczył do 31 grudnia 2005 r. termin składania przez właścicieli wniosków odszkodowawczych, co miało na celu umożliwienie gminie wygospodarowania środków na odszkodowania˝. Zdaniem trybunału ˝gminy miały bardzo długi okres - od 1999 r. do 2005 r. - na zaplanowanie w budżetach na poszczególne lata środków potrzebnych na realizację tego zadania˝.

   Pragnę także poinformować, że w trakcie prac nad projektem rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzania operatu szacunkowego wystosowałem do wojewodów pismo w celu oszacowania wysokości odszkodowań za nieruchomości wywłaszczone lub przejęte z mocy prawa pod drogi publiczne na terenie poszczególnych województw. Z otrzymanych informacji wynikało, że wypłaty odszkodowań są sukcesywnie realizowane. W województwie wielkopolskim wysokość odszkodowań ustalona na podstawie przepisów art. 73 ustawy Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną wyniosła w I półroczu 2008 r. - 630 tys. zł, w II półroczu 2008 r. - 790 tys. zł, w I półroczu 2009 r. - 850 tys. zł, natomiast w skali kraju było to odpowiednio 24,3 mln zł, 24,3 mln zł i 28,8 mln zł.

   Ministerstwo Infrastruktury, mając na uwadze ograniczone możliwości finansowe samorządów gminnych, przeprowadziło analizę przepisów regulujących kwestię wypłat odszkodowań. Z analizy tej wynika, że w zaistniałej sytuacji rozwiązaniem, które mogłoby wypełnić konstytucyjną zasadę słusznego odszkodowania, będzie propozycja wypłaty tego odszkodowania w obligacjach komunalnych. Gmina posiada bowiem upoważnienie do emisji obligacji na zasadach określonych w ustawie z dnia 29 czerwca 1995 r. o obligacjach. Równocześnie zgodnie z dyspozycją art. 132 ust. 4 ustawy o gospodarce nieruchomościami starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, za zgodą osoby uprawnionej, może ustalić inny sposób zapłaty przyznanego odszkodowania. W związku z powyższym pismem z dnia 21 stycznia 2010 r. zwróciłem się do ministra spraw wewnętrznych i administracji o ocenę zaproponowanego rozwiązania. W odpowiedzi na ww. pismo sekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji poparł powyższą propozycję.

   Jednocześnie pragnę zwrócić uwagę na kwestię szacowania wysokości odszkodowań w związku z zaistniałą sytuacją, gdyż wysokości wypłacanych odszkodowań za grunty przejęte pod drogi są z jednej strony kwestionowane przez jednostki samorządu terytorialnego, jako ich zdaniem zbyt wysokie, a z drugiej strony przez byłych właścicieli gruntów, którzy bardzo często podważają ustalane wysokości odszkodowań, uznając je za nierynkowe w stosunku do wartości nieruchomości. Ponadto chciałbym nadmienić, że rzecznik praw obywatelskich zakwestionował określane przez rzeczoznawców majątkowych wartości nieruchomości zajętych pod drogi jako wartości rynkowe, a tym samym uznał, że wypłacane odszkodowania za grunty przejęte pod drogi są zbyt niskie i nie realizują konstytucyjnej zasady słusznego odszkodowania. W związku z powyższym rzecznik praw obywatelskich skierował w dniu 18 stycznia 2010 r. wniosek do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie niezgodności z konstytucją § 36 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 września 2004 r. w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzania operatu szacunkowego (Dz. U. Nr 207, poz. 2109, z późn. zm.), regulującego zasady wyceny nieruchomości przeznaczonych lub zajętych pod drogi publiczne.

   Jednocześnie uprzejmie informuję Pana Marszałka, że w Ministerstwie Infrastruktury rozważana jest nowelizacja przepisów dotyczących odszkodowań za wywłaszczane nieruchomości. Zmiana ta umożliwiać będzie rozkładanie na raty kwoty odszkodowania lub też emisję obligacji, przy czym obligacje takie nie powinny być zaliczane do skumulowanego zadłużenia gminy. W tej kwestii wystąpiłem o opinię do ministra finansów.

   Przedstawiając powyższe informacje, wyrażam nadzieję, że pozwolą one na wyjaśnienie wątpliwości przedstawionych w interpelacji pana posła Marka Zielińskiego oraz grupy posłów.

   Z poważaniem

   Podsekretarz stanu

   Piotr Styczeń

   Warszawa, dnia 23 marca 2010 r.