VI kadencja

Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 1627

w sprawie przedstawienia działań ministerstwa w kwestii przeciwdziałania przemocy w szkołach

   Szanowny Panie Marszałku! Odpowiadając na interpelację pana posła Jana Filipa Libickiego z dnia 26 lutego br. (nr SPS-023-1627/08) w sprawie przedstawienia działań Ministerstwa Edukacji Narodowej w kwestii przeciwdziałania przemocy w szkołach, uprzejmie informuję, że:

   1. Ministerstwo Edukacji Narodowej, mając na uwadze fakt, że agresja i przemoc w szkole stanowią nadal powszechne zjawisko w naszym społeczeństwie, realizuje szerokoprofilowe działania profilaktyczne, których celem jest m.in. przeciwdziałanie agresji i przemocy w środowisku szkolnym. Resort edukacji nadzoruje, poprzez kuratorów oświaty, efektywność podejmowanych działań w różnych ogniwach systemu oświaty. Zadaniem zatrudnionych w szkołach nauczycieli, psychologów i pedagogów jest rozpoznawanie indywidualnych potrzeb uczniów, określenie form i sposobów udzielania im pomocy odpowiednio do tych potrzeb, prowadzenie różnego rodzaju zajęć specjalistycznych i form terapii psychologiczno-pedagogicznej dla uczniów, współpraca z wychowawcami i rodzicami w zapobieganiu zaburzeniom zachowania, a także inicjowanie różnych form pomocy wychowawczej w środowisku szkolnym i pozaszkolnym ucznia.

   Ministerstwo Edukacji Narodowej corocznie, za pośrednictwem Centrum Metodycznego Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej oraz Centralnego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli, podejmuje liczne zadania z zakresu profilaktyki problemowej dzieci i młodzieży, ze szczególnym uwzględnieniem działań zmierzających do zmniejszenia zjawiska agresji i przemocy w szkołach. W ramach strategii rozwoju profilaktyki problemów dzieci i młodzieży organizowane są konferencje szkoleniowe dla wizytatorów kuratoriów oświaty, szkolenia zespołów interdyscyplinarnych podejmujących komplementarne działania w środowiskach lokalnych w zakresie zapobiegania i przeciwdziałania występowaniu zachowań problemowych, w tym agresji i przemocy, a także szkolenia mające na celu zwiększenie kompetencji rodziców i nauczycieli, np. treningi umiejętności wychowawczych i profilaktycznych dla nauczycieli - program ˝Golden Five˝, szkolenia dla rodziców i wychowawców - program ˝Szkoła dla Rodziców i Wychowawców˝.

   2. Ministerstwo Edukacji Narodowej prowadzi obecnie zintensyfikowane prace nad opracowaniem i wdrożeniem rządowego programu ˝Bezpieczna i Przyjazna Szkoła˝. Program ten koncentruje się na społecznym wymiarze klimatu szkoły, który stanowi istotny czynnik poprawy stanu bezpieczeństwa oraz stworzenia odpowiednich warunków do realizacji dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych funkcji szkoły. Klimat ten przejawia się jasno określonymi zasadami pracy i nauki, wysokiej jakości relacją nauczyciel - uczeń, a także skutecznymi działaniami interwencyjnymi w sytuacjach kryzysowych. Szkoła jest dla dzieci i młodzieży miejscem zdobywania nowych doświadczeń, kształtowania tożsamości oraz nauki wchodzenia w satysfakcjonujące relacje z innymi ludźmi. Priorytetem programu ˝Bezpieczna i Przyjazna Szkoła˝ jest realizacja zadań mających na celu poprawę klimatu szkoły.

   Zadania zmierzające do poprawy warunków psychospołecznych koncentrują się na następujących obszarach:

   - doskonaleniu umiejętności wychowawczych i profilaktycznych nauczycieli;

   - uspołecznianiu szkoły;

   - rozszerzeniu oferty pozalekcyjnej i pozaszkolnej adresowanej do uczniów;

   - wsparciu działań wychowawczo-profilaktycznych i edukacyjnych w szkołach i środowiskach lokalnych, przeciwdziałających zachowaniom problemowym dzieci i młodzieży;

   - promowaniu i pilotażowi nowych rozwiązań i form działania w zakresie redukcji zachowań agresywnych uczniów i kontrolowania agresji poprzez interaktywne działania wychowawcze, w tym także działania zwiększające autonomię uczniów;

   - udostępnieniu i rozszerzeniu specjalistycznej pomocy psychologiczno-pedagogicznej;

   - zwiększeniu roli liderów młodzieżowych oraz organizacji i stowarzyszeń obywatelskich, szczególnie organizacji i stowarzyszeń młodzieżowych w życiu szkoły;

   - poprawie jakości pracy placówek resocjalizacyjno-wychowawczych systemu oświaty.

   3. Ministerstwo Edukacji Narodowej systematycznie prowadzi badania nad zjawiskiem agresji i przemocy w środowisku szkolnym, stanowiące podstawę diagnozy zasięgu i eliminowania tych zjawisk. Systematyczna analiza zgromadzonych danych umożliwia resortowi edukacji wdrażanie dostosowanych do potrzeb uczniów szerokoprofilowych działań profilaktycznych. W ciągu ostatnich lat Ministerstwo Edukacji Narodowej sfinansowało cztery edycje badań nad tym zjawiskiem w szkołach różnych typów.

   Badania zostały przeprowadzone przez Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej we współpracy z Uniwersytetem w Eichstedt w Bawarii oraz Instytutem Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji Uniwersytetu Warszawskiego: I edycja badań w 1997 r., II edycja - w 2000 r., III edycja - w roku szkolnym 2003/2004 r. W 2007 r. zostały zrealizowane przez prof. dra hab. Krystynę Ostrowską (Wydział Pedagogiczny Uniwersytet Warszawski) badania porównawcze pn. ˝Rozmiary, nasilenie i rodzaje zachowań agresywnych w szkole w latach 1997, 2003, 2007˝, dotyczące dynamiki zjawiska przemocy w środowisku szkolnym w okresie ostatnich dziesięciu lat.

   Z analizy wyników wyżej wymienionych badań wynika, że liczba zachowań agresywnych popełnionych w roku 2007 jest mniejsza niż w roku 2003. Zwiększyła się liczba uczniów wolnych od agresji, zarówno w sensie sprawstwa, jak również bycia ofiarą w porównaniu z rokiem 1997. Zmniejszyła się liczba uczniów będących ofiarami agresji swoich kolegów i nauczycieli oraz liczba uczniów będących zarazem sprawcą i ofiarą agresji. Wzrosła natomiast liczba samych sprawców przemocy.

   Jednocześnie należy zauważyć, iż nastąpił spadek odsetka uczniów przyznających się do sprawstwa we wszystkich rozpatrywanych kategoriach agresji, tj. agresji werbalnej, fizycznej, psychicznej, seksualnej, samoagresji, agresji przeciw nauczycielom i rzeczom, agresji i przemocy z użyciem broni oraz niesubordynacji rodzinnej. Z opisywanych badań wynika, że wskaźnik podlegania agresji ze strony nauczyciela, psychicznej oraz seksualnej, utrzymuje się na podobnym poziomie, jak w 2003 r. Wraz z przechodzeniem na wyższe poziomy edukacji zwiększa się liczba uczniów zachowujących się agresywnie. Najczęstszym problemem jest agresja werbalna oraz agresja przeciwko nauczycielom. Wyniki powyższych badań, dotyczące opisu zjawiska agresji w szkole, pozwalają sformułować wniosek, że około 14% uczniów wymaga specjalnego oddziaływania ze względu na manifestowane przez nich zachowania agresywne, które mogą być skutkiem czynników rodzinnych, osobowościowych lub klimatu szkoły.

   Z poważaniem

   Sekretarz stanu

   Krystyna Szumilas

   Warszawa, dnia 18 marca 2008 r.