VI kadencja

Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości

na interpelację nr 11115

w sprawie wykonalności wyroków sądowych cywilnych wydanych w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej

   Szanowny Panie Marszałku! Odpowiadając na interpelację pani poseł Leny Dąbkowskiej-Cichockiej z dnia 5 sierpnia 2009 r. w sprawie wykonania orzeczeń cywilnych, nadesłaną wraz z pismem z dnia 2 września 2009 r. nr SPS-023-11115/09, uprzejmie przedstawiam, co następuje:

   Stosownie do treści art. 803 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 1964 r. Nr 43, poz. 298, z późń. zm.) podstawę egzekucji stanowi tytuł wykonawczy. Tytułem wykonawczym jest tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności. Nadanie tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności jest zezwoleniem na przeprowadzenie egzekucji, czyli zastosowaniem przymusu państwowego na podstawie istniejącego tytułu egzekucyjnego w tym postępowaniu. Przy tym podkreślić należy, iż możliwość zastosowania przymusu państwowego przez organ egzekucyjny w toku postępowania egzekucyjnego nie oznacza, iż organ ten jest obowiązany w każdym przypadku z urzędu podejmować czynności zmierzające do wyegzekwowania świadczenia wynikającego z tytułu wykonawczego. Co do zasady to wierzyciel decyduje nie tylko o wszczęciu postępowania egzekucyjnego, ale również o jego przebiegu i dynamice. Wierzyciel już we wniosku o wszczęcie egzekucji ma obowiązek wskazania organowi egzekucyjnemu informacji, które umożliwiają podjęcie czynności egzekucyjnych.

   Wniosek egzekucyjny, jak każde pismo procesowe, powinien spełnić wymogi formalne z art. 126 oraz z art. 797 Kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z obowiązującymi przepisami to na wierzycielu więc w pierwszej kolejności spoczywa obowiązek ustalenia i wskazania organowi egzekucyjnemu adresu zamieszkania dłużnika. W przeciwnym razie wniosek o wszczęcie egzekucji zostaje zwrócony i nie wywołuje żadnych skutków związanych z jego wniesieniem. Natomiast w sytuacji, gdy wierzyciel wskaże prawidłowy adres, komornik, dokonując pierwszej czynności egzekucyjnej polegającej na doręczeniu zawiadomienia o wszczęciu postępowania egzekucyjnego, poucza dłużnika o treści art. 136 Kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z którym dłużnik ma obowiązek zawiadomić organ egzekucyjny o każdej zmianie miejsca zamieszkania. Niedopełnienie wyżej wskazanego obowiązku skutkuje pozostawieniem pism kierowanych do dłużnika w aktach egzekucyjnych ze skutkiem doręczenia.

   Przy tym należy w tym miejscu wskazać, iż wierzyciel we wniosku o wszczęcie egzekucji jest zobowiązany nie tylko do wskazania adresu zamieszkania dłużnika, ale również do precyzyjnego oznaczenie sposobu egzekucji (art. 797 Kodeksu postępowania cywilnego), tym samym oznaczenia majątku, z którego ma być prowadzona egzekucja. Komornik co do zasady nie ma obowiązku z urzędu ustalać majątku dłużnika, z którego może być prowadzone postępowanie egzekucyjne. Zakładając zatem, iż wniosek egzekucyjny zawiera prawidłowy adres zamieszkania dłużnika oraz wskazuje majątek, z którego komornik prowadzi postępowanie egzekucyjne, zmiana miejsca pobytu przez dłużnika nie ma znaczenia dla toczącego się postępowania egzekucyjnego. Wszystkie kolejne czynności egzekucyjne, np. zajęcie wierzytelności z wynagrodzenia za pracę, zajęcie ruchomości lub nieruchomości, będą dokonywane skutecznie z uwagi na pozostawianie w aktach ze skutkiem doręczenia wszelkiej korespondencji skierowanej do dłużnika.

   Możliwa jest również sytuacja procesowa, iż organ egzekucyjny z uwagi na zmianę przez dłużnika miejsca zamieszkania przed podjęciem pierwszych czynności w sprawie nie dokonał skutecznie pierwszego doręczenia dłużnikowi na adres wskazany we wniosku przez wierzyciela. Wówczas, jeżeli miejsce pobytu dłużnika nie jest znane, stosownie do treści art. 802 Kodeksu postępowania cywilnego sąd na wniosek wierzyciela ustanowi dla dłużnika kuratora. Natomiast gdy egzekucja ma być wszczęta z urzędu, ustanowienie kuratora zostanie dokonane z urzędu. Miejsce pobytu dłużnika można uznać za nieznane, gdy nie jest ono znane powszechnie, tzn. co najmniej kręgowi osób, które zazwyczaj o pobycie tym są poinformowane. Chodzi o tego rodzaju nieznajomość miejsca pobytu, która uniemożliwia dokonywanie doręczeń dłużnikowi. W takiej sytuacji postępowanie egzekucyjne toczy się z udziałem kuratora dłużnika, który to kurator może podejmować wszelkie czynności zmierzające do zachowania prawidłowego toku egzekucji i obrony praw oraz interesu dłużnika.

   W tym miejscu należy również wskazać na szczegółowe przepisy dotyczące egzekucji świadczeń alimentacyjnych, która została potraktowana przez ustawodawcę w sposób szczególny. Stosownie do treści art. 1086 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego komornik obowiązany jest z urzędu przeprowadzić dochodzenie w celu ustalenia zarobków i stanu majątkowego dłużnika oraz jego miejsca zamieszkania. Jeżeli środki te okażą się bezskuteczne, organy Policji przeprowadzą na wniosek komornika czynności w celu ustalenia miejsca zamieszkania i miejsca pracy dłużnika. Unormowanie powyższe jest jednak wyjątkiem od zasady, iż komornik z urzędu nie prowadzi dochodzenia w celu ustalenia miejsca pobytu i stanu majątkowego. Przy tym możliwość skorzystania z pomocy Policji (przy ustaleniu miejsca zamieszkania i miejsca pracy dłużnika) zależy od uznania komornika i ma miejsce wówczas, gdy dotychczasowe dochodzenie komornicze okazało się bezskuteczne.

   Zgodnie natomiast z treścią art. 14 ust. 2 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2007 r. Nr 43, poz. 277, tekst jednolity z późń. zm.) Policja, poza innymi określonymi w ustawie czynnościami, wykonuje czynności na polecenie sądu, prokuratora, organów administracji państwowej i samorządu terytorialnego w zakresie, w jakim obowiązek ten został określony w odrębnych ustawach. Z brzmienia powyżej powołanego przepisu wynika więc jednoznacznie, iż Policja ma obowiązek prowadzenia dochodzenia w celu ustalenia miejsca pobytu dłużnika tylko w przypadku, gdy został on określony w odrębnych przepisach. Obowiązek taki został określony w powołanym powyżej przepisie art. 1086 Kodeksu postępowania cywilnego, czyli w toku postępowania egzekucyjnego świadczeń alimentacyjnych. Ponadto Policja podejmuje działania jedynie na polecenie podmiotów wskazanych w art. 14 ust. 2 powołanej powyżej ustawy. Przepisy nie przewidują zatem możliwości zwrócenia się w toku postępowania egzekucyjnego do Policji o ustalenie miejsca pobytu dłużnika przez wierzyciela.

   Również przepisy Kodeksu postępowania cywilnego w zakresie, jakim dotyczą postępowania o wyjawienie majątku dłużnika, nie legitymują sądu do zwrócenia się do Policji o ustalenie miejsca pobytu dłużnika. Obowiązek wskazania aktualnego adresu dłużnika, podobnie jak w postępowaniu egzekucyjnym, spoczywa na wierzycielu.

   Ponadto wskazać należy, iż w celu ustalenia miejsca zamieszkania dłużnika wierzyciel może wystąpić z wnioskiem do biura ewidencji ludności, funkcjonującego przy właściwym urzędzie miasta lub gminy, ewentualnie zwrócić się o taką informację do Wydziału Udostępnienia Informacji w Departamencie Spraw Obywatelskich Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji (dawniej Centralne Biuro Adresowe). Ponadto wierzyciel może również zgodnie z treścią art. 7971 Kodeksu postępowania cywilnego zlecić komornikowi poszukiwanie za wynagrodzeniem majątku dłużnika.

   Z wyrazami szacunku

   Sekretarz stanu

   Krzysztof Kwiatkowski

   Warszawa, dnia 22 września 2009 r.