VI kadencja
Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji - z upoważnienia ministra -
na zapytanie nr 1797
w sprawie możliwości przechodzenia na wcześniejszą emeryturę strażników miejskich (gminnych)
Szanowny Panie Marszałku! W nawiązaniu do pisma z dnia 10 czerwca 2008 r. (sygn. SPS-024-1797/08), przekazującego zapytanie posła na Sejm RP pana Stanisława Rydzonia z dnia 20 maja 2008 r. w sprawie możliwości przechodzenia na wcześniejszą emeryturę strażników miejskich (gminnych), uprzejmie przedstawiam następujące informacje.
Na wstępie należy zauważyć, że strażnicy gminni (miejscy) są pracownikami w rozumieniu prawa pracy. Straż gminna (miejska) jest samorządową umundurowaną formacją o charakterze fakultatywnym (jednostka samorządu terytorialnego nie ma obowiązku jej utworzenia), powołaną w ściśle określonym celu, jakim jest ochrona porządku publicznego na terenie jednostki samorządu terytorialnego, która ją utworzyła. Ponadto ustawodawca wskazuje w art. 5 ustawy o strażach gminnych (Dz. U. Nr 123, poz. 779, z późn. zm.), że koszty funkcjonowania straży pokrywane są z budżetu jednostki samorządu terytorialnego, która utworzyła daną formację. Natomiast w przypadku funkcjonariuszy Policji ich świadczenia wypłacane są z budżetu państwa, a ponadto łączy ich z państwem stosunek służby.
Analizując przedmiotową kwestię, należy przede wszystkim porównać pracę strażników gminnych (miejskich) do służby funkcjonariuszy Policji. W przeciwieństwie do straży gminnej (miejskiej) realizującej zadania na terenie gminy, która utworzyła daną formację, i spełniającej rolę służebną wobec społeczności lokalnej ustawodawca nie ograniczył zakresu działania funkcjonariuszy Policji do ściśle określonego terytorium, wskazując, że jest to umundurowana formacja służąca społeczeństwu. Strażnicy gminni (miejscy) mają również znacznie ograniczony - w stosunku do funkcjonariuszy Policji - zakres kompetencji. Warto chociażby wskazać na zadania Policji w zakresie rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw i wykroczeń oraz wykonywania czynności: operacyjno-rozpoznawczych, dochodzeniowo-śledczych i administracyjno-porządkowych. Zadania straży sprowadzają się przede wszystkim do czynności o charakterze administracyjno-porządkowym i mieszczą się w sferze porządku publicznego, w przypadku zaś Policji - również w sferze bezpieczeństwa publicznego. Dodać należy, że istotnym składnikiem służby policjantów jest pełna dyspozycyjność oraz wykonywanie służby w nielimitowanym czasie pracy i trudnych warunkach, związanych niejednokrotnie z narażeniem życia. Ponadto różnice dotyczące formacji występują w zakresie kryteriów doboru oraz szkolenia, którego zakres przedmiotowy jest znacznie ograniczony w przypadku straży.
Z uwagi na powyższe dopisanie strażników gminnych, którzy są pracownikami samorządowymi, do ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2004 r. Nr 8, poz. 67, z późn. zm.) nie wydaje się możliwe.
Na uwagę zasługuje również wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 października 2004 r. (K 1/04, OTK-A 2004/9/93), w którym trybunał stwierdził, iż służby mundurowe (i umundurowane) nie tworzą bezwzględnie jednolitej kategorii zawodowej, gdyż każda z tych grup ma własną specyfikę, która może uzasadniać ich swoiste różnicowanie.
Natomiast w wyroku z dnia 23 września 1997 r. (K 25/96, OTK 1997/3-4/36) Trybunał Konstytucyjny wśród szczególnych warunków uzasadniających korzystniejsze zasady nabywania przez funkcjonariuszy służb mundurowych uprawnień emerytalno-rentowych oraz ustalania ich rozmiaru wymienił między innymi pełną dyspozycyjność i zależność od władzy służbowej, wykonywanie zadań w nielimitowanym czasie pracy i trudnych warunkach, związanych nierzadko z bezpośrednim narażeniem życia i zdrowia (np. w czasie udziału w obronie kraju lub ochronie bezpieczeństwa obywateli), wysoką sprawność fizyczną i psychiczną wymaganą w całym okresie pełnienia służby, niewielkie możliwości wykonywania dodatkowej pracy i posiadania innych źródeł utrzymania, ograniczone prawo udziału w życiu politycznym i zrzeszania się. Z samej tylko przynależności do służby mundurowej czy też formacji umundurowanej nie można wysnuwać wniosku, że status prawny poszczególnych profesji do niej zaliczanych powinien być kształtowany przez ustawodawcę w sposób identyczny.
Nie deprecjonując charakteru pracy strażników gminnych (miejskich) jako cechującej się ryzykiem, odpowiedzialnością czy też sprawnością fizyczną i psychiczną, należy jednak pamiętać, że jest to fakultatywna formacja samorządowa. Katalog przyznanych strażnikom gminnym (miejskim) uprawnień i obowiązków, jak również terytorium ich realizacji istotnie różnią się od uprawnień i obowiązków funkcjonariuszy Policji. Należy również stwierdzić, że przyznane przez ustawodawcę wcześniejsze przywileje emerytalno-rentowe odnoszą się przede wszystkim do służb mundurowych o ogólnokrajowym zasięgu działania.
Niemniej jednak w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji planowane jest podjęcie prac nad rozwiązaniami systemowymi dotyczącymi uprawnień emerytalnych odnośnie wszystkich służb mundurowych. Mając na względzie fakt, iż 60-letni strażnik może nie spełniać oczekiwań społeczeństwa względem tej formacji, przy okazji wskazanych prac rozważana będzie także kwestia uprawnień dla strażników gminnych (miejskich). Będzie to jednak wymagało szerokich konsultacji, opartych o współpracę administracji rządowej i samorządowej. W szczególności rozważenia wymaga kwestia dotycząca źródła finansowania wprowadzenia w życie takiego uprawnienia.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Adam Rapacki
Warszawa, dnia 23 czerwca 2008 r.