VI kadencja
Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji - z upoważnienia prezesa Rady Ministrów -
na interpelację nr 23116
w sprawie ograniczenia uprawiania przez prostytutki nierządu przy drogach publicznych
Szanowny Panie Marszałku! W nawiązaniu do pisma z dnia 30 czerwca 2011 r. (sygn. SPS-023-23116/11) przekazującego interpelację posła na Sejm RP pana Aleksandra Chłopka w sprawie ograniczenia uprawiania nierządu przez prostytutki przy drogach publicznych, z upoważnienia prezesa Rady Ministrów, uprzejmie przedstawiam poniższe informacje.
Zgodnie z zapisami ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (t.j. Dz. U. z 2007 r. Nr 43, poz. 277, z późn. zm.) do podstawowych zadań Policji należy m.in. ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego, a także wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców. W polskim prawie karnym prostytucja jako świadczenie usług seksualnych w celu osiągnięcia korzyści majątkowej nie jest karalna. Niemniej jednak należy dodać, iż ze zjawiskiem przydrożnej prostytucji mogą mieć związek przestępstwa polegające na przymuszaniu do świadczenia usług seksualnych oraz wszelkie formy czerpania korzyści z cudzego nierządu. Tym samym walczyć można z przestępstwami lub wykroczeniami towarzyszącymi zjawisku prostytucji. Należy przy tym wskazać, że Polska jest sygnatariuszem Konwencji w sprawie zwalczania handlu ludźmi i eksploatacji prostytucji (Dz. U. z 1952 r. Nr 41, poz. 278). Wynikające z konwencji zobowiązania polegają m.in. na niestosowaniu jakichkolwiek form reglamentacji (rejestracji policyjnej i zdrowotnej) oraz dyskryminacji prostytutek (poprzez represyjne akcje policyjne), gdyż zgodnie z zasadą abolicjonizmu istotna jest walka z samym zjawiskiem prostytucji, a nie z wykonującą ją osobą.
Uprzejmie informuję, że w zakresie działań profilaktycznych i przepływu informacji dotyczących osób prostytuujących się, w tym nieletnich zagrożonych demoralizacją i patologią, Policja współpracuje z wieloma podmiotami pozapolicyjnymi odpowiedzialnymi za wychowanie i opiekę nad dziećmi, takimi jak: sądy rodzinne, prokuratury, placówki oświatowe, poradnie psychologiczno-pedagogiczne, świetlice środowiskowe, świetlice terapeutyczne, placówki służby zdrowia, opieka społeczna, punkty konsultacyjne, Kościoły, lokalne stowarzyszenia i fundacje (m.in. La Strada, TADA).
Jednym z istotnych elementów działań systemowych, których celem jest przeciwdziałanie prostytucji, jest ˝Program zapobiegania niedostosowaniu społecznemu i przestępczości wśród dzieci i młodzieży˝. Zawiera on m.in. procedury postępowania nauczycieli i metody współpracy szkół z Policją w sytuacjach zagrożenia dzieci i młodzieży przestępczością i demoralizacją, a w szczególności narkomanią, alkoholizmem i prostytucją. Funkcjonariusze Policji uczestniczą w szkoleniach i wdrażaniu tych procedur w szkołach.
Ponadto pragnę poinformować, że policjanci wraz z przedstawicielami innych podmiotów (m.in. Straży Granicznej, sanepidu, ZUS-u, Państwowej Inspekcji Pracy itp.) uczestniczą w okresowych kontrolach agencji towarzyskich, salonów masażu, klubów, hoteli, moteli, zajazdów i lokali oferujących ˝krótkotrwały wynajem lokali˝, pod kątem ujawniania osób świadczących ˝usługi seksualne˝, ale przede wszystkim osób czerpiących korzyści majątkowe z cudzego nierządu oraz nakłaniających lub ułatwiających jego uprawianie.
Funkcjonariusze Policji na bieżąco dokonują czynności związanych z legitymowaniem kobiet zajmujących się procederem przydrożnej prostytucji w ramach uprawnień w zakresie dokonywania kontroli legalności pobytu cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Gdy zachodzą przesłanki wynikające z przepisów ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (t.j. Dz. U. z 2006 r. Nr 234, poz. 1694, z późn. zm.), wszczynana jest procedura w sprawie o wydalenie lub wydaje się decyzję o zobowiązaniu cudzoziemca do opuszczenia terytorium RP. Należy jednak zauważyć, że w części przypadków kobiety zajmujące się przydrożną prostytucją są obywatelkami Unii Europejskiej. W związku z powyższym podlegają one regulacjom prawnym wynikającym z ustawy z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin (Dz. U. z 2006 r. Nr 144, poz. 1043, z późn. zm.). Zgodnie z art. 66 ust. 1 ww. ustawy obywatelowi UE, który nie posiada prawa stałego pobytu, może być wydana decyzja o wydaleniu z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w przypadku, gdy jego pobyt na tym terytorium stanowi zagrożenie dla obronności lub bezpieczeństwa państwa albo ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego lub zdrowia publicznego. Natomiast art. 67 ustawy stanowi, że obywatelowi UE, który posiada prawo stałego pobytu, decyzja o wydaleniu może być wydana w przypadku, gdy jego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej stanowi poważne zagrożenie dla obronności lub bezpieczeństwa państwa albo ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego. W przypadku obywatela UE, który przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres dłuższy niż 10 lat (art. 68 ustawy), decyzja o wydaleniu może być wydana tylko w przypadku, gdy jego pobyt na tym terytorium stanowi zagrożenie dla pokoju, ludzkości, niepodległości lub obronności Rzeczypospolitej Polskiej lub ze względu na działalność terrorystyczną.
Decyzja o wydaleniu powinna jednak uwzględniać zasadę proporcjonalności i opierać się wyłącznie na zachowaniu danej osoby, które stanowi rzeczywiste, aktualne i dostatecznie poważne zagrożenie dla interesu społecznego. Jednocześnie wcześniejsza karalność nie może stanowić samoistnej podstawy do podjęcia decyzji o wydaleniu. W nielicznych przypadkach kobiety trudniące się procederem przydrożnej prostytucji są obywatelkami krajów trzecich. W tej sytuacji w przypadku stwierdzenia naruszenia krajowych przepisów migracyjnych Straż Graniczna podejmuje wszelkie dozwolone i przewidziane przez prawo czynności mające na celu zobowiązanie cudzoziemek do opuszczenia terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub ich wydalenie z kraju.
Jednocześnie należy dodać, że osoby trudniące się prostytucją często popełniają wykroczenia związane z brakiem zezwolenia na pobyt na terytorium RP lub przekroczeniem dopuszczalnego czasu pobytu, zakłócaniem porządku publicznego, stwarzaniem zagrożenia w ruchu drogowym czy też naruszaniem obyczajności publicznej. Przykładem może być natarczywe nakłanianie innej osoby do dokonania z nią czynu nierządnego w celu uzyskania korzyści majątkowej, typizowane w art. 142 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (t.j. Dz. U. z 2010 r. Nr 46, poz. 275, z późn. zm. - dalej w skrócie K.w.). Wykroczenie to ma charakter formalny i można je popełnić tylko przez działanie. Sam fakt stania przy drodze osób oferujących odpłatne ˝usługi seksualne˝ nie stanowi wykroczenia z art. 142 K.w. Jeżeli natomiast swoim zachowaniem one naruszają porządek publiczny na drogach i stwarzają zagrożenie w ruchu drogowym, to dopuszczają się wykroczeń określonych w rozdziale XI K.w. przeciwko bezpieczeństwu i porządkowi w komunikacji. W zależności od okoliczności zdarzenia mogą być one zakwalifikowane jako np.: stworzenie zagrożenia w ruchu drogowym - art. 86 K.w., tamowanie ruchu - art. 90 K.w., jak też przechodzenie przez jezdnię w miejscu niedozwolonym - art. 97 K.w.
Jeśli świadczenie powyższych ˝usług seksualnych˝ jest związane z zaśmiecaniem lub wyrządzaniem innych szkód w lesie, wówczas dochodzi do popełnienia wykroczenia z zakresu szkodnictwa leśnego, polnego i ogrodowego (rozdział XIX K.w.). Prostytuowanie się w miejscu publicznym może stanowić również wykroczenie polegające na ˝publicznym dopuszczeniu się nieobyczajnego wybryku˝ (art. 140 K.w.) lub ˝wywołaniu zgorszenia w miejscu publicznym˝ (art. 51 K.w.).
Pragnę podkreślić, że dla skuteczności działań ukierunkowanych na ograniczenie prostytucji niezbędne jest współdziałanie w tym zakresie szeregu instytucji państwowych i samorządowych, a także organizacji społecznych, wskazujące na szkodliwość społeczną zjawiska oraz towarzyszące mu zagrożenia.
Chciałbym również dodać, że od września 2003 r., w okresach dwuletnich, realizowane są krajowe programy zwalczania i zapobiegania handlowi ludźmi, stanowiące harmonogramy działań dla poszczególnych jednostek administracji rządowej oraz organizacji pozarządowych. Obecnie realizowany ˝Krajowy plan działań przeciwko handlowi ludźmi na lata 2011-2012˝ jest już piątym tego typu dokumentem.
Głównym celem planu jest stworzenie warunków koniecznych dla skutecznego przeciwdziałania i zwalczania handlu ludźmi w Polsce oraz wsparcia i ochrony ofiar tego przestępstwa.
Skutkiem działań podejmowanych w ramach planu powinna być m.in. lepsza identyfikacja pokrzywdzonych przestępstwem handlu ludźmi, a w konsekwencji wzrost liczby postępowań przygotowawczych dotyczących przypadków handlu ludźmi oraz wzrost liczby ofiar tego przestępstwa, którym udzielono wsparcia i ochrony.
Do celów szczegółowych planu należą:
I. Upowszechnienie wiedzy nt. zjawiska wśród potencjalnych ofiar, przedstawicieli instytucji udzielających im pomocy oraz instytucji odpowiedzialnych za ściganie przestępstwa handlu ludźmi (zadania opisane w części I ˝Działania prewencyjne, badania zjawiska˝ planu działania);
II. Poprawa skuteczności działań instytucji odpowiedzialnych za ściganie przestępstwa handlu ludźmi poprzez doskonalenie narzędzi prawnych, struktur oraz wdrażanie najlepszych praktyk (zadania opisane w części II planu - ˝Poprawa skuteczności działań˝);
III. Wzbogacenie oferty i podniesienie standardu działań służących wsparciu ofiar handlu ludźmi (zadania opisane w części III ˝Wsparcie i ochrona ofiar˝).
Uprzejmie informuję, że w ramach realizacji kolejnych dokumentów wdrożono odpowiednie przepisy umożliwiające zapewnienie pomocy ofierze handlu ludźmi, zarówno obywatelom Polski jak i cudzoziemcom, i stworzono cały system pomocy (pomoc w ramach pomocy społecznej, pomoc zapewniana przez Krajowe Centrum Interwencyjno-Konsultacyjne dla Ofiar Handlu Ludźmi realizowane jako zadanie publiczne zlecane przez ministra SWiA wyłonionej w drodze otwartego konkursu ofert organizacji pozarządowej). Co istotne, powołano również odpowiednie struktury (m.in. w Policji, Straży Granicznej, prokuraturze, urzędach wojewódzkich) tak na poziomie centralnym, jak i lokalnym i wyposażono je w odpowiednie narzędzia działania (m.in. wskazówki dla prokuratorów, algorytm postępowania funkcjonariuszy).
Zadania zawarte w krajowym planie działań dotyczą wszystkich form handlu ludźmi. Oprócz zadań mających na celu wzmocnienie struktur organów ścigania dokument przewiduje także stałe podnoszenie świadomości profesjonalistów w tym zakresie poprzez organizację szkoleń czy działania prewencyjne (np. kampania informacyjna dla młodzieży), a także prace polegające na stałej analizie zjawiska celem ewentualnej zmiany przepisów prawa bądź funkcjonowania systemu zwalczania i zapobiegania handlowi ludźmi w praktyce.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Piotr Stachańczyk
Warszawa, dnia 19 lipca 2011 r.