VI kadencja
Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów - z upoważnienia ministra -
na interpelację nr 19996
w sprawie szans i zagrożeń związanych z wejściem Polski do strefy wspólnej waluty euro
Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na interpelację posła na Sejm RP, Pana Michała Stuligrosza, w sprawie szans i zagrożeń związanych z wejściem Polski do strefy euro (pismo znak: SPS-023-19996/11) uprzejmie informuję.
Intencją rządu Rzeczypospolitej Polskiej jest możliwie szybkie spełnienie przez Polskę nominalnych kryteriów konwergencji oraz innych formalnych wymogów przystąpienia do strefy euro, przy jednoczesnym uwzględnieniu warunków bezpiecznego przyjęcia wspólnej waluty, określonych w dokumencie ˝Uwarunkowania realizacji kolejnych etapów˝Mapy drogowej przyjęcia euro przez Polskę'˝ przyjętym przez Radę Ministrów 27 kwietnia 2009 r. Równocześnie, biorąc pod uwagę bardzo wysoki stopień niepewności co do kształtowania się przyszłej sytuacji gospodarczej, precyzyjne określenie w obecnym momencie daty wprowadzenia euro w Polsce byłoby obarczone bardzo dużym ryzykiem. Niezrealizowanie jednoznacznie wyznaczonego terminu obniżyłoby wiarygodność strategii integracji walutowej Rzeczypospolitej Polskiej ze strefą euro, co z kolei miałoby niekorzystne skutki gospodarcze.
Od momentu akcesji do Unii Europejskiej Polska uczestniczy w III etapie Unii Gospodarczej i Walutowej na prawach państwa objętego derogacją. Oznacza to, że jest zobowiązana do spełnienia niezbędnych warunków (kryteriów konwergencji) i przyjęcia euro w przyszłości. Formalnym warunkiem przyjęcia wspólnej waluty europejskiej przez państwo członkowskie Unii Europejskiej jest osiągnięcie trwałej konwergencji nominalnej i prawnej. Dokonywana przez Komisję Europejską (KE) i Europejski Bank Centralny (EBC) ocena osiągniętego stopnia konwergencji, przedstawiana w raportach o konwergencji, następuje na podstawie kryteriów określonych w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). Kryteria te dotyczą: sytuacji fiskalnej, stabilności cen, długoterminowej stopy procentowej, kursu walutowego oraz zgodności prawnej. W oparciu o pozytywną ocenę spełnienia ww. warunków przyjęcia euro Rada do spraw Gospodarczych i Finansowych (Ecofin) podejmuje decyzję o uchyleniu derogacji. Z wymogów kryteriów konwergencji, w szczególności kryterium stabilności kursowej, oraz z obowiązujących procedur wynika, że okres od momentu podjęcia decyzji przez władze krajowe o przystąpieniu do europejskiego mechanizmu kursowego (ERM II) do momentu przyjęcia wspólnej waluty trwa ok. 3 lat (zob. Integracja Polski ze strefą euro: uwarunkowania członkostwa i strategia zarządzania procesem, Ministerstwo Finansów, Warszawa). W praktyce moment włączenia waluty krajowej do ERM II, wymaganego dla wypełnienia kryterium stabilności kursowej, determinuje pierwszy możliwy termin przystąpienia do strefy euro. Do działań związanych z przystąpieniem złotego do ww. mechanizmu należy zaliczyć: ustalenie właściwego momentu włączenia złotego do ERM II, ustalenie kursu centralnego na optymalnym (spójnym z sytuacją makroekonomiczną kraju) poziomie oraz monitorowanie jego adekwatności do sytuacji gospodarczej, a także podejmowanie ewentualnych działań w celu przywrócenia równowagi na rynku walutowym.
Spełnienie kryterium kursu walutowego wymaga natomiast trwałego wypełnienia pozostałych kryteriów konwergencji. Przedstawione wyżej uwarunkowania oznaczają, że termin wprowadzenia euro w sposób bezpośredni zależy od możliwości wypełnienia przez Polskę kryteriów konwergencji.
Aktualny stan wypełnienia poszczególnych kryteriów konwergencji nominalnej jest na bieżąco przedstawiany w publikacji działającego w ramach Ministerstwa Finansów Biura Pełnomocnika Rządu ds. Wprowadzenia Euro przez Rzeczpospolitą Polską pt. Monitor Konwergencji Nominalnej, dostępnej w serwisie www.euro.mf.gov.pl w zakładce ˝Analizy i materiały informacyjne˝. W opracowaniu tym (nr 2/2011) wskazano, że w grudniu 2010 r. Polska nie spełniała żadnego kryterium konwergencji nominalnej. Listopadowe prognozy Komisji Europejskiej nie przewidują ponownego spełnienia kryterium stabilności cen przez Polskę w horyzoncie prognozy, tzn. do końca 2012 r. Według KE i szacunków Biura Pełnomocnika Rządu ds. Wprowadzenia Euro przez Rzeczpospolitą Polską różnica między wartością dla Polski a wartością referencyjną spadnie do ok. 0,1 punktu procentowego w I kwartale 2011 r., a następnie wzrośnie do ok. 0,6-0,7 punktu procentowego. Poprzednie majowe prognozy (wraz z wrześniową aktualizacją) przewidywały wypełnienie kryterium stabilności cen w II-III kwartale 2011 r. Prognoza dynamiki cen konsumenta dla Polski została skorygowana w górę m.in. za sprawą wzrostu podatków pośrednich.
Ze względu na nałożoną procedurę nadmiernego deficytu Polska nie wypełnia kryterium fiskalnego. Zgodnie z przyjętą przez Radę Ministrów aktualizacją Programu Konwergencji 2009, przewidującą realizację rekomendacji Rady Ecofin z lipca 2009 r., Polska do 2012 r. powinna ograniczyć nadmierny deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych. Realizacja tej rekomendacji umożliwiłaby zakończenie procedury nadmiernego deficytu wobec Polski najpóźniej w 2013 r.
Kryterium kursu walutowego nie jest wypełnione ze względu na fakt, że Polska nie uczestniczy w mechanizmie ERM II. Jak już zostało wspomniane, celem minimalizacji ryzyka związanego z uczestniczeniem w ERM II, włączenie złotego do mechanizmu powinno nastąpić w momencie, w którym będzie zachodziło wysokie prawdopodobieństwo trwałego spełnienia w 2-letniej perspektywie wszystkich pozostałych kryteriów konwergencji i realizacji zobowiązań podejmowanych w momencie przystąpienia do ERM II.
Uprzejmie wyjaśniam, że cytowana w interpelacji wypowiedź przytoczona przez dziennik ˝Polska The Times˝ miała następujące brzmienie: ˝Możliwe jest wejście Polski do strefy euro w 2015 r. Ta data wydaje się dziś najbardziej prawdopodobna˝. Biorąc pod uwagę perspektywy wypełnienia przez Polskę kryteriów konwergencji jak również poziom zaawansowania przygotowań do przyjęcia wspólnej waluty, rok 2015 wydaje się być pierwszą możliwą (a nie najbardziej prawdopodobną w ogóle) datą przystąpienia do strefy euro.
Odnosząc się do pytania dotyczącego podejmowanych przez rząd działań w kierunku przyjęcia euro, uprzejmie informuję, że determinacja rządu do możliwie szybkiej integracji Polski ze strefą euro (przy jednoczesnym uwzględnieniu warunków bezpiecznego przyjęcia wspólnej waluty) wynika z przekonania o dominacji korzyści nad kosztami przyjęcia wspólnej waluty zarówno w krótkim, jak i w długim okresie, potwierdzonego licznymi wynikami badań (w tym przede wszystkim NBP). Korzyści te będą polegać m.in. na redukcji kosztów transakcyjnych w handlu zagranicznym związanych z wymianą złotego na euro, eliminacji ryzyka wynikającego z wahań kursu złotego względem euro, obniżeniu rynkowych stóp procentowych oraz wzroście stabilności i wiarygodności polityki makroekonomicznej państwa. Polska odniesie też trudne do zmierzenia korzyści natury politycznej, takie jak udział w procesie decyzyjnym Europejskiego Banku Centralnego i pracach Eurogrupy. Kumulacja w czasie ww. korzyści powinna prowadzić do ożywienia wymiany handlowej z zagranicą, wzrostu inwestycji, oszczędności w sferze finansów publicznych w zakresie kosztów zarządzania długiem publicznym i wzrostu konkurencji, a zarazem do stworzenia trwałych podstaw rozwoju gospodarki, wzrostu konsumpcji i dobrobytu. Ostateczna skala efektów długookresowych będzie w dużej mierze zależeć od kształtu polityki gospodarczej na ścieżce integracji ze strefą euro. Przyjęcie euro przez Polskę będzie się wiązać również z pewnymi kosztami. W krótkim okresie będą one miały głównie charakter organizacyjno-techniczny, w szczególności będą związane z dostosowaniem systemów informatycznych, pozyskaniem i dystrybucją banknotów i monet euro czy przeprowadzeniem działań informacyjnych. W okresie wymiany waluty istnieje także ryzyko wystąpienia niewielkich i przejściowych efektów cenowych. Spadek stóp procentowych w procesie konwergencji nominalnej Polski ze strefą euro może natomiast przyczynić się do wystąpienia ˝boomu˝ kredytowego. Koszty długookresowe wiążą się tymczasem z rezygnacją z samodzielnego prowadzenia polityki pieniężnej, w tym ze zmian nominalnego kursu walutowego, jako mechanizmu absorbującego wstrząsy makroekonomiczne. Skala tych kosztów i zagrożeń zależy jednak od podobieństwa gospodarek (konwergencji realnej) oraz od elastyczności gospodarki. Zestawienie szacunkowych, krótkookresowych efektów przyjęcia euro w Polsce pokazuje, że mimo konieczności poniesienia wyżej omówionych kosztów polska gospodarka i konsumenci mogą liczyć na znaczące korzyści już w początkowym okresie członkostwa w strefie euro. Krótkookresowe korzyści netto są szacowane na 0,9-1,9% PKB lub 0,3-0,9% konsumpcji prywatnej. Z drugiej strony długookresowe korzyści netto szacowane są na 2,5-7,5% PKB lub 0,9-3,6% konsumpcji prywatnej. Bilans korzyści i kosztów wskazuje na przewagę tych pierwszych w krótkim okresie i zdecydowaną przewagę szans nad zagrożeniami w długim okresie. Ostateczny bilans jak również czas materializacji długookresowych korzyści są silnie uzależnione od wielu czynników pozostających pod kontrolą polityki gospodarczej. Z tego względu konieczne jest wypracowanie optymalnej strategii wypełniania kryteriów konwergencji oraz realizacja innych działań związanych z procesem integracji Polski ze strefą euro (zob. Ramy Strategiczne Narodowego Planu Wprowadzenia Euro przyjęte przez Radę Ministrów w dniu 26 października 2010 r.).
Aktualnie, w celu optymalnego przygotowania Polski do wprowadzenia europejskiej waluty, kontynuowane są niezbędne przygotowania, pozwalające na przyjęcie euro tak szybko, jak to będzie możliwe, a jednocześnie w sposób bezpieczny i jak najbardziej korzystny dla gospodarki i społeczeństwa. Za opracowanie odpowiednich działań w tym zakresie odpowiada międzyinstytucjonalna struktura organizacyjna do spraw wprowadzenia euro w Polsce, ustanowiona rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 3 listopada 2009 r. Powołane organy mają na celu zapewnienie sprawnego i płynnego przebiegu procesu wprowadzenia euro w Polsce. Strukturze przewodniczy pełnomocnik rządu do spraw wprowadzenia euro przez RP, współprzewodniczy - pełnomocnik zarządu Narodowego Banku Polskiego do spraw wprowadzenia euro, a w jej skład wchodzą ponadto przedstawiciele ponad 30 instytucji, zarówno należących do administracji publicznej, jak i spoza sektora rządowego.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Ludwik Kotecki
Warszawa, dnia 8 lutego 2011 r.