VI kadencja
Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej - z upoważnienia ministra -
na interpelację nr 15512
w sprawie realizacji programu aktywności osób do 30. roku życia
Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na pismo z dnia 13 kwietnia 2010 r. zawierające interpelację poselską posła Tadeusza Tomaszewskiego dotyczącą ˝Programu aktywizacji zawodowej osób do 30. roku życia˝ oraz innych programów wsparcia, które realizują urzędy pracy z udziałem środków Funduszu Pracy i środków europejskich w 2010 r., przekazuję następujące informacje.
1. Indywidualny plan działania
Zgodnie z art. 2 ust 1 pkt 10a ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415, z późn. zm.) indywidualny plan działania (IPD) oznacza plan działań obejmujący podstawowe usługi rynku pracy wspierane instrumentami rynku pracy w celu zatrudnienia bezrobotnego lub poszukującego pracy.
Indywidualne plany działania są przygotowywane i realizowane przez powiatowe urzędy pracy, które mogą współpracować w tym zakresie z centrami informacji i planowania kariery zawodowej wojewódzkich urzędów pracy. Wprowadzenie tego rozwiązania do urzędów pracy miało na celu objęcie systematyczną, całościową i dobrze zaplanowaną pomocą osób, które same nie potrafią znaleźć sobie pracy, a dotychczasowa pomoc udzielana im przez urzędy pracy była niewystarczająca. Powiatowy urząd pracy może przygotować i zrealizować IPD dla każdej osoby bezrobotnej lub poszukującej pracy bez względu na okres, jaki upłynął od momentu jej zarejestrowania w urzędzie pracy. Jednak w sytuacji, w której bezrobotny pozostaje nieprzerwanie w rejestrze urzędu pracy przez okres co najmniej 180 dni, urząd pracy ma obowiązek przygotowania dla niego IPD, ma na to 30 dni. Kwestie te reguluje art. 34a ustawy o promocji zatrudnienia (...). Przepis ten został wprowadzony do ustawy o promocji zatrudnienia (...) ustawą zmieniającą z dnia 19 grudnia 2008 r. i obowiązuje od 1 lutego 2009 r. W praktyce urzędy pracy realizują go od 1 sierpnia 2009 r., bowiem wtedy stał się on bezwzględnie wymagalny.
Informacje o przygotowaniu i realizacji IPD są gromadzone w statystyce publicznej dopiero począwszy od 2010 r. Aktualnie MPiPS dysponuje danymi za styczeń i luty 2010 r. W ciągu pierwszych dwóch miesięcy br. powiatowe urzędy pracy przygotowały 103 078 IPD dla osób bezrobotnych oraz 2744 IPD dla poszukujących pracy. W tym samym czasie zakończyło realizację IPD 15 442 osób bezrobotnych oraz 390 poszukujących pracy.
W statystyce publicznej nie są zbierane dane różnicujące kategorie osób, dla których realizowane jest IPD, dlatego nie można określić, ile IPD przygotowano i zrealizowano dla osób do 30. roku życia.
Urzędy pracy przygotowują i realizują IPD w ramach środków, którymi dysponują na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu. Nie ma specjalnych rozwiązań wprowadzających oddzielne zasady finansowania poszczególnych instrumentów rynku pracy, gdy wykonywane są one w ramach IPD.
2. Wydatki urzędów pracy na wybrane aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu
Zgodnie ze sprawozdaniem MPiPS-02 powiatowe urzędy pracy wydatkowały w 2009 r. ze środków Funduszu Pracy na aktywizację bezrobotnych w wieku do 25. roku życia kwotę 1486,9 mln zł, co stanowiło 25,3% wydatków ogółem na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu. W okresie styczeń-luty 2010 r. wydatki na tę grupę bezrobotnych wyniosły 151,9 mln zł (32,8% wydatków).
Z kolei na aktywizację bezrobotnych w wieku 50+ powiatowe urzędy pracy wydatkowały w 2009 r. z Funduszu Pracy 332,3 mln zł, co stanowi 5,7% wydatków na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu. Natomiast w styczniu i lutym 2010 r. wydatki te wyniosły 21,3 mln zł (tj. 4,6%).
3. Młodzi bezrobotni w liczbach
Zgodnie z art. 49 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy kategoria osób do 25. roku życia uznana została za grupę będącą w szczególnej sytuacji na rynku pracy, dlatego też w statystyce publicznej, począwszy od 2005 r., gromadzone są szczegółowe dane dotyczące osób do 25. roku życia. Nie są natomiast gromadzone informacje pozwalające na wyszczególnienie grupy do 30. roku życia.
W latach 1993-1995 w urzędach pracy zarejestrowana była najwyższa liczba młodych osób - powyżej 900 tys., przy czym w niektórych kwartałach przekraczała 1 mln osób. Wówczas udział młodych osób w ogólnej liczbie zarejestrowanych wynosił ok. 35%.
W kolejnych latach wyższy spadek liczby bezrobotnych wśród osób w wieku 18-24 lata niż w pozostałych kategoriach bezrobotnych spowodował, że odsetek młodych w ogólnej liczbie zarejestrowanych zmniejszył się w końcu 1997 r. i wynosił 30,7%. Choć w 1999 r. ponownie zwiększył się do 31%, to w zasadzie do końca 2007 r. utrzymywał się trend spadkowy w tej grupie bezrobotnych.
Według stanu w końcu 2005 r. w urzędach pracy zarejestrowanych było 626,1 tys. osób w wieku do 25. roku życia, co stanowiło 22,6% ogółu bezrobotnych, natomiast w końcu 2006 r. było 476,7 tys. młodych, którzy stanowili 20,6% ogółu bezrobotnych.
W końcu 2007 r. w urzędach pracy zarejestrowanych było 332,7 tys. osób do 25. roku życia, czyli o 30,2% mniej niż rok wcześniej. W tym samym czasie liczba bezrobotnych ogółem zmniejszyła się o 24,4%, co oznacza, że dynamika spadku bezrobocia była wyższa wśród młodych. Odsetek osób do 25. roku życia zmniejszył się w 2007r. do 19%.
W końcu 2008 r. w rejestrach urzędów pracy było 304,6 tys. osób do 25. roku życia. Po raz pierwszy od kilku lat w 2008 r. spadek liczby młodych bezrobotnych był niższy niż wśród ogółu bezrobotnych i wyniósł 8,5% wobec 15,6%. Znaczne obniżenie dynamiki spadku bezrobocia ludzi młodych skutkowało wzrostem odsetka tej populacji w ogólnej liczbie bezrobotnych do poziomu 20,7%
W końcu 2009 r. w urzędach pracy zarejestrowanych było 1892,7 tys. bezrobotnych ogółem, w tym 425,9 (22,5%) osób do 25. roku życia. W odniesieniu do 2008 r. odnotowano wzrost bezrobocia ogółem o 418,9 tys. osób (28,4%), natomiast bezrobocie ludzi młodych wzrosło o 121,3 tys. osób, tj. o 39,8%.
W końcu marca 2010 r. zarejestrowanych było 451,8 tys. osób do 25. roku życia i stanowili oni 21,8% ogółu bezrobotnych. W porównaniu do końca marca 2009 r. liczba bezrobotnych ogółem wzrosła o 18,1%, natomiast wśród młodych wzrost wyniósł 21,2%. Zatem dynamika wzrostu liczby młodych bezrobotnych w br. jest tylko nieznacznie wyższa niż ogółu zarejestrowanych. Ożywienie na rynku pracy, widoczne choćby w postaci wyższej niż przed rokiem liczby ofert pracy zgłaszanych do urzędów pracy, sprzyja również poprawie sytuacji młodych ludzi.
Poniższy wykres prezentuje sytuację młodych bezrobotnych w stosunku do ogólnej liczby bezrobotnych w latach 2005-2009 i w I kwartale 2010r. Dane obrazują liczbę zarejestrowanych bezrobotnych ogółem, liczbę zarejestrowanych bezrobotnych do 25. roku życia oraz odsetek osób do 25. roku życia w liczbie zarejestrowanych bezrobotnych ogółem w końcu danego roku. (Patrz wykres)
4. Aktywne programy rynku pracy
W I kwartale 2010 r. aktywnymi programami rynku pracy objęto 157 tys. bezrobotnych, w tym: 91,9 tys. kobiet (tj. 58,5% ogółu zaktywizowanych), 62,7 tys. osób do 25. roku życia (40%), 22,5 tys. osób powyżej 50. roku życia (14,3%) oraz 55,3 tys. długotrwale bezrobotnych (35,2%). W porównaniu do I kwartału 2009 r. liczba zaktywizowanych ogółem zwiększyła się o 33,8 tys. osób, tj. o 27,5%, liczba zaktywizowanych kobiet zwiększyła się o 15,1 tys. osób (19,6%), liczba bezrobotnych do 25. roku życia zwiększyła się o 8,9 tys. (16,4%), liczba bezrobotnych powyżej 50. roku życia zwiększyła się o 6,7 tys. (42,7%), a liczba długotrwale bezrobotnych zwiększyła się o 12,6 tys. (29,6%).
W ramach Programu Operacyjnego ˝Kapitał ludzki˝ przewidziano utworzenie odrębnego schematu współfinansowanego ze środków Funduszu Pracy. Jest to poddziałanie 6.1.3 PO KL: Poprawa zdolności do zatrudnienia oraz podnoszenie poziomu aktywności zawodowej osób bezrobotnych, w ramach którego wsparcie realizowane jest przez powiatowe urzędy pracy przy zastosowaniu uproszczonej procedury, polegającej na zintegrowaniu reguł wydatkowania środków z EFS z regułami wydatkowania środków z Funduszu Pracy (projekty systemowe). Dofinansowanie projektów systemowych PUP polega na zwiększeniu limitu wydatków Funduszu Pracy dla danego powiatu na wniosek marszałka lub dyrektora wojewódzkiego urzędu pracy. Następnie środki przekazywane są zgodnie z harmonogramem na rachunki bankowe specjalnie wyodrębnione dla projektu. W ramach projektu systemowego mogą być finansowane wyłącznie instrumenty rynku pracy wymienione w ustawie, tj. staże, szkolenia, przygotowanie zawodowe dorosłych, prace interwencyjne, doposażenie lub wyposażenie stanowiska pracy.
Na realizację poddziałania 6.1.3 PO KL w latach 2007-2013 przewidziano alokację finansową w wysokości 1,4 mld EUR.
Należy podkreślić, iż w ramach tego poddziałania wsparcie kierowane jest w pierwszej kolejności do osób znajdujących się w szczególnej sytuacji na rynku pracy, zgodnie z art. 49 ustawy o promocji zatrudnienia (...). Ponadto instytucja zarządzająca PO KL rekomendowała wprowadzenie w ramach powyższego poddziałania kryteriów dostępu (obowiązkowych do spełnienia przez wszystkich projektodawców) promujących wsparcie na rzecz osób powyżej 45. roku życia, osób młodych do 25. roku życia, a także osób niepełnosprawnych. Kryteria te zostały uwzględnione w planach działania na 2010 r. we wszystkich regionach kraju. Szczegółowymi informacjami w tym zakresie dysponują odpowiednie instytucje pośredniczące w ramach komponentu regionalnego PO KL w poszczególnych województwach, które nadzorują realizację projektów finansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego, realizowanych w ramach priorytetu VI. Zgodnie z zaleceniami instytucji zarządzającej PO KL projekty kierowane do osób z grup wysokiego ryzyka, w szczególności do osób po 50. roku życia i kobiet, są często szczególnie traktowane przez ww. instytucje i dodatkowo punktowane przy ich ocenie.
Dodatkowo powiatowe urzędy pracy mogą ubiegać się o dofinansowanie na realizację projektów w ramach pozostałych działań i poddziałań PO KL (z wyjątkiem poddziałania 6.1.1 i działania 6.2, przy czym wyłączenie to zostanie zniesione w ramach prowadzonej aktualnie nowelizacji szczegółowego opisu priorytetów PO KL). W szczególności istotna jest rola powiatowych urzędów pracy jako projektodawców w ramach poddziałania 8.1.2: Wsparcie procesów adaptacyjnych i modernizacyjnych w regionie - projekty konkursowe, w ramach którego wsparcie kierowane jest do osób zwolnionych lub zagrożonych zwolnieniem z przyczyn niedotyczących pracowników i obejmuje realizację programów outplacementowych, przygotowujących zwalniane osoby do zmiany zatrudnienia.
Na priorytet VI, zgodnie ze szczegółowym opisem priorytetów Programu Operacyjnego ˝Kapitał ludzki˝ 2007-2013 zaplanowano ogółem 1 826 081 945 euro, z tego środki krajowe będą stanowić 15%. Podkreślić należy, że bezrobotni w szczególnej sytuacji na rynku pracy wg definicji ustawy o promocji zatrudnienia (...), zarówno w minionym okresie programowania, jak również w obecnym, są aktywizowani w innych działaniach i priorytetach, (szczególnie pozostających w kompetencji różnych instytucji np. pomocy społecznej, Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, itp.), gdzie powyższa definicja nie jest obowiązująca. W związku z tym zarówno planowanie, jak i sprawozdawczość w odniesieniu do grup będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy nie są prowadzone i dlatego nie jest możliwe udzielenie wyczerpującej i jednoznacznej informacji na temat wysokości środków już wydatkowanych lub planowanych do skierowania dla osób zakwalifikowanych do tych kategorii.
Jednocześnie uprzejmie informuję, że zagadnienia dotyczące finansowania, alokacji środków w ramach programów operacyjnych dofinansowywanych z funduszy Unii Europejskiej pozostają w kompetencji Ministerstwa Rozwoju Regionalnego.
Należy też wspomnieć o programie ˝Solidarność pokoleń 50+˝, który stanowi pakiet działań mających na celu zwiększenie zatrudnienia osób powyżej 50. roku życia. Program 50+ jest ukierunkowany głównie na pracodawców. W najbliższych latach będzie przybywało osób po pięćdziesiątym roku życia i dlatego trzeba podjąć wyzwania i odpowiedzieć na pytania, jak zmienić prawo, ale też jak pokonać bariery mentalnościowe, zwyczajowe i wdrożyć pomysły na promowanie pracowników doświadczonych.
Projekty obejmujące działania na rzecz osób 50+ są realizowane w wielu instytucjach, np. w Ministerstwie Pracy i Polityki społecznej, Państwowej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości, a także w instytucjach działających na rynkach wojewódzkich.
Ministerstwo Pracy w ramach PO KL (priorytet I) realizuje projekt zatytułowany ˝Wyrównywanie szans na rynku pracy dla osób 50+˝. W okresie jego realizacji (2009-2013) zaplanowano wydatkowanie na ten cel łącznej kwoty 24,1 mln zł. W ramach projektu zostaną przeprowadzone badania, analizy i ekspertyzy oraz przygotowane zostaną rekomendacje i propozycje rozwiązań promujących aktywne starzenie się. Przeprowadzone zostaną konferencje regionalne promujące aktywność zawodową oraz stworzona zostanie platforma e-learningowa służąca szkoleniom pracowników instytucji rynku pracy oraz jednostek opieki społecznej w zakresie aktywizacji osób 50+.
Działania w regionach prowadzone są przez urzędy pracy w ramach priorytetu VI PO KL: Rynek pracy otwarty dla wszystkich (działanie 6.1). Celem zadania jest udzielenie kompleksowej pomocy osobom w wieku 50+ prowadzącej do przywrócenia ich na rynek pracy poprzez informacje, pośrednictwo, doradztwo, kampanie promocyjne, zatrudnienie subsydiowane, itp. Docelowo w okresie 2009-2013 planuje się objąć wsparciem 150 000 osób w wieku 50-64 lata. Wstępny, szacunkowy budżet dla tego działania zaplanowano na kwotę 1919,5 mln zł. Program ma być realizowany przez wiele lat. Rozpoczynane aktualnie projekty mają być kontynuowane do 2020 r. Jednak znacząca część programu, finansowana z Europejskiego Funduszu Społecznego, powinna być zrealizowana do 2013 r. Zakłada się, że wtedy wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 55-64 lata wzrośnie z obecnych ok. 30% do 40%. Osiągnęlibyśmy wtedy poziom, który wyznaczyły sobie kraje Unii Europejskiej na 2010 r. Polska z 28-procentowym wskaźnikiem zatrudnienia osób w wieku od 55 do 64 lat zajmuje przedostatnie miejsce w Europie. Program jest elastyczny i przewiduje m.in. wprowadzenie oferty bezpłatnych szkoleń podnoszących kwalifikacje starszych pracowników, a także liczne kampanie medialne skierowane do pracodawców.
Minister pracy dysponuje w 2010 r. rezerwą ze środków Funduszu Pracy na realizację przez powiatowe urzędy pracy programów na rzecz promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia i aktywizacji zawodowej. W roku 2010 rezerwa będzie przeznaczona na finansowanie następujących programów:
- związanych z rozwojem małej i średniej przedsiębiorczości;
- zwiększających aktywność zawodową osób w wieku do 30 lat;
- zwiększających aktywność zawodową osób w wieku 45/50 plus;
- na rzecz osób bezrobotnych, zwolnionych z pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, związanych z trudnościami gospodarczymi lub niewypłacalnością pracodawcy w warunkach kryzysu finansowego;
- związanych z aktywizacją osób bezrobotnych na terenach, na których miały miejsce klęski żywiołowe;
- innych programów na rzecz bezrobotnych będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy określonych w art. 49 ustawy.
Na realizację ˝Programu aktywności zawodowej osób do 30. roku życia˝ uruchomiono w bieżącym roku kwotę 300 mln zł. Program ma umożliwić osobom, które nie ukończyły 30. roku życia, skorzystanie z oferty zorganizowanych form aktywizacji zawodowej. Projekty realizowane w ramach programu powinny być konstruowane w oparciu o indywidualne plany działań (IPD), które powiatowe urzędy pracy opracują wspólnie z osobami młodymi poszukującymi pracy lub bezrobotnymi.
W zetknięciu ze współczesnymi, szybko zmieniającymi się technologiami lepszy start zawodowy młodych ludzi wymaga równoczesnego prowadzenia procesu nauczania i praktycznej nauki zawodu. W związku z tym działania aktywizacyjne powinny koncentrować się w szczególności na:
- szkoleniach zawodowych i ogólnych, w tym z zakresu umiejętności poszukiwania pracy,
- szkoleniach połączonych z programami stażu lub przygotowania zawodowego dorosłych,
- szkoleniach połączonych z przyznaniem środków na podjęcie działalności gospodarczej lub założeniem spółdzielni socjalnej,
- szkoleniach połączonych z utworzeniem miejsca pracy u pracodawcy,
- udzieleniu pożyczek na sfinansowanie kosztów szkolenia, w celu umożliwienia podjęcia zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej wymagających szczególnych kwalifikacji.
Dodatkowo w ramach programu możliwa będzie realizacja działań w formule programów specjalnych. Specyfiką tego rozwiązania jest możliwość łączenia ustawowych usług i instrumentów rynku pracy ze specyficznymi rozwiązaniami dostosowanymi do indywidualnych potrzeb uczestników programu oraz możliwość obejmowania każdego uczestnika programu kilkoma formami aktywizacji zawodowej przy równoczesnym wspieraniu całokształtu działań ˝specyficznymi elementami wspierającymi zatrudnienie˝, w sytuacji kiedy proces aktywizacji i doprowadzenia do zatrudnienia wymaga niestandardowych rozwiązań.
Zgodnie z harmonogramem działań ˝Programu aktywności zawodowej osób do 30. roku życia˝ do dnia 31 marca br. powiatowe urzędy pracy składały wnioski o przyznanie środków na realizację projektów we właściwych terenowo urzędach marszałkowskich. Marszałkowie województw przekazali listy rankingowe rekomendowanych projektów wraz z wnioskami o przyznanie środków i ich pisemną oceną do Departamentu Rynku Pracy do dnia 16 kwietnia br. Łącznie wpłynęło 270 wniosków z powiatowych urzędów pracy. Aktualnie trwa etap oceny projektów.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Marek Bucior
Warszawa, dnia 4 maja 2010 r.