VI kadencja

Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej - z upoważnienia ministra -

na zapytanie nr 565

w sprawie możliwości przejścia na wcześniejszą emeryturę lub inne świadczenie w przypadku rozwiązania umowy o pracę z obecnym pracodawcą w celu zaopiekowania się starszą i schorowaną matką

   Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na wystąpienie Pana Marszałka z dnia 14 lutego 2008 r., znak SPS-024-565/08, dotyczące zapytania posła Jarosława Rusieckiego w sprawie możliwości przejścia na wcześniejszą emeryturę lub inne świadczenie w przypadku rozwiązania umowy o pracę z obecnym pracodawcą w celu zaopiekowania się chorą matką wyjaśniam.

   W zreformowanym systemie ubezpieczeń społecznych wprowadzonych ustawą z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, z późn. zm.) przyjęto generalną zasadę, że z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przyznawane będą emerytury należne z powodu spełnienia ryzyka ubezpieczeniowego, tj. dożycia określonego w przepisach wieku lub niemożności kontynuowania pracy zarobkowej z powodu niezdolności do pracy, co oznacza przede wszystkim przyznawanie świadczeń z chwilą osiągnięcia wieku emerytalnego wynoszącego 60 lat dla kobiet oraz 65 lat dla mężczyzn i uzależnienie wysokości świadczenia od wartości składek wpłaconych do systemu ubezpieczonego.

   Przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS przewidują możliwość skorzystania z wcześniejszej emerytury kobietom urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r.

   Regulację tę zawiera art. 46 w związku z art. 29 ustawy - stanowiąc, że prawo to przysługuje kobiecie po osiągnięciu 55 lat życia, jeżeli ma co najmniej 30-letni okres składkowy i nieskładkowy albo jeżeli posiada co najmniej 20-letni okres składkowy i nieskładkowy oraz została uznana za całkowicie niezdolną do pracy.

   Z możliwości przyznania emerytury na zasadach określonych w tym przepisie może skorzystać kobieta, która ostatnio przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę była pracownikiem oraz w okresie ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym pozostawała w stosunku pracy co najmniej przez 6 miesięcy, chyba że w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę jest uprawniona do renty z tytułu niezdolności do pracy.

   Warunek pozostawania ostatnio w stosunku pracy, zgodnie z art. 29 ust. 3, oraz warunek posiadania 6 miesięcy ubezpieczenia pracowniczego w okresie 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu społecznemu nie jest wymagany od kobiety, która przez cały okres wymagany do przyznania emerytury podlegała ubezpieczeniu społecznemu z tytułu pozostawania w stosunku pracy.

   Warunki wymagane ustawą muszą być spełnione najpóźniej do dnia 31 grudnia 2008 r. Ponadto prawo do wcześniejszej emerytury przysługuje kobiecie, która nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego albo złożyła wniosek o przekazanie zgromadzonych tam środków do budżetu państwa.

   Na wymagany ustawą okres ubezpieczenia/zatrudnienia składają się:

   1) okresy składkowe, tj. okresy, w których była opłacana składka na ubezpieczenie społeczne z tytułu zatrudnienia lub z tytułu podlegania innemu pozarolniczemu ubezpieczeniu społecznemu,

   2) okresy nieskładkowe w myśl ustawy to m.in. przypadające przed dniem nabycia prawa do emerytury lub renty okresy niewykonywania pracy w granicach do 6 lat, spowodowane koniecznością opieki nad innym niż dziecko członkiem rodziny zaliczonym do I grupy inwalidów lub uznanym za osobę niepełnosprawną w stopniu znacznym, sprawowanej przez członka jego rodziny w wieku powyżej 16 lat, który w okresie sprawowania opieki nie osiągnął przychodu przekraczającego miesięcznie połowę najniższego wynagrodzenia.

   Przy ustalaniu prawa do emerytury oraz renty oraz obliczaniu ich wysokości okresy nieskładkowe uwzględnia się w wymiarze jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych.

   W odniesieniu do sytuacji pani Elżbiety Mozal wymóg odpowiedniego okresu ubezpieczenia jest już spełniony, natomiast nie będzie spełniony wymóg osiągnięcia wymaganego wieku emerytalnego.

   Fakt rozwiązania przez zainteresowaną umowy o pracę z obecnym pracodawcą w celu zaopiekowania się starszą i schorowaną matką nie stanowi żadnej przesłanki do przyznania z tego tytułu wcześniejszej emerytury.

   Jeśli chodzi o uprawnienia do świadczeń z pomocy społecznej, należy wskazać, że świadczeń tych udzielają gminne i miejskie ośrodki pomocy społecznej, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64, poz. 593, z późn. zm.). Przyznanie świadczeń następuje co do zasady po przeprowadzeniu rodzinnego wywiadu środowiskowego. Kierownik ośrodka pomocy społecznej, podejmując decyzję, ocenia całość sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej osób i rodzin ubiegających się o pomoc. Kryteria dochodowe uprawniające do świadczeń pieniężnych to 351 zł na osobę w rodzinie i 477 zł dla osoby samotnie gospodarującej.

   Katalog świadczeń pomocy społecznej określa art. 36 ustawy o pomocy społecznej. Są wśród nich świadczenia pieniężne, takie jak zasiłki stałe, okresowe czy celowe, a także świadczenia niepieniężne - pomoc rzeczowa, pobyt i usługi w ośrodku wsparcia, usługi opiekuńcze, pomoc w formie posiłku.

   Jednym ze świadczeń z pomocy społecznej jest składka na ubezpieczenie społeczne za osoby opiekujące się ciężko lub długotrwale chorym członkiem rodziny. Zgodnie z art. 42 ustawy o pomocy społecznej za osobę, która zrezygnuje z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz wspólnie niezamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeństwem, ośrodek pomocy społecznej opłaca składkę na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od kwoty kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, jeżeli dochód na osobę w rodzinie osoby opiekującej się nie przekracza 150% kwoty kryterium dochodowego na osobę w rodzinie (obecnie 526,50 zł) i osoba opiekująca się nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innych tytułów lub nie otrzymuje emerytury albo renty. Dotyczy to również osób, które w związku z koniecznością sprawowania opieki pozostają na bezpłatnym urlopie.

   Intencją omawianego przepisu jest umożliwienie nabycia uprawnień emerytalnych osobom niepracującym z powodu sprawowania opieki. Z tego względu wymagany jest związek przyczynowy między rezygnacją z zatrudnienia a koniecznością opieki nad chorą osobą - bezpośrednią przyczyną rezygnacji z zatrudnienia powinna być konieczność sprawowania opieki.

   Ze wskazaną powyżej składką nie jest jednak związane świadczenie pieniężne. Zasiłek z pomocy społecznej może być udzielony na ogólnych zasadach, wskazanych w ustawie o pomocy społecznej.

   Z wyrazami szacunku

   Sekretarz stanu

   Jarosław Duda

   Warszawa, dnia 12 marca 2008 r.