VI kadencja

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 9807

w sprawie zabezpieczania przez Policję pojazdów, którymi poruszały się po drogach osoby nietrzeźwe

   Szanowny Panie Marszałku! Nawiązując do pisma z dnia 29 maja 2009 r. (sygn. SPS-023-9807/09) przekazującego interpelację posłów na Sejm RP pana Witolda Kochana oraz pana Tadeusza Arkita w sprawie zabezpieczenia przez Policję pojazdów, którymi poruszały się po drogach osoby nietrzeźwe, uprzejmie przedstawiam następujące informacje.

   Na wstępie wskazać należy, iż zgodnie z art. 129 ust. 2 pkt 8 lit. a ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2005 r. Nr 108, poz. 908, z późn. zm.) policjant jest uprawniony do uniemożliwienia kierowania pojazdem osobie znajdującej się w stanie nietrzeźwości lub stanie po użyciu alkoholu albo środka działającego podobnie do alkoholu. Realizację tego zadania poprzez zabezpieczenie pojazdu na parkingu reguluje art. 130a ust. 2 pkt 1 lit. a ww. ustawy, który stanowi, że pojazd może być usunięty z drogi na koszt właściciela, jeżeli nie ma możliwości zabezpieczenia go w inny sposób, w przypadku gdy kierowała nim osoba znajdująca się w stanie nietrzeźwości lub w stanie po użyciu alkoholu albo środka działającego podobnie do alkoholu.

   Wskazać przy tym należy, iż art. 130a ww. ustawy statuuje takie unormowanie, które z jednej strony gwarantuje ochronę prawa własności (art. 64 Konstytucji RP), z drugiej natomiast - służy zapewnieniu porządku na drogach publicznych i bezpieczeństwa ruchu drogowego. Konsekwencją ochrony prawa własności są przyjęte w art. 130a ww. ustawy dwa tryby usunięcia pojazdu, tj. obligatoryjny (ust. 1) oraz fakultatywny (ust. 2). W pierwszym wypadku właściwy organ jest zobowiązany usunąć pojazd w razie stwierdzenia okoliczności uzasadniającej jego usunięcie, a w drugim jest to pozostawione jego uznaniu, przy czym sfera uznania administracyjnego dotyczy jedynie przypadku, kiedy nie ma możliwości zabezpieczenia pojazdu w inny sposób. Innymi słowy, warunkiem sine qua non holowania pojazdu prowadzonego przez osobę po spożyciu alkoholu jest brak możliwości zabezpieczenia pojazdu w inny sposób. Dlatego też w przypadku, kiedy taka możliwość istnieje, policjant nie ma umocowania prawnego do holowania pojazdu. Zauważyć jednakże należy, iż art. 130a ww. ustawy nie precyzuje pojęcia zabezpieczenia pojazdu w inny sposób. Może więc być to przypadek, gdy przed przewiezieniem lub odholowaniem pojazdu i umieszczeniem go na parkingu strzeżonym przybyła osoba uprawniona do korzystania z niego i okazała dokumenty uprawniające do kierowania i używania pojazdu.

   Należy przy tym zauważyć, że okoliczności zatrzymania kierującego pojazdem po spożyciu alkoholu sprawiają, że to policjant decyduje (zważywszy na stan osoby zatrzymanej do kontroli), czy oświadczenie woli można uznać za ważne. Zgodnie z art. 82 Kodeksu cywilnego: nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego zaburzenia czynności psychicznych. Do zastosowania ww. przepisu nie wystarczy stan ograniczający świadomość lub swobodę postępowania. Brak świadomości lub swobody musi być zupełny. Należy jednak zwrócić uwagę, że w przypadku zatrzymania do kontroli kierujących pojazdami w zdecydowanej większości są to osoby o jedynie ograniczonej świadomości, które mogą wyrazić swoją wolę w kwestii, w jaki sposób i przez kogo zostanie zabezpieczony prowadzony przez nich pojazd. W przypadku znajdowania się osoby w stanie tak znacznego upojenia alkoholowego, że kontakt z nią jest niemożliwy, należy niewątpliwie uznać, iż jest to stan wyłączający świadome wyrażanie woli. A zatem dopiero w sytuacji, kiedy faktycznie nie ma możliwości zabezpieczenia pojazdu w inny sposób, policjant może rozważyć kwestię konieczności usunięcia pojazdu z drogi na koszt właściciela. Jednakże i w tym przypadku nie ma on obowiązku holowania pojazdu. Mając na uwadze konstytucyjną ochronę prawa własności, należy uznać, iż decyzja o usunięciu pojazdu z drogi winna mieć swoje uzasadnienie.

   Biorąc pod uwagę wykładnię art. 130a przedmiotowej ustawy należy wskazać, iż to ustawodawca znacznie ograniczył przypadki usuwania pojazdu z drogi, gdy kierowała nim osoba znajdująca się w stanie nietrzeźwości lub w stanie po użyciu alkoholu albo środka działającego podobnie do alkoholu. Zgodnie z zasadą legalizmu policja może działać tylko na podstawie i w granicach prawa, a zatem - zwłaszcza w zakresie ograniczenia konstytucyjnego prawa własności - swobodna interpretacja art. 130a ustawy nie jest możliwa.

   Należy zwrócić uwagę, że liczba zatrzymywanych przez policję kierowców po spożyciu alkoholu sięga nawet 200 tys. osób rocznie, a niemal co dziesiąty sprawca wypadku drogowego kierował pojazdem w stanie nietrzeźwości bądź w stanie po użyciu alkoholu. Powyższe dane statystyczne potwierdzają fakt, że zjawisko to stanowi poważny problem społeczny, który nie może być marginalizowany. Jednakże nie można jednoznacznie wypowiedzieć się w kwestii, czy wprowadzenie obowiązku usuwania pojazdu z drogi byłoby czynnikiem prewencyjnym, który w sposób skuteczny wpłynąłby na zahamowanie rozwoju tego zjawiska. Obecne uregulowania prawne w przedmiotowym zakresie przewidują bowiem możliwość orzeczenia surowych kar i środków karnych w przedstawionych powyżej przypadkach. Wobec powyższego trudno jednoznacznie przesądzać, czy wprowadzenie kolejnej dolegliwości byłoby rzeczywiście skuteczne.

   Z poważaniem

   Podsekretarz stanu

   Adam Rapacki

   Warszawa, dnia 10 lipca 2009 r.