VI kadencja

Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Środowiska - z upoważnienia ministra - na ponowną interpelację posła Wojciecha Sokołowskiego

na interpelację nr 23375

w sprawie obszarów prawnie chronionych utworzonych na gruntach rolnych i leśnych metropolii i miast wojewódzkich

   Odpowiadając na ponowną interpelację posła Wojciecha Sokołowskiego w sprawie obszarów prawnie chronionych utworzonych na gruntach rolnych i leśnych metropolii i miast wojewódzkich, przekazaną przez Pana Marszałka pismem z dnia 21 września 2011 r., znak: SPS-023-23375p/11, poniżej przedstawiam stosowne informacje.

   Ustawa z dnia 2 kwietnia 1997 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 78, poz. 483, z późn. zm.) w art. 31 ust. 1 stwierdza, iż wolność człowieka podlega ochronie prawnej, stąd każdy jest zobowiązany szanować wolność i prawa innych osób. Z tego wynika zakaz zmuszania kogokolwiek do działań, których prawo jemu nie nakazuje. Oznacza to wolność działania człowieka wszędzie tam, gdzie prawo, jako podstawowy regulator stosunków społecznych, nie wprowadza zakazów. Cytując słowa komentarza do art. 31 konstytucji (Wiesław Skrzydło, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. Wydanie IV, Zakamycze 2002) ˝Jest to całkowite odwrócenie sytuacji istniejącej w odniesieniu do państwa i jego organów. Organ państwa działa tam i o tyle, gdzie i o ile został do tego przez prawo uprawniony i działa z powołaniem się na podstawę prawną. Obywatel zaś może działać wszędzie tam, gdzie ustawa nie wprowadziła zakazów, nie zabroniła mu działania˝. I dalej ˝Generalną zasadą podkreśloną w konstytucji jest to, iż wymienione w niej ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw nie mogą naruszać istoty wolności i praw. Konstytucja, ustanawiając tę ważną zasadę dotyczącą wolności, jednocześnie określa jej gwarancje i granice oraz warunki stosowania niezbędnych jej ograniczeń. Stanowienie samych zakazów prawnych, a więc ustalanie granic wolności jednostki, jeszcze kwestii nie rozwiązuje do końca i nie zabezpiecza wolności działania jednostki. W państwach prawo stanowią wszak różne organy, wydając akty prawne zajmujące różne miejsce w hierarchii norm prawnych. Zabezpieczając sferę wolności człowieka, konstytucja stanowi, że ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych praw i wolności˝mogą być ustanowione tylko w ustawie'. Mogą zatem być tylko dziełem ciała przedstawicielskiego pochodzącego z wyborów powszechnych. Tylko Sejm i Senat są władne ograniczenia te wprowadzać, nadając im formę ustawy, a więc aktu prawnego parlamentu uchwalanego w szczególnym trybie i zajmującego wysokie miejsce (tuż po konstytucji) w systemie źródeł prawa w państwie. W sferę tę nie mogą zatem wkraczać - jako prawodawcy - organy władzy wykonawczej, co w państwach totalitarnych jest częstym zjawiskiem˝.

   Teza mówiąca o tym, iż wprowadzenie zakazów związanych z utworzeniem na danym terenie danej formy ochrony przyrody powoduje naruszenie istoty wolności i prawa własności właścicieli gruntów, nie znajduje również potwierdzenia w utrwalonym orzecznictwie sądów administracyjnych (np. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 8 lipca 2011 r., sygn. II OSK 665/11, wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 6 lipca 2011 r., sygn. II OSK 776/11). Zgodnie z wyrokiem NSA z dnia 6 lipca 2011 r., sygn. II OSK 776/11: ˝ograniczenia lub wyłączenia prawa do zabudowy mogą być wprowadzone w związku z utworzeniem na danym terenie jednej z form przestrzennej ochrony przyrody (park narodowy, rezerwat, park krajobrazowy, obszar chronionego krajobrazu). Stanowisko takie nie narusza uwarunkowań konstytucyjnych dotyczących ochrony prawa własności (zob. ˝Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne. Komentarz˝, pod red. prof. Z. Niewiadomskiego, wyd. 5, C. H. Beck, Warszawa 2009, str. 56-67)˝. Stosownie do wyroku NSA z dnia 8 lipca 2011 r., sygn. II OSK 665/11: ˝Chybiony jest również zarzut kasacyjny dotyczący naruszenia art. 31 ust. 3 oraz art. 64 w związku z art. 2, art. 8 ust. 2 Konstytucji RP. Należy bowiem przypomnieć, że park krajobrazowy w świetle dyspozycji art. 6 ust. 1 pkt 3 u.o.p. jest to ustawowa prawna forma ochrony przyrody, na terenie której obowiązuje reżim prawny danego obszaru specjalnego o charakterze ekologicznym (art. 17 u.o.p.). Stąd dyspozycja art. 17 u.o.p. nie narusza oczywiście dyspozycji art. 64 ust. 3 Konstytucji RP, który stanowi, że własność może być ograniczona tylko w drodze ustawy i ograniczenie to nie może naruszać istoty prawa własności˝.

   Należy podkreślić, iż przepis art. 140 ustawy Kodeks cywilny stanowi, że właściciel może korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa i rozporządzać rzeczą w granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego.

   Nawiązując do sprawy poruszonej w interpelacji związanej z powszechną regułą wprowadzania wszystkich zakazów wymienionych w ustawie o ochronie przyrody, które mogą być fakultatywnie wprowadzone na terenie parku krajobrazowego, obszaru chronionego krajobrazu czy też użytku ekologicznego, informuję, iż ww. kwestie leżą wyłącznie w gestii organów wskazanych w ww. ustawie, posiadających kompetencje do tworzenia bądź wyznaczania ww. form ochrony przyrody.

   Odnosząc się do problemu monitorowania powstających i istniejących form ochrony przyrody, informuję, iż ww. kwestie leżą w kompetencji Departamentu Informacji o Środowisku Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska odpowiedzialnej za prowadzenie centralnego rejestru form ochrony przyrody na podstawie art. 113 ustawy o ochronie przyrody. Ponadto zgodnie z art. 114 ww. ustawy regionalny dyrektor ochrony środowiska prowadzi rejestr form ochrony przyrody położonych w całości lub w części na obszarze jego działania.

   Odnosząc się do kwestii związanej z brakiem dostępu do Internetu, co uniemożliwia powzięcie wiedzy na temat form ochrony przyrody istniejących na danym terenie, informuję, iż tutejszy urząd nie ma wpływu na powyższe. Na organy odpowiedzialne za tworzenie form ochrony przyrody został nałożony obowiązek znakowania terenów objętych ochroną stosownie do art. 115 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody. Ponadto formy ochrony przyrody tworzone są w formie aktów prawa miejscowego, które w myśl ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 197, poz. 1172, z późn. zm.) podlegają obowiązkowi ogłoszenia w wojewódzkim dzienniku urzędowym. W związku z powyższym akty powołujące daną formę ochrony przyrody są powszechnie udostępniane.

   Nawiązując do zapisu dotyczącego podjęcia zdecydowanych działań legislacyjnych w zakresie zmiany przepisów dotyczących form ochrony przyrody z wyłączeniem rezerwatów przyrody i parków narodowych, informuję, iż obecnie trwają prace nad założeniami do ustawy o ochronie przyrody, podczas których analizowane będą m.in. kwestie dotyczące funkcjonowania form ochrony przyrody.

   W interpelacji wskazano również na potrzebę zmian ustawowych, których celem byłoby zaliczenie kosztów procesowych ponoszonych przez strony dochodzące swoich roszczeń z tytułu ograniczenia praw własności na obszarach objętych ochroną przyrody do kosztów utworzenia danego obszaru chronionego. Koszty te miałyby być ponoszone przez organy ustanawiające daną formę ochrony przyrody. Obowiązek ponoszenia kosztów i opłat sądowych w sprawach cywilnych wynika z ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594, z późn. zm.). Zmiana przepisów w zakresie kosztów i opłat sądowych w postępowaniach cywilnych nie leży w gestii Ministerstwa Środowiska.

   Odnosząc się do problemu związanego z funkcjonowaniem przepisów prawnych dających właścicielom gruntów objętych formami ochrony przyrody możliwość ubiegania się o wykup nieruchomości lub jej części lub uzyskanie odszkodowania za poniesioną szkodę z tytułu ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości w związku z ochroną środowiska, informuję, iż ww. kwestie regulują przepisy art. 129-134 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150, z późn. zm.). Organy obowiązane do wypłaty takich odszkodowań zostały wymienione w art. 134 ww. ustawy.

   Należy wskazać, iż stosownie do art. 101 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591, z późn. zm.) każdy, czyj interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone uchwałą lub zarządzeniem podjętymi przez organ gminy w sprawie z zakresu administracji publicznej, może - po bezskutecznym wezwaniu do usunięcia naruszenia - zaskarżyć uchwałę do sądu administracyjnego. Podobnie, stosownie do art. 90 ust. 1 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1590, z późn. zm.), każdy, czyj interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone przepisem aktu prawa miejscowego, wydanym w sprawie z zakresu administracji publicznej, może - po bezskutecznym wezwaniu organu samorządu województwa, który wydał przepis, do usunięcia naruszenia - zaskarżyć przepis do sądu administracyjnego.

   Sekretarz stanu

   Stanisław Gawłowski

   Warszawa, dnia 19 października 2011 r.