VI kadencja

Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 2767

w sprawie obywatelstwa niemieckiego w kontekście: Informacji - Wskazówek Konsulatu Generalnego Republiki Federalnej Niemiec w Krakowie do stwierdzenia niemieckiego obywatelstwa

   Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na interpelację pana posła Stanisława Żelichowskiego (pismo nr SPS-023-2767/08 z dnia 29 kwietnia 2008 r.) w sprawie obywatelstwa niemieckiego określonego w art. 116 Konstytucji Republiki Federalnej Niemiec oraz wskazówek do stwierdzenia niemieckiego obywatelstwa zawartych w informacji Konsulatu Generalnego Republiki Federalnej Niemiec w Krakowie, a odnoszących się do zstępnych obywateli b. Wolnego Miasta Gdańska, uprzejmie informuję, co następuje.

   Art. 116 Konstytucji RFN brzmi: ˝Niemcem w rozumieniu Ustawy Zasadniczej jest, z zastrzeżeniem innych regulacji prawnych, ten, kto posiada niemiecką przynależność państwową, lub ten, kto jako uciekinier albo wypędzony narodowości niemieckiej, lub jako jego małżonek albo potomek, znalazł przyjęcie na terytorium Rzeszy Niemieckiej w granicach z 31 grudnia 1937 r.˝ Zauważyć należy, że przepis ten definiuje pojęcie ˝Niemca˝, nie określa natomiast przebiegu granic RFN. Podstawami prawnymi w zakresie granicy polsko-niemieckiej są: układ między Rzecząpospolitą Polską a Niemiecką Republiką Demokratyczną o wytyczeniu ustalonej i istniejącej polsko-niemieckiej granicy państwowej z 6 lipca 1950 r., układ między Polską Rzecząpospolitą Ludową a Republiką Federalną Niemiec o podstawach normalizacji ich wzajemnych stosunków z 7 grudnia 1970 r., traktat między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec o potwierdzeniu istniejącej między nimi granicy z 14 listopada 1990 r. Ponadto granice RFN, w związku z procesem włączenia NRD do RFN, zostały określone w traktacie o ostatecznej regulacji w odniesieniu do Niemiec (tzw. układ 2+4), zawartym 12 września 1990 r. pomiędzy dwoma państwami niemieckimi oraz Francją, USA, Wielką Brytanią i ZSRR. Pierwszy artykuł tego układu brzmi: ˝Zjednoczone Niemcy obejmują obszary Republiki Federalnej Niemiec, Niemieckiej Republiki Demokratycznej oraz całego Berlina (...). Zjednoczone Niemcy nie roszczą żadnych pretensji terytorialnych wobec innych państw i nie będą ich rościć także w przyszłości (...)˝. W tym kontekście należy podkreślić, że w świetle prawa międzynarodowego granice Rzeczypospolitej Polskiej są prawnie zabezpieczone.

   Warto zwrócić uwagę, że art. 116 Konstytucji RFN reguluje kwestie obywatelstwa niemieckiego, odwołując się do granic Rzeszy z 1937 r. jedynie w kontekście historycznym i dla potrzeb ustalenia obywatelstwa. Problematyka obywatelstwa należy do dyskrecjonalnych uprawnień każdego państwa, co potwierdza orzecznictwo sądów międzynarodowych (m.in. orzeczenie Stałego Trybunału Sprawiedliwości Międzynarodowej z 1923 r. w sprawie dekretów o obywatelstwie przyjętych w Tunisie i Maroku czy orzeczenie Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości z 1950 r. w sprawie Nottebohma oraz orzeczenie Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości z 1970 r. w sprawie Barcelona Traction), i dlatego nie można kwestionować kompetencji państwa do określania przepisami prawa wewnętrznego zasad własnej przynależności państwowej. Zrozumiałe jest natomiast, że art. 116 Konstytucji RFN może budzić kontrowersje, czego wyrazem są zresztą zapytania i interpelacje poselskie. W ocenie strony polskiej kwestionowany przepis Konstytucji RFN uznać należy za anachroniczny. Nie należy go jednak w żadnym wypadku interpretować jako kwestionujący fakt zmiany granic, która dokonana została w następstwie II wojny światowej.

   W odniesieniu do wskazówek Konsulatu Generalnego RFN w Krakowie dotyczących potwierdzenia posiadania obywatelstwa niemieckiego przez osoby, których przodkowie w latach 1913-1945 urodzili się i zamieszkiwali na terenie b. Wolnego Miasta Gdańska w granicach z 1937 r., uprzejmie informuję, że kwestia ta została poruszona w rozmowie przedstawiciela Ambasady RP w Berlinie z przedstawicielem niemieckiego MSZ. Z uzyskanych od strony niemieckiej wyjaśnień wynika, iż informacja zawarta we wskazówkach Konsulatu RFN w Krakowie była błędna. Była ona następstwem mylnego zestawienia pojęć Trzeciej Rzeszy i Wolnego Miasta Gdańska w odniesieniu do roku 1937 r., które może rodzić słuszne wątpliwości i kontrowersje natury historyczno-politycznej. Strona niemiecka wskazała również, że informacja, o której mowa, nie ma na celu podważenia statusu Wolnego Miasta Gdańska z 1937 r., a jest jedynie wskazówką odnoszącą się do interpretacji przepisów obowiązujących na jego terenie w latach 1939-1945. Na skutek zbiorowej naturalizacji dokonanej przez władze III Rzeszy wszyscy obywatele Wolnego Miasta Gdańska otrzymali obywatelstwo niemieckie.

   Podkreślić należy, że w rezultacie wspomnianych rozmów strona niemiecka, przyznając niewłaściwość użytego w informacji konsulatu RFN w Krakowie sformułowania, zapowiedziała, iż poleci dokonanie odpowiednich zmian w tej informacji.

   Łączę wyrazy szacunku

   Sekretarz stanu

   Jan Borkowski

   Warszawa, dnia 16 maja 2008 r.