VI kadencja
Odpowiedź ministra nauki i szkolnictwa wyższego - z upoważnienia prezesa Rady Ministrów -
na interpelację nr 16474
w sprawie pomocy państwa dla Wydziału Ekonomiczno-Informatycznego w Wilnie Uniwersytetu w Białymstoku
Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na interpelację poselską pana posła Jarosława Zielińskiego z dnia 21 czerwca 2010 r. (nr SPS-023-16474/10) w sprawie pomocy państwa dla Wydziału Ekonomiczno-Informatycznego w Wilnie Uniwersytetu w Białymstoku uprzejmie informuję, co następuje.
Polski rząd na różne sposoby towarzyszył staraniom społeczności polskiej na Litwie i przedstawicielom Polonii z różnych stron świata o przywrócenie w Wilnie polskiej uczelni. Od 2002 r. idea ta, z inicjatywy Stowarzyszenia Naukowców Polaków Litwy i przy aprobacie Akcji Wyborczej Polaków na Litwie i Związku Polaków na Litwie, przybrała formę filii uczelni z Polski. Na takie przedsięwzięcie zezwalały zmienione w tym okresie przepisy prawa polskiego i litewskiego. Jednym z wymogów po stronie polskiej była zgoda ministra spraw zagranicznych, udzielona jeszcze na etapie pomysłu, a potwierdzona w formalnej akceptacji roli Uniwersytetu w Białymstoku. Wszystkim kolejnym krokom inicjatorów towarzyszyła polska placówka dyplomatyczno-konsularna w Wilnie, angażująca się i angażująca kierownictwo i inne komórki MSZ we wsparcie powstającej wileńskiej filii.
Jak wiadomo, mimo powszechnego poparcia w Polsce i dzięki wyjątkowej ˝ostrożności˝ litewskich władz oświatowych to prekursorskie rozwiązanie rodziło się do 2007 r. Również później władze litewskie robiły wszystko, by utrudnić działanie nowej uczelni. Pojawiały się także nowe potrzeby związane z nieuchronnym, przy tak potrzebnej inicjatywie, rozwojem filii. Wśród największych problemów była kwestia siedziby. Rząd wspierał kolejne pomysły liderów społeczności polskiej, kierownictwa białostockiej uczelni i filii, ale żaden z nich nie został zrealizowany, przede wszystkim z powodu kosztów, jakie generowałaby ich realizacja.
Mając na uwadze trudną sytuację lokalową wileńskiej filii Uniwersytetu w Białymstoku, przy stale zwiększającej się liczbie studentów i ambitnych planach dalszego jej rozwoju, w piśmie do ministra spraw zagranicznych poparłam starania uniwersytetu w zakresie pozyskania działki nr 0101-0054-0194 o pow. 3500 m2, znakomicie położonej w centrum Wilna (przy ul. Donelaicio). Obecnie trwa ustalanie uwarunkowań formalnoprawnych, które muszą poprzedzić przekazanie działki. Wyrażam głęboką nadzieję, że już wkrótce stanie się ona autentyczną podstawą przyszłego rozwoju wileńskiej filii.
Odnosząc się do kwestii wysokości pomocy finansowej z budżetu państwa dla zamiejscowego Wydziału Ekonomiczno-Informatycznego z siedzibą w Wilnie w latach 2008-2010, uprzejmie informuję, iż powołanie placówki wiązało się z zapewnieniem w 2007 r. dodatkowych środków z budżetu państwa. Środki te, w kwocie 980 tys. zł, zostały przekazane do budżetu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w części 38 budżetu: Szkolnictwo wyższe, na podstawie zarządzenia nr 87 prezesa Rady Ministrów z dnia 27 sierpnia 2007 r. w sprawie przyznania Ministerstwu Nauki i Szkolnictwa Wyższego z ogólnej rezerwy budżetowej środków finansowych, z przeznaczeniem na pokrycie kosztów związanych z funkcjonowaniem Wydziału Ekonomiczno-Informatycznego Uniwersytetu w Białymstoku z siedzibą w Wilnie.
Środki otrzymane z rezerwy ogólnej budżetu państwa ministerstwo przekazało do uczelni jako zwiększenie dotacji podmiotowej w obszarze działalności dydaktycznej na zadanie związane z kształceniem studentów studiów stacjonarnych, uczestników stacjonarnych studiów doktoranckich i kadr naukowych oraz utrzymaniem uczelni, w tym na remonty (art. 94 ust. 1 pkt 1 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym), zwanej dotacją stacjonarną. Ponadto na wniosek rektora Uniwersytetu w Białymstoku dokonano następujących indywidualnych zwiększeń dotacji stacjonarnej dla uczelni na rzecz wydziału w Wilnie:
1) w 2008 r. - w kwocie 451 tys. zł, z przeznaczeniem na dofinansowanie kosztów: wynajmu dodatkowych pomieszczeń, wzrostu kosztów ogrzewania wynajmowanego obiektu oraz wynagrodzeń z tytułu zatrudnienia 4 pracowników, a także kosztów remontu i dodatkowego wyposażenia w przejętych na własność budynkach w Wilnie,
2) w 2009 r. - w kwocie 87 tys. zł, z przeznaczeniem na rzecz remontu pomieszczeń dydaktycznych wydziału w Wilnie
- zgodnie z przyjętymi na dany rok budżetowy zasadami rozdysponowania środków z części dotacji stacjonarnej, wydzielonej na rzecz podziałów uzupełniających i korygujących, na podstawie ust. 1 pkt 2 załącznika nr 1 do rozporządzenia ministra nauki i szkolnictwa wyższego z dnia 9 maja 2008 r. w sprawie zasad podziału dotacji z budżetu państwa dla uczelni publicznych i niepublicznych (Dz. U. Nr 89, poz. 544, z późn. zm.).
Zwiększenia dotacji stacjonarnej z 2007 r. i 2008 r. wiązały się nie tylko ze wzrostem dotacji w danym roku budżetowym, ale także spowodowały odpowiedni wzrost podstawy naliczenia dotacji na kolejne lata. Jednym z elementów formuły algorytmicznego podziału dotacji, obok wyżej wspomnianej podstawy naliczenia, jest liczba studentów i doktorantów na studiach stacjonarnych oraz liczba nauczycieli akademickich za rok wcześniejszy (w stosownym ujęciu przeliczeniowym). W odniesieniu do Uniwersytetu w Białymstoku uwzględniana jest więc liczba studentów oraz nauczycieli akademickich wydziału w Wilnie.
Pragnę również zaznaczyć, iż od 2008 r. w budżecie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego są również uwzględniane środki na wypłaty stypendiów dla młodzieży polonijnej studiującej w kraju swojego zamieszkania:
- w roku akademickim 2008/2009 studentom Wydziału Ekonomiczno-Informatycznego w Wilnie, filii Uniwersytetu w Białymstoku, wypłacono po 100 EUR miesięcznie w semestrze zimowym i letnim dla 50 studentów, co dało kwotę 50 000 euro i stanowiło wydatek z budżetu ministerstwa w wysokości 220 000 zł,
- w roku akademickim 2009/2010 studentom wypłacono po 100 EUR miesięcznie w semestrze zimowym i letnim dla 108 studentów, co dało kwotę 108 000 euro i stanowiło wydatek z budżetu ministerstwa w wysokości 460 000 zł.
Ponadto należy nadmienić, iż Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego podjęło decyzję o przyznaniu 25 stypendiów (25 osób x 900 zł/mies. x 9 mies. = 202 500 zł) dla najlepszych absolwentów filii w Wilnie, którzy w roku akademickim 2010/2011 podejmą (na terytorium Polski) studia drugiego stopnia w jednej z polskich uczelni publicznych.
Odnosząc się do kwestii ubiegania się przez studentów mieszkających na Litwie i studiujących w filii Uniwersytetu w Białymstoku o preferencyjne kredyty studenckie na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 lipca 1998 r. o pożyczkach i kredytach studenckich (Dz. U. Nr 108, poz. 685), prawo do otrzymania kredytów mają studenci uczelni, o których mowa w ustawie z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz. 1365, z późn. zm.), a więc również studenci Uniwersytetu w Białymstoku. Obowiązujące przepisy umożliwiają otrzymanie kredytów studentom, którzy są obywatelami polskimi, a także pracownikom migrującym i ich rodzinom, będącym obywatelami państwa członkowskiego Unii Europejskiej, jeżeli mieszkają w Polsce, oraz pracownikom i ich dzieciom będącym obywatelami państwa członkowskiego Unii Europejskiej, jeżeli są zatrudnieni w Polsce.
Obecnie w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego trwają prace nad zmianą ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz o zmianie niektórych innych ustaw, które zakładają, iż przy ubieganiu się o kredyt studencki nie będzie stosowany warunek posiadania obywatelstwa polskiego jeżeli odrębne przepisy lub umowy międzynarodowe będą stanowić inaczej, a także w stosunku do grup cudzoziemców wymienionych w art. 43 ust. 2 ustawy. Przyjęcie ww. rozwiązań umożliwi studentom filii UwB w Wilnie ubieganie się o preferencyjny kredyt studencki w Polsce. Planuje się, iż reformy będą obowiązywać najpóźniej od października 2011 r.
Należy podkreślić, iż kredyty studenckie stanowią uzupełniającą formę pomocy materialnej dla studentów. Wsparcie procesu kształcenia odbywa się w dużej mierze poprzez rozbudowany system pomocy materialnej dostępny w uczelni. Przepisy art. 43 ust. 2 i 5 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym określają grupy cudzoziemców uprawnionych do podejmowania i odbywania studiów na zasadach obowiązujących obywateli polskich. Wymienione w tych przepisach grono osób ma zatem ustawowo zagwarantowane uprawnienie do podejmowania nauki na studiach stacjonarnych w publicznych szkołach wyższych bez ponoszenia kosztów kształcenia, a także możliwość ubiegania się o pomoc materialną (stypendia) na takich samych warunkach, jakie stosuje się wobec studentów i doktorantów z polskim obywatelstwem.
Z takich uprawnień korzystają m.in. cudzoziemcy, którzy posiadają ważną Kartę Polaka oraz zostali przyjęci na studia na zasadach i warunkach przewidzianych dla obywateli polskich. Także pozostali cudzoziemcy, w tym również osoby, które legitymują się ważną kartą, podejmujący i odbywający studia na zasadach i warunkach innych niż obowiązujące obywateli polskich, mogą być przyjmowani w celu kształcenia w polskich uczelniach nie tylko na zasadach odpłatności, lecz również jako: stypendyści strony polskiej lub stypendyści uczelni albo na zasadach bez odpłatności i świadczeń stypendialnych. Stanowią o tym przepisy art. 43 ust. 3 i 4 wymienionej wyżej ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym.
Odnosząc się do dalszych kwestii poruszonych w interpelacji pana posła, a zwłaszcza do pytania o egzekwowanie traktatu z 1994 r., uprzejmie informuję, że nie tylko obecny rząd, ale wszystkie rządy przed nim dążyły do nakłonienia strony litewskiej do pełnego przestrzegania postanowień traktatu. Niestety, władze litewskie wybiórczo odnoszą się do tego bilateralnego porozumienia, jak również do aktów wielostronnych, np. Konwencji ramowej Rady Europy o ochronie mniejszości narodowych, traktując sprawy mniejszości, a zwłaszcza mniejszości polskiej, jako element przetargowy w walce o strategiczne cele państwa litewskiego. W sposób nieskrywany zostało to ujęte przez litewskiego prezydenckiego ministra, który stwierdził w 2007 r.: ˝jak będzie most energetyczny, będzie ustawa o pisowni˝. O takiej ˝pakietowej˝ koncepcji realizacji polityki mówili także politykom polskim inni politycy litewscy.
Nie ma prostego sposobu zmiany nastawienia polityków litewskich do problematyki mniejszości. W ciągu minionych lat podejmowane były różnorodne działania kolejnych rządów, w tym w szczególności resortu spraw zagranicznych. O problemach mniejszości rozmawiali ze swymi odpowiednikami także prezydenci RP, premierzy, marszałkowie Sejmu i Senatu oraz inni czołowi politycy polscy. Wielokrotnie tematem przestrzegania praw mniejszości w świetle postanowień traktatu zajmowało się Zgromadzenie Parlamentarne Sejmu i Senatu RP oraz Sejmu RL.
Brak zauważalnej poprawy sprawił, że w ostatnim czasie sięgnięto także po działania na forum międzynarodowym. W Strasburgu, na forum Komitetu Delegatów Ministrów, trwa postępowanie w sprawie rezolucji nt. wykonywania przez Litwę Ramowej Konwencji o ochronie mniejszości narodowych. Na polecenie MSZ Stałe Przedstawicielstwo RP przy Radzie Europy zgłosiło poprawki do projektu rezolucji, krytykujące brak postępu w implementacji przez Litwę postanowień konwencji ramowej do systemu prawnego Litwy, między innymi w kwestiach języka lokalnego, co uderza w prawa polskiej mniejszości w tym kraju. Przyjęcie rezolucji przedłuża się, ale w tym czasie zarówno na oficjalnych posiedzeniach w ramach licznych konsultacji i mniej formalnych rozmów temat nieprzestrzegania przez Litwę praw mniejszości jest prezentowany przedstawicielom wielu krajów.
Jesienią ub. r. w Ambasadzie Szwecji w Wilnie odbyło się seminarium poświęcone kwestiom dyskryminacji i nietolerancji w Republice Litewskiej. W seminarium wziął udział komisarz Rady Europy ds. praw człowieka pan Thomas Hammarberg. Z inicjatywy Ambasady RP w Wilnie odbyło się spotkanie komisarza z liderami społeczności polskiej, podczas którego poznał on problemy polskiej mniejszości. Rozmowy komisarza Hammarberga z władzami Litwy, a zwłaszcza jego późniejszy list, zaowocowały już deklaracją premiera A. Kubiliusa, że na Litwie rozważana jest możliwość zezwolenia na dwujęzyczne nazwy topograficzne miejscowości i ulic.
Należy również wskazać najnowszą inicjatywę Ministerstwa Spraw Zagranicznych, które wspólnie z Ministerstwem Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Ministerstwem Pracy i Polityki Społecznej zarekomendowało udział Polski w postępowaniu o wydanie przez Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich orzeczenia wstępnego w sprawie C-391/09. W sprawie tej państwo M. i Ł. W. skarżą brak możliwości zapisu w dokumentach litewskich nazwiska pani W. w wersji języka polskiego oraz lituanizację członu nazwiska pochodzącego od męża. Postępowanie w tej sprawie w Europejskim Trybunale Sprawiedliwości trwa.
Odnosząc się do pytania pana posła dotyczącego zwiększenia w 2010 r. planu finansowego Uniwersytetu w Białymstoku z przeznaczeniem na pokrycie kosztów działalności jego filii w Wilnie w okresie od października do grudnia 2010 r., uprzejmie wyjaśniam, iż zgodnie z art. 94 ust. 1 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym dotacje z budżetu państwa otrzymuje uczelnia publiczna, a nie jej jednostki wewnętrzne. Natomiast poziom finansowania wydziału w Wilnie określają władze Uniwersytetu w Białymstoku w ramach planu rzeczowo-finansowego uczelni na dany rok budżetowy, w tym w roku 2010 na okres od października do grudnia, biorąc pod uwagę zarówno przyznane z budżetu dotacje, jak i planowane przychody własne uczelni.
W ramach obowiązującego systemu finansowania uczelni publicznych koszty działalności poszczególnych jednostek wewnętrznych uczelni - w tym przypadku wileńskiego Wydziału Ekonomiczno-Informatycznego Uniwersytetu w Białymstoku, który jest uwzględniany przy naliczaniu dotacji stacjonarnej - nie są finansowane bezpośrednio i dodatkowo przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Łączę wyrazy szacunku
Minister
Barbara Kudrycka
Warszawa, dnia 14 lipca 2010 r.