VI kadencja

Odpowiedź ministra skarbu państwa

na interpelację nr 21800

w sprawie braku sukcesów eksportowych Grupy Bumar

   Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na interpelację pana posła Ludwika Dorna z dnia 15 marca 2011 r., sygn. nr SPS-023-21800/11, dotyczącą poziomu eksportu spółki Bumar sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie, uprzejmie informuję, co następuje.

   W okresie od 2008 r. do 2010 r. Bumar sp. z o.o. zawarł kontrakty eksportowe na kwotę około 108,2 mln USD. Do najważniejszych z nich należą umowy na dostawy sprzętu do:

   - Indii na kwotę 23,6 mln USD,

   - krajów Europy i Ameryki Południowej na kwotę 46,6 mln USD,

   - krajów Bliskiego Wschodu i Afryki na kwotę 7,2 mln USD,

   - krajów Azji Dalekowschodniej na kwotę około 30,8 mln USD.

   Analizując przyczyny spadku poziomu zamówień zagranicznych Bumaru sp. z o.o. w zakresie uzbrojenia i sprzętu wojskowego, należy zwrócić uwagę na takie aspekty tego zagadnienia jak:

   - reakcje poszczególnych państw na kryzys światowy. Nastąpiły przesunięcia i cięcia budżetów związane z bieżącą sytuacją ekonomiczną danych krajów. W wyniku tych działań cofnięto bądź przesunięto realizację niektórych, kluczowych z punktu widzenia Bumaru sp. z o.o. projektów modernizacyjnych;

   - potrzeba odbudowy relacji biznesowych oraz czas potrzebny na wypracowanie i realizację kontraktu. Szczególnie ma to znaczenie w przypadku informacji noszących znamiona czarnego public relations w stosunku do Bumaru sp. z o.o. i jego relacji z partnerami biznesowymi;

   - konieczność wsparcia politycznego m.in. poprzez aktywizację placówek dyplomatycznych w kierunku promocji uzbrojenia i sprzętu wojskowego pochodzących z polskich przedsiębiorstw. Specyfiką eksportu Bumaru sp. z o.o. jest fakt, iż kontrahentem są odbiorcy rządowi poszczególnych państw. W związku z tym rodzime wsparcie polityczne na odpowiednim szczeblu w większości przypadków jest warunkiem koniecznym powodzenia przedsięwzięcia;

   - problemy natury politycznej (w tym m.in. odmowy zezwoleń eksportowych do krajów, z którymi podpisano już wcześniej kontrakty);

   - niestabilna sytuacja geopolityczna na niektórych kluczowych rynkach eksportowych Bumaru sp. z o.o. (rejon Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej);

   - pewnym problemem jest także poziom technologiczny niektórych produktów, które nie są w stanie konkurować z podobnymi, tańszymi lub droższymi, ale bardziej zaawansowanymi produktami konkurencji. Jest to wynik corocznego spadku nakładów na prace badawczo-rozwojowe w sektorze obronnym, co bezpośrednio warunkuje poziom techniczny i technologiczny oferowanych produktów;

   - działania antykryzysowe przeprowadzone przez rządy krajów innych producentów (Francja, Niemcy, Izrael, Rosja) miały niebagatelny wpływ na układ sił konkurencji w sektorze;

   - ograniczenia umów licencyjnych blokujące potencjalną akwizycję niektórych atrakcyjnych wyrobów (np. kołowy transporter opancerzony) w krajach potencjalnie zainteresowanych produktem;

   - ograniczenia formalnoprawne i czasowe w zakresie narzędzi finansowych wspierających eksport;

   - bardzo istotnym z punktu widzenia eksportera aspektem jest fakt uprzedniego wdrożenia danego produktu do użytkowania przez Siły Zbrojne RP (sprzedaż wyrobu kontrahentowi zagranicznemu powinna być poprzedzona użytkowaniem przez polskie wojsko).

   Odnosząc się do pozycji rynkowej spółki Yugoimport DSPR, należy nadmienić, iż cały obrót specjalny b. Jugosławii, jak i obecnie Serbii jest wyłączną domeną należącej do państwa spółki jawnej Yugoimport SDPR.

   W celu stworzenia interesującego pakietu ofert dla potencjalnych zagranicznych klientów Yugoimport prowadził działania naukowo-badawcze finansowane przez władze b. Jugosławii. Dzięki tym działaniom Yugoimport uczestniczył w realizacji następujących projektów ukierunkowanych na pozyskanie zagranicznych kontraktów:

   - pakiet modernizacji czołgu M-84 (licencja T-72),

   - silnik do czołgu M-84 o mocy 1000 KM,

   - karabin strzelca wyborowego dalekiego zasięgu M 93 ˝Czarna Strzała˝ kal. 12,7 mm,

   - modernizacja ˝jugosłowiańskiej˝ wersji AK 47,

   - projekt i wdrożenie do produkcji pistoletu CZ 999 kal. 9 mm,

   - opracowanie technologii produkcji amunicji w standardzie NATO w szerokim zakresie kalibrów,

   - samobieżna armato-haubica NORA-B/52 K1 kal. 155 mm,

   - samolot szkolno-bojowy Lasta,

   - zestaw ppanc. Bumbar.

   Z uwagi na regułę dawnej ˝jugosłowiańskiej ostrożności˝ jedynie poprzez pewne analogie i porównania osiągnięć w sferze zawieranych kontraktów można antycypować rzeczywisty poziom pozycji rynkowej Yugoimport. Mając jednak na uwadze analizy potencjału tej spółki, wartości podpisanych kontraktów, można wskazać, że jest to ważny konkurent dla Bumaru sp. z o.o. Oceniając pozycję spółki, warto podkreślić, że rynkowe sukcesy Yugoimportu są w dużej mierze wynikiem ścisłej współpracy z Ministerstwem Obrony Serbii, które jest faktycznym promotorem serbskiej myśli naukowo-technicznej w zakresie przemysłu obronnego.

   Reasumując, zakres działalności serbskiej spółki pokrywa się z ofertą handlową i usługową Bumaru sp. z o.o. Pozycja rynkowa tego konkurenta jest znacznie wyższa niż Bumaru sp. z o.o. Sytuacja ta wynika zarówno z faktu bardzo agresywnie prowadzonej polityki marketingowej oraz ze względów historycznych. Znacznym ułatwieniem dla przedmiotowej spółki jest bowiem działanie na rynkach krajów zaliczanych w przeszłości do tzw. bloku państw niezaangażowanych.

   Monitorując sytuację na światowym rynku obronnym, należy wskazać, że z upublicznionego raportu sztokholmskiego Instytutu Badań nad Pokojem SIPRI wynika, że ranking 100 najważniejszych koncernów zbrojeniowych na świecie otwiera amerykański Lockheed Martin z obrotami rzędu 33,4 mld USD, który jako numer 1 zdeklasował dotychczasowego lidera - brytyjski BAE Systems (33,3 mld USD obrotu). Europejski koncern EADS - z obrotami rzędu 15,9 mld USD - zajął 7. miejsce. Wśród 100 gigantów zbrojeniowych świata znalazły się 33 firmy z Europy Zachodniej - z Wielkiej Brytanii, Finlandii, Francji, Niemiec, Włoch, Norwegii, Hiszpanii, Szwecji i Szwajcarii. Pierwsza niemiecka firma na liście SIPRI - Rheinmetall - zajęła 32. miejsce.

   W branży zdecydowanie dominują Amerykanie - 45 firm wypracowało 61,5% światowego obrotu przemysłu zbrojeniowego. Na liście jest także 10 koncernów z Azji, głównie japońskich i indyjskich, oraz 7 z Bliskiego Wschodu, w tym 3 z samego Izraela. Autorzy raportu nie uwzględnili Chin, wschodzącej gospodarki, aktywnej także na rynku zbrojeniowym. Ekspertom SIPRI brakowało danych na temat chińskiego eksportu broni.

   Kraje rozwijające się wciąż są postrzegane jako najbardziej atrakcyjne dla wszystkich liczących się dostawców broni na świecie. W latach 2002-2010 wartość takich umów (łącznie z dostawami długoterminowymi) w stosunku do wszystkich transferów broni na świecie wyniosła 68,3% i nie przestawała rosnąć, biorąc pod uwagę udział 72,8% w latach 2006 - 2010 oraz 78,4% w samym 2010 r. Pomimo faktu, iż jeszcze w latach 2002 i 2003 sprzedaż do krajów rozwijających się była marginalna, już od roku 2004 zaczęła się rysować wyraźna potrzeba modernizacji sprzętu zbrojeniowego w tych krajach.

   W latach 2002-2010 największy eksport broni do krajów rozwijających się pochodził od 2 lub 3 największych dostawców broni na świecie. W samym 2009 r. wartość amerykańskiego eksportu uzbrojenia wynosiła 41% światowej sprzedaży. Na 2. miejscu uplasowała się Rosja z udziałem 17% globalnego eksportu. Głównymi odbiorcami rosyjskiego sprzętu w krajach rozwijających się są m.in. Indie, które to jednocześnie najczęściej zamawiają sprzęt i technologię właśnie z Rosji. Rosyjski sprzęt zakupiły również regiony: Bliski Wschód oraz Azja Południowo-Wschodnia. Rosja z sukcesem zwiększyła swoje obroty również w Ameryce Południowej (zwłaszcza w Wenezueli). Stało się to głównie dzięki wprowadzeniu nowych, elastycznych form płatności (w tym pożyczki i likwidowanie zadłużeń publicznych na rzecz nowych zamówień na dostawę broni). Co więcej - Rosja dostrzegła wagę oferowania całego cyklu życia produktu, w tym głównie serwisu, jak i części, stając się przez to jeszcze bardziej atrakcyjnym oferentem.

   Podkreślając, należy wskazać, że:

   - spośród krajów europejskich, które najwięcej sprzedają do krajów rozwijających się, należy wymienić Francję i Wielką Brytanię;

   - wydatki na uzbrojenie i sprzęt wojskowy na świecie w 2009 r. przekroczyły 1 bilion USD, co oznacza, że były na poziomie ok. 2,4% globalnego produktu brutto (PKB);

   - Stany Zjednoczone i Rosja pozostają największymi eksporterami uzbrojenia, a następnie plasują się Niemcy, Francja i Wielka Brytania. Razem te 5 państw obejmuje blisko 80% eksportu;

   - pierwsza setka światowych producentów uzbrojenia sprzedała w roku 2009 uzbrojenie i sprzęt wojskowy za kwotę ok. 400 mld USD. W tej kwocie zawiera się ok. 250 mld USD sprzedaży firm z USA;

   - w Europie, z uwzględnieniem firm rosyjskich i ukraińskich, Bumar sp. z o.o. zająłby miejsce ok. 25., natomiast w rankingach światowych prawdopodobnie miejsce ok. 70. W Europie Środkowej spółka jest liderem.

   Poniżej przedstawiam 5 największych firm zbrojeniowych 2009 r. i wielkość ich obrotów (w USD):

	Firma	Sprzedaż razem	Siły powietrzne	Siły lądowe	Marynarka
1.	Lockheed Martin Corp.	30 051 930 697	13 402 513 986	4 673 579 372	9 994 571 537
2.	Northrop Grumman Corp.	23 493 816 066	5 479 989 076	6 716 656 907	10 105 473 396
3.	Boeing Co.	23 337 676 385	7 794 047 338	5 731 974 349	7 748 677 940
4.	BAE Systems	16 280 496 923	828 059 801	10 089 734594	4 804 129 315
5.	General Dynamics Corp.	14 438 355 290	1 214 774 012	6 405 315 050	6 483 123 733

   Z poważaniem

   Minister

   Aleksander Grad

   Warszawa, dnia 29 kwietnia 2011 r.