VI kadencja

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 9757

w sprawie początku biegu przedawnienia roszczenia eksmitowanego małżonka o zwrot części wkładu mieszkaniowego oraz spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu małżonka po śmierci jednego z nich

   Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na interpelację pani poseł Gabrieli Masłowskiej, przekazaną przy piśmie Pana Marszałka z dnia 28 maja 2009 r., nr SPS-023-9757/09, w sprawie przedawnienia roszczenia o zwrot wartości udziału we wkładzie mieszkaniowym w przypadku spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu oraz interpretacji przepisów odnoszących się do spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu uprzejmie przedstawiam następujące stanowisko.

   Pierwsza część interpelacji dotyczy przedawnienia roszczenia o zwrot wartości udziału we wkładzie mieszkaniowym związanym z lokatorskim spółdzielczym prawem do lokalu mieszkalnego, przysługującym małżonkom, w przypadku orzeczenia eksmisji jednego z małżonków w wyroku rozwodowym. Zgodnie z art. 58 § 2 ustawy z dnia 25 lutego 1965 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59, z późn. zm.), zwanej dalej K.r.o., w wypadkach wyjątkowych, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka. Na zgodny wniosek stron sąd może w wyroku orzekającym rozwód orzec również o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego, o ile podział bądź jego przyznanie jednemu z małżonków są możliwe. Sąd może też w wyroku orzekającym rozwód dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu (art. 58 § 3 K.r.o.). Jeżeli jednak nie dojdzie do przydzielenia jednemu z małżonków lokatorskiego prawa do lokalu na podstawie art. 58 § 2 lub § 3 K.r.o., prawo to, o ile wchodziło do majątku wspólnego, pozostaje przedmiotem wspólności byłych małżonków w częściach ułamkowych.

   Podziału majątku byli małżonkowie mogą dokonać bądź w wyniku umowy bądź na drodze sądowej. Uprawnienie do żądania podziału majątku wspólnego, po orzeczeniu rozwodu, nie podlega przedawnieniu (art. 220 K.c.). Należy jednak mieć na uwadze terminy określone w ustawie z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1116, z późn. zm.), zwanej dalej u.sp.m., bowiem w przypadku gdy byli małżonkowie nie dokonają określonych czynności zachowawczych, spółdzielnia może podjąć uchwałę o wygaśnięciu spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu. Zgodnie z art. 13 ust. 1 u.sp.m. po ustaniu małżeństwa wskutek rozwodu lub po unieważnieniu małżeństwa małżonkowie powinni w terminie jednego roku zawiadomić spółdzielnię, któremu z nich przypadło spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, albo przedstawić dowód wszczęcia postępowania sądowego o podział tego prawa. Jeżeli natomiast małżonkowie nie dokonają tych czynności, spółdzielnia, po wyznaczeniu dodatkowego terminu i dokonaniu stosownych pouczeń, może podjąć uchwałę o wygaśnięciu spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu (art. 13 ust. 2 u.sp.m.).

   Jeżeli małżonkowie przeprowadzą podział majątku dorobkowego, w którym zostanie przyznana spłata na rzecz jednego małżonka tytułem równowartości udziału we wkładzie mieszkaniowym związanym z lokatorskim spółdzielczym prawem do lokalu mieszkalnego, to termin przedawnienia tego roszczenia wynosi dziesięć lat (art. 118 K.c.). Zgodnie z art. 120 § 1 K.c. bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne, przy czym przez wymagalność roszczenia powinno się rozumieć dzień, w którym dłużnik powinien spełnić świadczenie w sposób zgodny z treścią zobowiązania. Jeżeli obowiązek spłaty wynika z orzeczenia sądowego, termin przedawnienia biegnie od dnia uprawomocnienia się tego orzeczenia.

   Druga część interpelacji porusza kwestię obowiązku przeprowadzenia postępowania spadkowego przez pozostającego przy życiu małżonka, w przypadku gdy w skład spadku wchodzi spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, które było przedmiotem wspólności majątkowej małżeńskiej.

   Należy na wstępie wskazać, że spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu jest prawem zbywalnym, przechodzi na spadkobierców i podlega egzekucji, jest ono ograniczonym prawem rzeczowym (art. 172 ust. 1 u.sp.m.). W obowiązującym stanie prawnym spadkobiercy osoby, której przysługiwało spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego (w tym również małżonek, jeżeli jest spadkobiercą), nie mają obowiązku dokonywania żadnych czynności zmierzających do zachowania odziedziczonego prawa do lokalu. Spadkobiercy nie mają zatem obowiązku złożenia deklaracji członkowskiej ani też wystąpienia z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku, czy tym bardziej o dział spadku. Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu może zatem przez nieograniczony czas przysługiwać jednemu lub kilku spadkobiercom, nawet w sytuacji gdy żaden z nich nie jest członkiem spółdzielni (tak K. Pietrzykowski: Spółdzielnie mieszkaniowe. Komentarz, Warszawa 2008 r., s. 225, E. Bończak-Kucharczyk: Spółdzielnie mieszkaniowe. Komentarz, Warszawa 2008 r., s. 346).

   Jedyny obowiązek, jaki ustawa nakłada na spadkobierców dziedziczących spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, to wyznaczenie spośród siebie pełnomocnika w celu dokonania czynności prawnych związanych z wykonywaniem prawa, włącznie z zawarciem w ich imieniu umowy o przeniesienie własności lokalu. Jednak w razie bezskutecznego upływu rocznego terminu, liczonego od dnia otwarcia spadku, na wyznaczenie pełnomocnika - na wniosek spadkobierców lub spółdzielni - sąd w postępowaniu nieprocesowym wyznaczy przedstawiciela (art. 179 ust. 1 u.sp.m.). W razie śmierci jednego z małżonków, którym spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu przysługiwało wspólnie, powyższe zasady stosuje się odpowiednio (art. 179 ust. 2 u.sp.m.).

   Z wyrazami szacunku

   Podsekretarz stanu

   Zbigniew Wrona

   Warszawa, dnia 19 czerwca 2009 r.