VI kadencja

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 7475

w sprawie interpretacji art. 28 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych

   Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na przekazaną przy piśmie z dnia 30 stycznia 2009 r., sygn. SPS-023-7475/09, interpelację pana posła Krzysztofa Gadowskiego w sprawie interpretacji art. 28 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych uprzejmie przekazuję następujące wyjaśnienia.

   Umowa ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych zawierana jest, co do zasady, na okres 12 miesięcy. Stanowi o tym art. 26 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. Nr 124, poz. 1152, z późn. zm.). W myśl natomiast art. 28 ust. 1 tej ustawy, jeżeli posiadacz pojazdu mechanicznego nie później niż na jeden dzień przed upływem okresu 12 miesięcy, na który umowa ubezpieczenia OC komunikacyjnego została zawarta, nie powiadomi na piśmie zakładu ubezpieczeń o jej wypowiedzeniu, uważa się (przy uregulowanej sytuacji w zakresie składek za poprzedni okres), że została zawarta następna umowa na kolejne 12 miesięcy. Tym samym ustawa wprowadza tzw. automatyzm odnowienia się umowy 12-miesięcznej w przypadku niewypowiedzenia tej umowy w ustawowym terminie. W gestii posiadacza pojazdu leży, czy chce on z owego automatyzmu skorzystać i wiązać się z zakładem ubezpieczeń na kolejne 12 miesięcy, czy też wypowiedzieć dotychczasową umowę i zawrzeć ją z innym ubezpieczycielem. Regulacja powyższa gwarantuje ciągłość zawartej wcześniej umowy ubezpieczenia, a co za tym idzie - ciągłość ochrony ubezpieczeniowej.

   Wskazać bowiem należy, iż konstrukcja ogólnych warunków ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych oparta jest na zasadzie zachowania ciągłości tego ubezpieczenia, która gwarantuje szczególną funkcję, jaką jest ochrona osób trzecich przed skutkami częstych, niekorzystnych zdarzeń powstałych wskutek ruchu pojazdów. Nieprzerwany charakter odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń i zarazem ochrony ubezpieczeniowej dla osób poszkodowanych w wypadkach komunikacyjnych daje im gwarancję otrzymania należnego odszkodowania. Z drugiej strony unormowanie takie służy ochronie ewentualnego sprawcy takiego wypadku przed nadmiernymi obciążeniami finansowymi z tytułu jego odpowiedzialności cywilnej oraz zabezpiecza jego majątek przed nadmiernym uszczupleniem z tytułu tej odpowiedzialności.

   Zasadą określoną przepisami ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych (...) jest także przechodzenie uprawnień i obowiązków z umowy ubezpieczenia OC komunikacyjnego zawartej przez zbywcę pojazdu mechanicznego na nabywcę takiego pojazdu. Zgodnie z art. 31 ust. 1 umowa ubezpieczenia OC zbywcy w odniesieniu do nabywcy pojazdu mechanicznego obowiązuje do końca okresu ubezpieczenia, o ile nabywca nie skorzysta z możliwości jej wypowiedzenia w terminie 30 dni od dnia nabycia pojazdu. Również w tym przypadku - w odniesieniu do umowy ubezpieczenia OC zawartej na okres 12 miesięcy - ustawa przewiduje ˝automatyczne˝ odnowienie się takiej umowy.

   Powyższe regulacje, gwarantujące nieprzerwany charakter ubezpieczenia OC komunikacyjnego, pozwalają w każdym czasie wywieść uzasadnione przypuszczenie o istnieniu umowy ubezpieczenia OC w przypadku zarejestrowanego samochodu. Prawo - mając na względzie wskazaną powyżej konieczność zapewnienia ciągłości ochrony ubezpieczeniowej - nie dopuszcza możliwości jednostronnej rezygnacji z jednej z takich umów. Wprowadzenie takiej możliwości znacznie skomplikowałoby obrót - w szczególności nie byłoby wiadomo, z której z umów można zrezygnować. Istniałoby również ryzyko, że rozwiązane zostaną obie umowy i posiadacz pojazdu pozostanie bez jakiejkolwiek ochrony. Ponadto powstałby do rozwiązania problem kontroli nad składaniem takich oświadczeń, tj. ustalenia, czy ubezpieczający rzeczywiście jest podwójnie ubezpieczony, oraz wskazania podmiotu dokonującego weryfikacji oświadczenia (czy miałby to być organ nadzoru - Komisja Nadzoru Finansowego, czy Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny, czy też któryś z dwóch zakładów ubezpieczeń, z którymi umowy zostały zawarte). Inną problematyczną kwestią byłyby skutki złożenia takiego oświadczenia - czy oświadczenie należy oceniać i przyjmować ex tunc (z mocą wsteczną) czy ˝od teraz˝ - ex nunc. Kwestia ta jest o tyle istotna, że generowałaby powstanie problemów po stronie zakładów ubezpieczeń odnośnie istnienia (bądź nieistnienia) ich odpowiedzialności gwarancyjnej oraz konieczności tworzenia odpowiednich rezerw ubezpieczeniowych.

   Pragnę jednocześnie wskazać, iż problem związany z tzw. podwójnym ubezpieczeniem oraz związane z nim wątpliwości były jednym z zagadnień omawianych podczas prac grupy roboczej do spraw przeglądu prawa ubezpieczeń gospodarczych powołanej w ramach Rady Rozwoju Rynku Finansowego w Ministerstwie Finansów. Kwestia ta stanowi przedmiot zmian zawartych w projekcie ustawy o zmianie ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych oraz niektórych innych ustaw. Projekt ten przewiduje, iż zasada ˝automatyzmu˝ nie powinna mieć zastosowania w odniesieniu do osób nabywających pojazd (czy też osób, na które przeszło prawo własności pojazdu), bo wtedy właśnie dochodzi najczęściej do powstania stanu podwójnego ubezpieczenia. Oznacza to, że po wejściu w życie tych przepisów, w przypadku nabycia pojazdu umowa OC komunikacyjnego - tak jak obecnie - będzie ważna do końca okresu, na jaki została zawarta, jeśli kupujący pojazd nie wypowie jej w ciągu 30 dni. Jeżeli jednak nabywca będzie z niej korzystał, a nie wypowie jej w określonym terminie, umowa ta nie ulegnie automatycznemu odnowieniu na kolejne 12 miesięcy. Powinno to w znacznym stopniu doprowadzić do wyeliminowania problemu ˝podwójnego ubezpieczenia˝.

   Niezależnie od powyższego, pragnę dodać, iż obecnie, w sytuacji wystąpienia tzw. podwójnego ubezpieczenia, istnieje możliwość rozwiązania umowy takiego ubezpieczenia przed upływem 12 miesięcy, za zgodą obu stron umowy, wynikająca z ogólnych zasad prawa cywilnego. Należy przy tym podkreślić, że sytuacja taka powinna mieć charakter wyjątkowy. Zasadą naczelną są bowiem regulacje ustawowe określające sytuacje, w których umowa ubezpieczenia obowiązkowego ulega rozwiązaniu. Pragnę jednocześnie nadmienić, iż zakład ubezpieczeń może odmówić rozwiązania umowy, bowiem ponosi on odpowiedzialność gwarancyjną z tytułu jej zawarcia.

   Z poważaniem

   Podsekretarz stanu

   Dariusz Daniluk

   Warszawa, dnia 17 lutego 2009 r.