VI kadencja
Odpowiedź ministra obrony narodowej
na interpelację nr 4416
w sprawie podniesienia poziomu znajomości języka angielskiego przez cały stan osobowy Sił Wysokiej Gotowości Zdolnych do Przerzutu
Szanowny Panie Marszałku! Odpowiadając na interpelację pana posła Mirosława Pawlaka w sprawie podniesienia poziomu znajomości języka angielskiego przez cały stan osobowy Sił Wysokiej Gotowości Zdolnych do Przerzutu (SPS-023-4416/08), uprzejmie proszę o przyjęcie następujących wyjaśnień.
Resort obrony narodowej przykłada szczególną wagę do kształcenia językowego. Znajomość języków obcych, jako narzędzia społecznego działania, jest dziś bowiem nieodłącznym elementem rozwoju społecznego. Jest ona również nieodzownym elementem zarówno kształcenia ogólnego, jak i przygotowania żołnierzy do wykonywania obowiązków służbowych w kraju oraz za granicą i obejmuje zarówno znajomość elementów profesjonalnego rejestru wojskowego oraz określone elementy socjokulturowe.
Niewątpliwie język angielski stanowi podstawowe narzędzie komunikacji werbalnej i traktowany jest jako lingua franca Sojuszu Północnoatlantyckiego. Jest zatem oczywiste, że personel wojskowy Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej musi osiągnąć taki poziom zdolności komunikatywnej, aby sprawnie funkcjonować w dzisiejszej rzeczywistości. W mojej opinii, pomimo pewnych trudności, w przedmiotowym obszarze Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej poczyniły ogromny postęp, co odzwierciedlają opinie przełożonych żołnierzy pełniących służbę na stanowiskach w strukturach Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego, Unii Europejskiej i innych organizacji międzynarodowych oraz podczas wykonywania misji pod auspicjami tych organizacji.
Biorąc pod uwagę szczegółowe problemy zdefiniowane przez pana posła Pawlaka, stwierdzam, co następuje:
W ostatnim okresie podjęto szereg działań o charakterze systemowym, których celem było zwiększenie efektywności kształcenia i obiektywności procesu egzaminowania. Działania te wynikały z przeprowadzonej przez komórki organizacyjne resortu obrony narodowej analizy systemu kształcenia i egzaminowania ze znajomości języków obcych w Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej oraz kontroli ośrodków kształcenia. Działania, o których mowa w dalszej części informacji, pozwoliły na pełną implementację postanowień decyzji nr 403/MON ministra obrony narodowej z dnia 5 października 2006 r. w sprawie kształcenia i egzaminowania ze znajomości języków obcych w resorcie obrony narodowej (Dz. Urz. MON Nr 19, poz. 249) oraz jej nowelizacji wyrażonej w decyzji nr 632/MON ministra obrony narodowej z dnia 31 grudnia 2007 r. (Dz. Urz. MON Nr 25, poz. 289).
W związku z implementacją wspomnianych decyzji w resorcie obrony narodowej:
1) powołano resortowy Zespół Doradczy ds. Edukacji Językowej, w skład którego wchodzą eksperci zarówno w dziedzinie kształcenia (przedstawiciele uczelni wojskowych), jak i eksperci w zakresie potrzeb ilościowych i jakościowych Sił Zbrojnych (przedstawiciele: Departamentu Budżetowego, Departamentu Kadr, Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, rodzajów Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej); taki skład zespołu gwarantuje ciągłą adaptację systemu kształcenia językowego do potrzeb Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej;
2) wprowadzono dla wszystkich rodzajów Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej jednolity system kształcenia językowego, którego pełny cykl kształcenia obejmuje 1800 godzin dydaktycznych podzielonych na trzy kursy semestralne; do takiego systemu zostały przygotowane ramowe programy kształcenia, które umożliwią słuchaczom uzyskanie odpowiedniego poziomu znajomości danego języka obcego;
3) szczegółowo określono zasady kwalifikowania żołnierzy i pracowników na kursy językowe, identyfikując następujące priorytety:
a) realizacja celu Sił Zbrojnych G 0356;
b) szczególne potrzeby Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, w tym przede wszystkim szkolenie związane z wdrożeniem samolotu F-16;
c) przygotowanie do szkolenia oraz pełnienia służby za granicą;
d) wymogi określone w karcie opisu stanowiska służbowego;
4) określono warunki rekrutacji do szkół wojskowych, obligując rektorów akademii i wyższych szkół wojskowych do przeprowadzenia sprawdzianu ze znajomości języka angielskiego w trakcie trwania procesu rekrutacji na poziomie co najmniej SPJ 2121 dla absolwentów szkół średnich, w czasie egzaminów wstępnych do podległych placówek - jako warunek przyjęcia na studia w charakterze kandydata na żołnierza zawodowego; decyzja obliguje również komendantów wyższych szkół wojskowych do stworzenia warunków w zakresie kształcenia języka angielskiego, tak aby absolwenci kończący studia magisterskie posiadali trzeci poziom znajomości języka angielskiego;
5) określono zasady pomocy finansowej żołnierzom, którzy uzyskali świadectwo znajomości języka obcego na poziomie trzecim w trybie eksternistycznym;
6) w celu zwiększenia efektywności kształcenia na poziomie trzecim wg STANAG 6001 wybrano dziewięć ośrodków realizujących to szkolenie na najwyższym poziomie; jako uzupełnienie systemu egzaminowania cyklicznie prowadzone są przez Centralną Komisję Egzaminacyjną Języków Obcych Ministerstwa Obrony Narodowej szkolenia dla nauczycieli proponowanych do składu komisji egzaminacyjnych; szkolenie kończone jest egzaminem oraz wydaniem odpowiedniego świadectwa;
7) zmieniono, dążąc do większej obiektywności egzaminów, system egzaminowania na poziomie trzecim, wprowadzając nową zasadę, że testy egzaminacyjne w sprawności: czytanie, słuchanie i pisanie po wypełnieniu będą przewożone do siedziby Centralnej Komisji Egzaminacyjnej Języków Obcych Ministerstwa Obrony Narodowej i sprawdzane przez etatowych jej pracowników; jedynie mówienie będzie oceniane przez podkomisję w miejscu prowadzenia egzaminu;
8) opracowano i wdrożono nowe specyfikacje i modele egzaminów na poziomach 1-4;
9) opracowano i wprowadzono do życia nowy szczegółowy Regulamin Centralnej Komisji Egzaminacyjnej Języków Obcych Ministerstwa Obrony Narodowej oraz Regulamin Nieetatowych Komisji Egzaminacyjnych, a więc zasady egzaminowania na poziomach 3 i 4;
10) opracowano i wydano w wersji książkowej materiały pomocnicze dla żołnierzy przystępujących do egzaminów na wszystkich poziomach z następujących języków obcych: angielskiego, francuskiego, niemieckiego i rosyjskiego.
Poziom znajomości języka angielskiego wg STANAG 6001 wśród pilotów samolotów F-16, którzy odbyli szkolenie w Stanach Zjednoczonych Ameryki, kształtuje się następująco: dwudziestu dwóch pilotów posiada udokumentowaną znajomość na poziomie trzecim, a siedmiu pilotów posiada udokumentowaną znajomość na poziomie drugim.
Ponadto do końca bieżącego roku planuje się skierowanie do Stanów Zjednoczonych Ameryki sześciu pilotów na szkolenie ze znajomością języka na poziomie trzecim i dziesięciu ze znajomością na poziomie drugim.
Stosunkowo najniższy procentowo poziom znajomości języka angielskiego występuje w Wojskach Lądowych, co wynika z faktu, iż są one największym rodzajem Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Aktualnie stan znajomości języka angielskiego w Wojskach Lądowych przedstawia się następująco:
- poziom czwarty - 14 żołnierzy;
- poziom trzeci - 949 żołnierzy;
- poziom drugi - 1326 żołnierzy;
- poziom pierwszy - 4987 żołnierzy.
Etatową Centralną Komisję Egzaminacyjną Języków Obcych Ministerstwa Obrony Narodowej powołano zgodnie z decyzją nr 242/MON ministra obrony narodowej z dnia 10 września 2002 r. w sprawie nauczania, doskonalenia i egzaminowania znajomości języków obcych w resorcie obrony narodowej (Dz. Urz. MON Nr 16, poz.162) na bazie Zespołu Badań Metodyki Nauczania Wojskowego Studium Nauczania Języków Obcych w Łodzi. Centralna Komisja Egzaminacyjna Języków Obcych Ministerstwa Obrony Narodowej jest jednostką organizacyjną powołaną do organizowania i prowadzenia egzaminów z języków obcych na potrzeby resortu obrony narodowej. Komisja prowadzi egzaminy resortowe ze znajomości języka angielskiego, francuskiego, niemieckiego i rosyjskiego na poziomach 1-4. Organizację i sposób prowadzenia egzaminu określa Regulamin Centralnej Komisji Egzaminacyjnej Języków Obcych Ministerstwa Obrony Narodowej. Warunkiem pracy w Komisji jest posiadanie stopnia zawodowego magistra filologii. Obecnie w komisji pracuje sześciu anglistów oraz germanistka, romanistka i rusycystka. Do pracy w komisji przyjmowane są osoby pracujące jako wykładowcy języka obcego w Wojskowym Studium Nauczania Języków Obcych. Są to z reguły osoby z długim stażem pracy i bardzo dobrą opinią służbową. Odbywają one w komisji najpierw staż w wymiarze od trzech do sześciu miesięcy, podczas którego muszą się wykazać predyspozycjami do tego rodzaju pracy. Komisja była tworzona przy dużej pomocy strony brytyjskiej w ramach projektu Peacekeeping English Project. Od chwili powstania tej instytucji do 2005 r. dla komisji pracowało dwóch Brytyjczyków, którzy współtworzyli standardy egzaminowania zgodne z normą STANAG 6001. Obecnie w komisji pracuje jeden Brytyjczyk, co jest bardzo pomocne podczas tworzenia materiałów egzaminacyjnych z języka angielskiego poziomu drugiego oraz trzeciego. Jedna z nauczycielek ukończyła finansowane przez Brytyjczyków studia magisterskie o specjalności ˝testowanie˝ na uniwersytecie w Lancaster. Nauczyciele - egzaminatorzy Centralnej Komisji Egzaminacyjnej Języków Obcych Ministerstwa Obrony Narodowej biorą udział w kursach organizowanych za granicą. Są one okazją do porównania systemów egzaminacyjnych i wymogów egzaminacyjnych obowiązujących w poszczególnych państwach członkowskich Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego. O poziomie przygotowania zawodowego pracowników Komisji świadczy fakt, że jej członkowie prowadzą szkolenie dla egzaminatorów zorganizowanych przez Partnership for Peace (PfP) w Republice Czeskiej, Gruzji i na Węgrzech.
Należy nadmienić, iż koszt jednostkowy przeprowadzenia egzaminu przez Centralną Komisję Egzaminacyjną Języków Obcych Ministerstwa Obrony Narodowej wynosi ok. 150 PLN i jest trzykrotnie tańszy w stosunku do egzaminów organizowanych przez firmy cywilne (np. British Council).
Zgodnie z Defence Planning Questionnaire 2006 (DPQ 2006) Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej przyjęły do realizacji cel Sił Zbrojnych NATO G 0356 ˝Umiejętności językowe stanów osobowych w Siłach Zdolnych do Przerzutu˝. Cel ten jest kontynuacją realizowanego w latach 1998-2000 celu TG 0355, a następnie EG 0356. Opis celu podaje wymagania znajomości języka angielskiego dla personelu wojskowego zdolnych do przerzutu Sił Wysokiej i Niższej Gotowości, proponowane do osiągnięcia w latach 2005-2012. W wyniku ustaleń przyjęto, że cel G 0356 otrzymał status EI (wydłużona implementacja), wobec czego przesunięto realizację wymagań znajomości języka angielskiego dotyczących personelu Sił Wysokiej Gotowości (HRF) z końca 2006 r. na koniec 2010 r., a realizację wymagań dotyczących znajomości języka angielskiego personelu Sił Niższej Gotowości (FLR) do końca 2012 r. Wykonawcami celu są dowódcy rodzajów Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, szef Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych i komendant główny Żandarmerii Wojskowej, a koordynatorem jest dyrektor Departamentu Nauki i Szkolnictwa Wojskowego Ministerstwa Obrony Narodowej - decyzja nr 166/MON ministra obrony narodowej z dnia 3 kwietnia 2006 r. w sprawie wprowadzenia dokumentu ˝Koordynatorzy, wykonawcy i współwykonawcy Celów Sił Zbrojnych NATO 2006 i Wymagań Długoterminowych dla Rzeczypospolitej Polskiej˝. Założenia celu zakładają podniesienie poziomu znajomości języka angielskiego całego stanu osobowego planowanego do angażowania w operacjach sojuszniczych, i tak:
1) personel planowany do angażowania w dowództwach o składzie międzynarodowym Sił Zdolnych do Przerzutu będzie posiadać jako minimum następujący poziom znajomości języka angielskiego (słuchanie, mówienie, czytanie, pisanie według STANAG 6001):
a) oficerowie: SLP 3-3-3-3,
b) podoficerowie: SLP 3-2-3-2;
2) do końca 2010 r. cały stan osobowy Sił Zdolnych do Przerzutu Wysokiej Gotowości Bojowej i Sił Odpowiedzi NATO będzie posiadać następujące minimalne umiejętności językowe:
a) oficerowie: SLP 3-3-3-3,
b) odpowiedni podoficerowie od stopnia sierżanta wzwyż najczęściej kontaktujący się z personelem innych krajów: SLP 3-2-3-2,
c) powołani mężczyźni/kobiety do obsługiwania taktycznych środków łączności (TŚŁ): SLP 2-2-2-1;
3) do końca 2012 r. cały stan osobowy Sił Zdolnych do Przerzutu Niższej Gotowości Bojowej będzie posiadać następujące minimalne umiejętności językowe:
a) oficerowie: SLP 3-3-3-3,
b) odpowiedni podoficerowie od stopnia sierżanta wzwyż najczęściej kontaktujący się z personelem innych krajów: SLP 3-2-3-2,
c) powołani mężczyźni/kobiety do obsługiwania taktycznych środków łączności (TŚŁ): SLP 2-2-2-1.
Cel G 0356 został osiągnięty w 14,5% w HRF i 10% w FLR. Poniżej przedstawiono szczegółowe dane w poszczególnych rodzajach Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej:
1) Wojska Lądowe - wymogami celu objęto łącznie 2873 oficerów, 1236 podoficerów i 593 osoby obsługujące TŚŁ; z tego potwierdzoną znajomość języka angielskiego, zgodnie z wymogami celu, posiada 360 oficerów, 55 podoficerów i 87 osób obsługujących TŚŁ;
2) Siły Powietrzne - wymogami celu objęto łącznie 38 oficerów, 38 podoficerów i 7 osób obsługujących TŚŁ; z tego potwierdzoną znajomość języka angielskiego, zgodnie z wymogami celu, posiada 32 oficerów i 2 podoficerów;
3) Marynarka Wojenna - wymogami celu objęto łącznie 45 oficerów, 38 podoficerów i 31 osób obsługujących TŚŁ; z tego potwierdzoną znajomość języka angielskiego, zgodnie z wymogami celu, posiada 16 oficerów, 3 podoficerów i 3 osoby obsługujące TŚŁ;
4) Wojska Specjalne - wymogami celu objęto łącznie 17 oficerów, 23 podoficerów i 9 osób obsługujących TŚŁ; z tego potwierdzoną znajomość języka angielskiego, zgodnie z wymogami celu, posiada 2 oficerów, 3 podoficerów i 1 osoba obsługująca TŚŁ;
5) Inspektorat Wsparcia Sił Zbrojnych - wymogami celu objęto łącznie 199 oficerów, 172 podoficerów i 42 osoby obsługujące TŚŁ; z tego potwierdzoną znajomość języka angielskiego, zgodnie z wymogami celu, posiada 18 oficerów i 6 osób obsługujących TŚŁ.
Do zasadniczych problemów związanych z realizacją celu należy zaliczyć:
- duże zaangażowanie Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w misje poza granicami kraju oraz wymogi utrzymywania gotowości bojowej w Siłach Wysokiej Gotowości (HRF) uniemożliwiają jednoczesne przeszkolenie większej liczby personelu, co znacznie obniża możliwości kształcenia podległych żołnierzy w tych jednostkach;
- reorganizacja sił objętych celem, zmiana tabeli sił oraz norm i kategorii sił wydzielanych do Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego;
- większa od zakładanej ilość zwolnień z zawodowej służby wojskowej;
- trudności ze względu na skomplikowaną i mało przydatną dla potrzeb szkolenia językowego procedurę przetargową w wyborze najlepszych, z punktu widzenia wojska, ofert szkoleniowych.
W wyniku analizy realizacji celu G 0356 oraz możliwości ośrodków kształcenia językowego w trakcie negocjacji propozycji celów Sił Zbrojnych NATO z władzami wojskowymi Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego we września 2007 r. zaproponowano, w uzgodnieniu z rodzajami Sił Zbrojnych, nowe terminy realizacji celu. Zakłada się, że cel może być zrealizowany do końca 2014 r., co zyskało akceptację Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego wyrażoną w DPQ 2008. Ponadto na konferencji BILC (Bureau for International Language Co-ordination) w maju 2007 r. zaproponowano obniżenie wymagań celu G 0356 w stosunku do podoficerów do poziomu drugiego. Na tej podstawie BILC zwróciło się z oficjalnym pismem do SHAPE o rozważenie możliwości obniżenia przedmiotowych wymagań. Dodatkowo, na podstawie przeprowadzonej analizy systemu kształcenia językowego, planuje się wprowadzenie następujących rozwiązań:
1) priorytetowe traktowanie kształcenia językowego na poziomie trzecim przez zwiększenie liczby grup szkoleniowych tego poziomu - w przyszłym roku planuje się organizację dodatkowych kursów dla rodzajów sił zbrojnych w oparciu o Akademię Obrony Narodowej (ok. pięćdziesiąt miejsc);
2) udzielanie zwrotu kosztów kształcenia języka angielskiego dla żołnierzy z jednostek HRF i FLR DF, którzy swoje kwalifikacje językowe będą podnosić poza wojskowym systemem kształcenia (poza czasem służbowym) i uzyskają świadectwo zgodnie ze STANAG 6001;
3) wyznaczanie w pierwszej kolejności na stanowiska służbowe absolwentów wyższych szkół wojskowych legitymujących się znajomością języka angielskiego na poziomie trzecim do jednostek objętych celem;
4) utrzymanie stabilności kadrowej w jednostkach objętych celem;
5) wyznaczanie na kolejne stanowiska w przedmiotowych jednostkach żołnierzy z potwierdzoną znajomością języka angielskiego (proces opiniowania - prognoza);
6) przeprowadzenie weryfikacji stanowisk objętych celem, zwłaszcza w korpusie podoficerów (podoficerowie od stopnia sierżanta wzwyż, najczęściej kontaktujący się z personelem innych krajów).
W bieżącym roku na potrzeby Ministerstwa Obrony Narodowej uruchomiono dwa rodzaje kursów języka angielskiego, tj. kursy odświeżające, których celem jest podtrzymanie umiejętności językowych oraz kursy specjalistyczne z zakresu wystąpień publicznych, negocjacji, terminologii Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego i Unii Europejskiej oraz bezpieczeństwa międzynarodowego, których celem jest poszerzenie kompetencji komunikacyjnych we wskazanych obszarach.
Zleceniobiorcy są wyłaniani w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego, zgodnie z ustawą z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 223, poz. 1655).
Kursy odświeżające, prowadzone przez Fundację Nauki Języków Obcych Linguae Mundi, zgodnie z umową nr 8/2008/DA, są realizowane w wymiarze siedemdziesięciu pięciu godzin dydaktycznych każdy (dwanaście godzin w tygodniu). Łącznie utworzono dwadzieścia grup szkoleniowych dla dwustu dwudziestu żołnierzy. Koszt tego szkolenia, włączając podręczniki i pozostałe materiały szkoleniowe, wynosi 165 000 PLN.
Kursy specjalistyczne, prowadzone przez Warsaw Study Centre (umowa nr 98/2008/DA), są realizowane w wymiarze trzydziestu dwóch godzin dydaktycznych każdy (osiem godzin w tygodniu). Łącznie utworzono osiemnaście grup szkoleniowych dla stu osiemdziesięciu żołnierzy. Koszt tego szkolenia, włączając podręczniki i pozostałe materiały szkoleniowe, wynosi 51 840 PLN.
Funkcjonujący w Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej system kształcenia językowego może zapewnić jego realizację na założonym poziomie i zapewnić udział w szkoleniu możliwie największej ilości kadry, przy zachowaniu właściwej realizacji zadań służbowych.
Chciałbym zapewnić, że zasadniczym celem zmian w kształceniu językowym jest stworzenie systemu, który zapewni profesjonalne przygotowanie żołnierzy potrafiących kompetentnie realizować powierzone im zadania na wszystkich szczeblach zarządzania i dowodzenia w środowisku międzynarodowym przy maksymalnej racjonalizacji organizacyjnej i ekonomicznej.
Przedstawiając powyższe wyjaśnienia, pozostaję w przekonaniu, że uzna je Pan Marszałek za zasadne.
Łączę wyrazy szacunku i poważania
Minister
Bogdan Klich
Warszawa, dnia 19 sierpnia 2008 r.